محیط زیست و سلامت

موضوع سلامت انسان از دیر باز مورد توجه و اهمیت خاص قرار داشته و رعایت بهداشت امری ضروری و انکار ناپذیر در همه زمان ها و جوامع بوده است. در این میان برخی اعتقاد دارندکه رعایت بهداشت فردی و خانوادگی ضامن سلامت انسان هاست، لیکن برخی دیگر معتقد هستند که علاوه بر موارد فوق حفاظت از محیط زیست در محدوده شهر و روستا و حتی فراتر از مرزهای بین المللی است که می تواند ضامن سلامت انسان ها باشد.
از سوی دیگر رشد جمعیت و گسترش علوم و فنون ،باعث شده که انسان ها ضمن برداشت بی رویه از منابع طبیعی، سود خویش را در نابودی محیط زیست بجویند. لیکن از آن زمان که تاثیر اینگونه آسیب ها بر سلامت انسان آشکار گردید، شعار توسعه پایدار جایگزین توسعه بی رویه شد. با این وجود منافع فردی و جمعی غالبا مانع رعایت اصول توسعه پایدار شده و بالنتیجه تخریب و آسیب وارده به محیط زیست آثار سوء خود را بر سلامت انسانها بیش از پیش نشان داد.
●نمونه هایی از اثرات تخریب محیط زیست بر سلامت انسان ها:
متیل جیوه یکی از محصولات جانبی فرآیند تولید استالدئید در یکی از کارخانه های وابسته به شرکت چیسو بود، که همراه پساب خروجی به منطقه ساحلی میناماتا تخلیه می شد. تا سال ۱۹۵۳ كسی نمی دانست که خوردن غذاهای دریایی آلوده به متیل جیوه باعث ابتلا به بیماریهای مغزی خواهد شد. در این سال برای اولین بار عارضه ناراحتی های مغزی مشاهده شد.
از عوارض بیماری مزبور، آسیب بخش ادراک حسی و عدم تعادل فیزیکی فرد است. این بیماری می تواند به تشنج و حتی مرگ منجر شود . آسیب مغزی در دوران جنینی نیز از دیگر عوارض آن است . در سال ۱۹۹۱ تعداد ۲۲۴۸ تن از مبتلایان به بیماری شناسایی شدند که از این تعداد ۱۰۰۴ نفر تا آن زمان فوت کرده بودند.
پساب خروجی کارخانه تولید طلای کامی اوکا به رودخانه جینزو، به همراه شیرابه حاصل از لجن انباشته شده حاوی کادمیوم و سایر فلزات سنگین، باعث آلودگی خاک شالیزار های برنج و رسوبات رودخانه و نیز آلودگی آب رودخانه می شد. در دهه ۱۹۵۰، مطالعات انجام شده بر روی یک بیماری عجیب و بومی در حوزه آبریز جینزو نشان داد که عامل آن مسمومیت مزمن به کادمیوم بوده است. زنان اولین قربانیان این بیماری بودند. از عوارض این بیماری درد بسیار شدید در تمامی بدن بود. در افرادی که شدیدا مبتلا به این بیماری شده بودند، کوچکترین حرکت اعضای بدن موجب شکستگی استخوان می شد . این بیماری را ایتای- ایتای (درآوراست – درآور ) نامیدند. در سال ۱۹۹۱ تعداد افراد مبتلا به این بیماری (که به ثبت رسیده بودند) بالغ بر ۱۲۹ نفر می شد که از آن میان ۱۱۶ نفر تا آن زمان فوت کرده بودند.
در ایران نیز مثال هایی از آسیب وارده به سلامت انسان ها در اثر بی توجهی به مسایل حفاظت از محیط زیست می توان یافت. بطور مثال، آلودگی سد وحدت سنندج ( اسفند۱۳۸۰ ) در اثر واژگون شدن تانکر حمل ماده ای موسوم به MTBE (جایگزین سرب بنزین)، سبب شد که آب شرب منطقه تا ماه ها قطع شده و هزینه سنگینی بر دوش جامعه نهاده شود.
نمونه دیگر، دفع غیر اصولی زباله در حاشیه رودخانه ها است . رانش زمین در حاشیه رودخانه جاجرود (اسفند ماه ۱۳۸۳ )، باعث ایجادگودال عظیمی مملو از شیرابه زباله گردید که در صورت عدم حضور به موقع نیروهای امدادی جهت جمع آوری شیرابه و ممانعت از ورود آن به رودخانه، حادثه ناگوار زیست محیطی به وقوع می پیوست.
در حال حاضر محیط زیست به عنوان یکی از متغیر های تاثیر گذار در کشورهای توسعه یافته مورد توجه قرار می گیرد. امید است که در کشورما نیز، مسائل زیست محیطی مورد توجه بیشتر قرار گرفته و به عنوان یک پدیده بنیادی و تاثیر گذار مد نظر مسئولین قرار گیرد.
●آلودگی صوتی در محیط زیست
سروصدا همیشه مسئله مهمی برای بشر بوده است. در روم باستان قوانینی در مورد صدای ساطع شده از چرخهای آهنی واگنها که سنگهای جاده را می کوبیدند و باعث اختلال در خواب و ناراحتی مردم می شدندوجود داشتند. با این وجود مشکلات ناشی از سروصدا در گذشته قابل مقایسه با جامعه مدرن نمی باشد. تعداد عظیمی از ماشین ها بطور منظم از شهرها و نواحی روستایی عبور می کنند، کامیونهای با بار سنگین با موتورهای دیزلی که صدای موتور و لوله اگزوز آنها به خوبی کنترل نشده اند در شهرها و آزادراهها روز و شب در حال تردد می باشند، هواپیماها وقطارها به صدای زیست محیطی اضافه شده اندو در صنایع ماشین آلات سروصداهای زیادی ایجاد می کنند.
زیست محیطی در واقع بعنوان صدایی تعریف می شود که از تمامی منابع انتشار می یابد. منابع عمده آن شامل ترافیک جاده ای، ترافیک هوایی و قطارها، صنایع، ساخت وسازها و نیز فعالیتهای معمول و صدای ناشی از همسایگان می باشد.
مشکل آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ وخیم بوده که عمدتا ناشی از ترافیک می باشد.
●انواع آلودگی صوتی با توجه به محیط ایجاد کننده آن شامل:
۱- صداهای خارج از منزل
۲-صداهای داخل منزل
می باشد. صداهای خارج از منزل ناشی از صدای هواپیما، وسایل نقلیه عمومی و زمینی، ساختمان سازی، صنایع و سروصدای نواحی مسکونی و فعالیتهای تجاری می باشد.
صدای داخل منزل ناشی از آپارتمان نشینی، بی توجهی سازندگان ساختمانها در کیفیت کار، اهمیت ندادن به اجرای طرح های عایق سازی در برابر صدا، نبود قوانین جدی برای جلوگیری از آلودگی صوتی و نبود ضمانت اجرایی لازم می باشد.
●اثرات آلودگی صوتی بر روی انسان و محیط زیست
آلودگی صوتی مانند سایر آلودگی ها بر انسان، گیاهان، جانوران و اجسام بی جان آثار منفی متعددی دارد. یکی از مهمترین اثرها کاهش قدرت شنوایی است و اثرات غیر مستقیم آن بر روی انسان شامل کاهش ضربان قلب، حساسیت عصبی، گرفتگی عضلانی، خستگی روحی و جسمی، سرگیجه، از دست دادن تعادل بدن، امراض قلبی و در نهایت مجموع این اثرها در انسان ایجاد خستگی و بی حوصلگی نموده و از بازدهی فکری وجسمی می کاهد. نتا یج زیانبار آلودگی صوتی بر انسان در دراز مدت بطور مستقیم با اثر گذاری بر دستگاه عصبی انسان ایجاد می گردد.
تحقیقات نشان داده است که رشد گیاهان بر اثر سرو صدای بلند کاهش چشمگیری می یابد.
مهاجرت بی موقع حیات وحش و پرندگان، سقط جنین، خونریزی گوش، بی اشتهایی، بروز حالت پرخاشگرانه، کاهش شیر در حیوانات شیرده و کوتاه شدن طول عمر ازجمله اثرات سرو صدای زیاد بر جانوران است.
از مهمترین اثرات آلودگی صوتی و ارتعاشات بر اجسام بی جان خساراتی است که به نواحی مسکونی و عوارض طبیعی زمین وارد می شود که شکسته شدن شیشه و ایجاد شکاف در ساختمانها از جمله این اثرات است.

منبع : سازمان حفاظت محیط زیست ایران