ماهی قرمز، سبزه و دریا

کشتی‌های بادبانی فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی در نقاشی کودکانه‌اش جای خاصی داشت. از پشت‌ میزنشینی گریزان بود، اما برعکس علاقه وافری به مکانیکی داشت. تا این‌که در رشته مکانیک دانشگاه صنعتی شریف قبول شد و بالاخره سر از کشتی درآورد. این‌بار جاذبه موتورآلات کشتی او را به سمت خویش کشاند.
فرهاد بنی‌سعیدی، سرمهندس در آستانه عید نوروز میهمان پیام دریا بود و با متانت به تمامی سئوال‌ها پاسخ داد. در این گفت‌وگو هیچ سئوالی بدون پاسخ نماند. از دیدگاه او دریانوردی شغلی بی‌نظیر است فقط اگر دوری از خانواده انسان را آزار ندهد.
وی در سال ۱۳۴۸ در تهران چشم به دنیا گشود، سال ۶۶ به‌عنوان دانشجوی بورسیه وارد کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران شد. از سال ۷۲ به‌عنوان افسر به کارکنان دریائی معرفی و اینک سرمهندس کشتی است.
▪ در نقاشی‌های دوران کودکی دریا و کشتی چه جائی داشت؟
ـ من به دریا علاقه بسیاری داشتم، اما دید من نسبت به کشتی بیشتر کشتی‌های بادبانی بود. به نظر من کشتی‌های بادبانی زیبائی خاصی دارند. به فیلم‌هائی که در خصوص کشتی‌های بادبانی است علاقه بسیاری دارم، فرصت دیدن آنها را هیچ‌گاه از دست نمی‌دهم هیچ‌وقت تصور نمی‌کردم که وارد چنین شغلی شوم. خیلی هم علاقه نداشتم که جاهای مختلف را ببینم. بیشتر دوست داشتم به شاخهٔ کاری که علاقه دارم یعنی مکانیکی بپردازم، اما شاید به‌طور ناخواسته وارد کشتیرانی شدم و این کار تا حالا ادامه پیدا کرد.
▪ اگر وارد این حرفه نمی‌شدید چه حرفه‌ای را انتخاب می‌کردید؟
ـ حتماً خلبان می‌شدم. یک سال پس از قبولی در دانشگاه تصمیم گرفتم وارد حرفه خلبانی شوم اما خانواده‌ام مخالفت کردند. اگر وارد این حرفه نشده بودم اکنون در هواپیمائی کار می‌کردم. هیچ‌گاه علاقه‌ای به پشت میزنشینی نداشته‌ام. حتی گاهی از سوی دوستان پیشنهاد شده که در خشکی و بخش فنی کشتیرانی مشغول به کار شوم اما ترجیح می‌دهم هم‌چنان در دریا کار ک نم.
▪ از جاذبه‌های حرفه دریانوردی بگوئید؟
ـ بزرگ‌ترین جاذبه این حرفه برای من عملی بودن کارهاست. آشنائی با موتورآلات و رفع مشکل آنها و در نهایت احساس رضایتی که از این کار به انسان دست می‌دهد، قابل بیان نیست. این احساس در خشکی کمتر اتفاق می‌افتد در خشکی کنترل کشتی از راه دور صورت می‌گیرد اما در کشتی این احساس را می‌توان عینی حس کرد. البته دیدن مکان‌های مختلف دنیا نیز می‌تواند از دیگر جاذبه‌های این شغل باشد.
▪ میزان درآمد هم در انتخابتان مؤثر بود؟
ـ درآمد خیلی در انتخاب این حرفه مهم نیست. حرفه‌هائی هستند که می‌توان با آنها درآمدهای بیشتری هم کسب کرد، اما همه چیز پول نیست. احساس رضایت‌مندی از کار از پول هم مهم‌تر است. البته نمی‌گویم پول مهم نیست چرا که برای برطرف کردن نیازهای زندگی پول لازم است اما اگر فرد از شغلش احساس رضایت نکند انجام کار و گذشت زمان عذاب‌آور می‌شود.
▪ چند بار هنگام تحویل سال در کشتی بودید؟
ـ نوروز زیادی را همراه یا بدون حضور خانواده در دریا بوده‌ام. آن‌چه که بین تمام دریائی‌ها مشترک است دور بودن از فضای سبز است. بنابراین همیشه سعی می‌کنیم در آستانه عید یک گلدان سبز در فضای کابین داشته باشیم. سفره‌های هفت‌سین روی کشتی هیچ‌گاه بدون سبزه نبوده است. هر فردی به سلیقهٔ خود سبزه‌ها را سبز می‌کند. نگهداری ماهی قرمز روی کشتی کمی مشکل و برای همه امکان‌پذیر نیست. البته یک سال این مشکل را با گذاشتن یک آکواریوم در داخل کابین کشتی حل کردم. آن سال همه افراد سر سفره هفت‌سین ماهی قرمز داشتند. همه از این کار لذت بردند.
▪ حال و هوای کشتی در زمان تحویل سال چگونه است؟
ـ عاطفی بودن یک خصیصه مشترک بین تمام ایرانی‌هاست. در لحظهٔ سال تحویل آن‌چه که ذهن یک دریانورد را مشغول می‌کند دوری از خانواده است. به همین خاطر افراد روی کشتی اغلب سعی می‌کنند در لحظه تحویل سال دور هم جمع می‌شوند و مفهوم خانواده را با جمع شدن در کنار هم به وجود آورند.
البته صف‌های طولانی برای تماس با خانواده‌ها بر روی کشتی بسیار جالب و دیدنی است. همه می‌خواهند با خانواده خود تماس گرفته و عید را تبریک بگویند. هرچند با وجود تلفن همراه این مشکل تا حدودی حل شده است. البته اگر نزدیک اسکله یا بندر باشیم می‌توان با تلفن همراه تماس گرفت ولی در وسط اقیانوس این کار امکان‌پذیر نیست و باید از امکانات ماهواره‌ای استفاده کنیم. مراسم عید نوروز برای کارکنان خارجی کشتی هم جالب است. عید سال ۸۴ یکی از کارکنان کشتی چینی بود. مراسم نوروز خیلی برایش جالب بود. او می‌گفت: عید نوروز شما خیلی شبیه به عیدی است که ما در بهار جشن می‌گیریم، اما جشن، در چین به این زیبائی نیست.
▪ خاطره‌ای از اولین عید نوروز در دریا بگوئید؟
ـ در اولین سفرم با کشتی ایران کلاهدوز عید را در کشتی بودم. در آن‌جا سالن افسران و سال دانشجویان جدا بود، اما فرمانده کشتی، کاپیتان نیک‌نفس به افسر تدارکات گفته بود که دانشجویان هم در سالن افسران باشند. فرمانده کشتی به دانشجویان به‌قدری لطف داشتند که تصور نمی‌کردیم در دریا چنین محیط خوبی در ذهن ما باقی گذاشت تمام افراد کشتی حتی کسانی که با خانواده بودند عید را در کنار هم در سالن به بهترین شکل ممکن برگزار کردند. با این‌که کشتی قدیمی بود و مشکلات کاری بسیار بود اما این مشکلات اصلاً به نظر نمی‌آمد. از عید آن سال تاکنون سال‌های، بسیار گذشته، اما من آن عید را هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم.
▪ چه‌قدر مطالعه می‌کنید؟
ـ بیشتر کتاب‌های روانشناسی و تاریخی می‌خوانم البته در بین شاعران، اشعار حافظ و شاهنامه را خیلی دوست دارم.
▪ آخرین فیلمی که دیدید چه بود؟
ـ آخرین فیلمی که دیدم یک فیلم تحقیقاتی راجع‌به هواشناسی بود. این فیلم درباره مقاله تحقیقاتی ال‌گور در انتخابات پیشین کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا بود. ال‌گور که استاد دانشگاه هم هست در بخشی از فیلم در دانشگاه توکیو خطاب به حاضران می‌گوید: مشکل ما در حال حاضر القاعده و کره شمالی نیست. بلکه آمریکا با امضا نکردن پیمان کیوتو (پیمان کاهش گازهای گلخانه‌ای که عامل اصلی گرمایش زمین در دهه اخیر محسوب می‌شود.) بزرگ‌ترین لطمه را به دنیا می‌زند. این سخن از سوی یک آمریکائی برای من بسیار جالب بود.
▪ اهل ورزش هم هستید؟
ـ به رشته‌های رزمی علاقه‌مندم. در دبیرستان و دانشگاه تکواندو کار می‌کردم ورزش آمادگی جسمانی افراد را بالا می‌برد. وجود امکانات ورزشی به سلامتی و افزایش روحیه دریانوردان کمک می‌کند.
▪ اوقات فراغت خود را چه‌طور می‌گذرانید؟
ـ معمولاً برای فرمانده و سرمهندس اوقات فراغت کمتر معنا دارد. فرمانده باید مدام با تهران ارتباط داشته باشد و در ضمن روزانه ایمیل‌های مختلفی را که می‌رسد جواب دهد. گاهی برای جواب این ایمیل‌ها باید گزارش‌هائی تهیه شود که تهیه این گزارش‌ها نیاز به مطالعه دارد. با وجود تمام این مشغله‌ها اگر وقت اضافه‌ای روی کشتی وجود داشته باشد مطالعه می‌کنم و یا فیلم می‌بینم. علاقهٔ زیادی به دیدن فیلم دارم. سعی می‌کنم فیلم‌هائی که می‌بینم فیلم‌های مطرح روز باشد.
▪ فیلم‌های خوبی به کشتی می‌رسد؟
ـ بله، من اکثر فیلم‌ها را هنگامی که در خشکی هستم تهیه می‌کنم و همراه خود به کشتی می‌برم. بعضی اوقات هم که به بنادر کشورهای دیگر می‌رسم اگر ممکن باشد فیلم‌های جدید را تهیه می‌کنم. به نظر من یکی از بهترین نوع آموزش، آموزش‌های تصویری است. دیدن برخی از فیلم‌ها بسیار آموزنده است.
▪ از دلتنگی‌ها و تنهائی‌هایتان در دریا بگوئید؟
ـ اصولاً در مواقع دلتنگی به پاشنهٔ کشتی می‌روم. در تنهائی به مروز گذشته خودم می‌پردازم. کارهای درست یا اشتباهی که در زندگی انجام داده‌ام مرور می‌کنم. اگر هم بخواهم صدای موتور کشتی را نشنوم به قسمت جلوی کشتی می‌روم زیرا آن‌جا فقط صدای آب را می‌شنوم. در کابین هم بیشتر به خانواده می‌اندیشم.
▪ چه تفاوتی بین حرفهٔ دریانوردی با سایر مشاغل وجود دارد؟
ـ دریانوردان گاهی اوقات مثل دریا می‌شوند یعنی زود به خروش می‌آیند و خیلی زود هم آرام می‌شوند. دریا به نسان یاد می‌دهد علاوه‌بر این‌که باید در جریان بود در لحظه هم باید تصمیم گرفت. برخی اوقات لحظه‌ها در کشتی بسیار مهم است. گاهی تصمیم‌های به موقع و لحظه‌ای می‌تواند یک کشتی را از خطر نجات دهد.
▪ نظرتان را راجع‌به این کلمه بگوئید؟
ـ گل: زیبائی
ـ پول: رفع نیازهای زندگی
ـ کشتی: خانه دوم
ـ توفان: بزرگ‌ترین مشکل دریانوردان
ـ ساعت شنی: گذر عمر
ـ زندگی: اجبار برای همه
ـ شکست: مقدمه پیروزی
ـ عشق: قشنگ‌ترین واژهٔ خدا
ـ دریا: آرامش
ـ تلفن همراه: گاهی عدم آرامش
ـ فرزند: زیباترین هدیه خدا
ـ آسمان: بلندی بشریت
ـ وفاداری: امیدوارم همه داشته باشند
ـ مدیر: کسی که می‌تواند نتیجه کار سازمان را تغییر دهد.
ـ رنگ مورد علاقه: آبی
▪ همسرتان با شغل شما کنار آمده است؟
ـ بیشتر اوقات خانواده‌ام روی کشتی بوده‌اند. همسرم مشکلی با این حرفه ندارد. اصلاً یکی از دلایلی که توانسته‌ام تاکنون به این حرفه ادامه دهم این است که همسرم مرا همراهی کرده و دوری‌ها را تحمل کرده است. این جمله که می‌گوید ”هیچ مرد موفقی وجود ندارد مگر این‌که همسر موفقی پشت‌سر آنها است“ جمله کاملاً درستی است. اگر همسرم نمی‌توانست با مشکل دوری، تنهائی و ... در خشکی کنار بیاید من نمی‌توانستم در دریا کار کنم. کشتیرانی باید بداند اگر افسران موفقی در ناوگان فعالیت می‌کنند پشت‌سرشان همسران آنها هستند که این آسودگی فکر و خاطر را برای آنها فراهم می‌کنند.
▪ اگر روزی با مدیرعامل ملاقات کنید چه مسائلی را با ایشان در میان می‌گذارید؟
ـ از ایشان می‌خواهم کاری کنند که افراد دریائی در شرکت باقی بمانند. راهکارهائی را برای این کار بررسی کنند حتی اگر نیاز به تجربه دریائی‌ها داشتند ما همواره آماده کمک و همکاری هستیم. بدون نیروی کار دلسوزی نمی‌توان سازمان را اداره کرد.
▪ شما چه پیشنهادی را مطرح می‌کنید؟
ـ اگر از همان ابتدا که فرد وارد کشتیرانی می‌شود شرکت این تضمین را بدهد که مسکن این فرد در قبال مدت زمان معینی کار تأمین خواهد شد و یا پس از ۱۵ سال کار مفید در دریا فرد به خشکی منتقل می‌شود در ماندگاری افراد در دریا بسیار مؤثر است. زیرا این حس در فرد ایجاد می‌شود که در شرکتی کار می‌کند که به فکر آینده او هست. بنابراین خیلی بهتر کار می‌کند چون مطمئن است در جای دیگری چنین امکاناتی برای او فراهم نیست. البته این امکانات در حال حاضر نیز داده می‌شود اما بدون برنامه‌ریزی و به‌صورت مقطعی است. یکی از راه‌های بومی کردن صنعت دریانوردی ایجاد انگیزه در جوانان ایرانی است. این انگیزه با حمایت به وجود می‌آید. دیگر این‌که با افزایش سن، برخی از افراد قادر نیستند در دریا کار کنند به‌عبارتی کار کردن در دریا برای آنها خطرناک است. در نتیجه بهتر است بیشتر از تجربه آنها استفاده شود. استفاده از تجربه نیز فقط در خشکی و بخش اداری نیست بلکه می‌توان از تجربه این افراد به گونه‌های مختلف استفاده کرد. با یک مدیریت خوب می‌توان از تجربه افرادی که به دلایلی نمی‌توانند به دریا بروند یک تیم خوب تعمیراتی در بندرعباس به وجود آورد. به این ترتیب افراد با تجربه در سیستم باقی می‌مانند.
▪ اگر آخرین روز کاری شما باشد و بخواهید خاطره‌ای از این دوران تعریف کنید چه خاطره‌ای تعریف می‌کنید؟
ـ این حرفه پر از خاطره است. سفر با کشتی خیلی جالب است چراکه فرد را با زندگی بیشتر آشنا می‌کند. معمولاً همه در زندگی مدت کوتاهی با هم هستند و مجبورند به دلایل مختلف مانند سفر، مأموریت، نقل مکان و یا مرگ از هم جدا شوند. این حالت در کشتی بسیار محسوس است. شش ماه در کشتی در غم‌ها و شادی‌های هم شریک هستیم. رابطه‌ها خیلی به هم نزدیک می‌شود اما پس از سفر ممکن است کمرنگ شود این جدا شدن افراد از هم ضربه‌هائی روحی به دریانوردان وارد می‌کند. البته به مرور زمان انسان آبدیده می‌شود. اما همیشه این احساس جدائی از همکاران وجود دارد.
▪ در اردیبهشت ماه همایش ارگان‌های دریائی در چابهار برگزار خواهد شد اگر از شما نیز برای حضور در این همایش دعوت شود چه نکاتی مطرح خواهید کرد؟
ـ به عقیده من آموزش‌ها باید به روز باشد. آموزش دریائی به ایران منتقل شده که خیلی خوب است، اما باید ارتباطات خود را با دانشگاه‌های دریائی خارج از کشور بیشتر کنیم. باید از تجربه شرکت‌های موفق استفاده کنیم. باید کاری کنیم که افراد دریائی در کشتیرانی بمانند. اگر با دریائی‌ها مهربان‌تر باشند آنها داخل سیستم می‌مانند. همیشه در صف مقدم کشتیرانی افراد دریائی هستند. گاهی یک فرد دریائی توهین شخصی به خود را قبول کرده تا به پرچم کشورش توهین نشود. بنابراین باید از نیروی حاضر در دریا حمایت بیشتری شود. چراکه وجود کشتیرانی بدون دریائی‌ها بی‌معنی است. استفاده از تجربه کشورهای موفق در دریا بسیار خوب است.
▪ جالب‌ترین خبر دریائی که شنیده‌اید چه بود؟
ـ فرمانده ناو آمریکائی یک شب در آب‌های استرالیا در رادار شناوری را می‌بیند. پیغام می‌دهد که از جلوی من کنار برو. جواب می‌رسد که نمی‌توانم. فرمانده ناو آمریکائی دوباره می‌گوید که این یک کشتی نظامی آمریکائی است که پیغام می‌دهد، برو کنار، دوباره پیغام می‌رسد که نمی‌توانم. تا این‌که فرمانده ناو آمریکائی می‌گوید برای سومین بار اخطار می‌کنم برو کنار و در جواب می‌شنود که نمی‌توانم چون من یک چراغ دریائی هستم. این اشتباهی بود که از فرمانده ناو آمریکائی سر زده بود و چراغ دریائی را شناور تصور کرده بود!
▪ امکانات ماهواره‌ای در کشتی چگونه است؟
ـ ماهواره‌های کشتی همان ماهواره‌هائی است که در خانه‌ها استفاده می‌شود. این ماهواره‌ها در دریای خراب جواب نمی‌دهد. البته شرکت ملی نفتکش ایران از نوع بهتر آن استفاده می‌کند که در دریای خراب قابل استفاده است. اگر از تجربه این شرکت در این زمینه استفاده شود بسیار مؤثر است.
▪ نحوه استفاده از امکانات اینترنتی در کشتی چگونه است؟
ـ متأسفانه استفاده از اینترنت نیز تنها از طریق پل فرماندهی است. آن هم بیشتر برای برقراری ارتباطات است. گفته می‌شود اینترنت برای کشتی‌ها گران تمام می‌شود اگر امکاناتی فراهم شود که هر فردی بتواند ۴ تا ۵ ساعت از اینترنت استفاده کند خیلی خوب است. اینترنت حتی از ماهواره بهتر است.
▪ و در انتها، پیام نوروزی شما به همکارانتان چیست؟
ـ امیدوارم سال ۸۷ سال پرباری برای آنها باشد. مشکلات خانوادگی به حداقل برسد و دریانوردان بتوانند در کارها موفق باشند.
و از همه مهم‌تر امیدوارم در سال ۸۷ باز هم شاهد پیشرفت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران باشیم زیرا پیشرفت کشتیرانی باعث افتخار همه است.

منبع : ماهنامه پیام دریا