اهمیت استاندارد ادوات صید در خلیج فارس و دریای عمان

صید ماهی در خلیج فارس ودریای عمان به دلیل داشتن گونه های با ارزش آبزی، از زمان های بسیار دور به عنوان منبع در آمد مردم این منطقه قلمداد گردیده است. صید ماهی در گذشته با وسایل ابتدائی مثل چلنگ،خوربند و... همراه با قایق بوده، ولی حدوداً ۴۰ سال پیش با پیشرفت صنعت ماهیگیری و مكانیزه شدن صید، وضعیت صید در جنوب چهره دیگری به خود گرفته است.پیشرفت تكنولوژی درماهیگیری وترویج آن از جانب شیلات در این چند دهه اخیر، موجب شد شغل صیادی كاملاً حرفه ای شود و تعداد افراد زیادی درمناطق ساحلی جنوب به امر صید وصیادی روی آورند. به همین دلیل، صیاد برای پیدا كردن جایگاه اجتماعی خویش، با فعالیت شبانه روزی وبدون وقفه در زمینه های صید و صیادی واستفاده از تورهای متعدد ومتنوع و ابزارهای بسیار، به دنبال تلاش و سهمیه بیشتری از صید است.امروزه، متاسفانه، درجامعه صیادی كسی موفق است كه توان حمل ویا استفاده از ابزار وادوات صید بیشتری را در افزایش صید حاصله داشته باشد وبه همین منظور، در سواحل جنوب، كه روش صید متداول (گوشگیر، گرگور وانواع مختلف قلاب) است، همواره روبه توسعه و تزاید است.
یكی ازمهمترین مشكلاتی كه منابع آبزی را در سواحل جنوب تهدید می كند افزایش بی رویه ابزارهای صیادی استاندارد و غیر استاندارد به ازای هر شناور است كه برای صیادان، سرمایه گذاریهای زیادی را به همراه خواهد داشت.شیلات ایران طی چند سال گذشته، اقدامات اولیه از جمله جمع آوری آمار و اطلاعات لازم را در دستور كار خود قرار داده است تا سقف ابزار صید استاندارد مورد استفاده توسط صیادان را سامان بخشد كه این امر، بهره برداری پایدار را به همراه خواهد داشت وهم از ضرر و زیان صیادان، در سرمایه گذاری بی نتیجه جلوگیری می كند. لذا اهمیت و ضرورت تعیین رعایت استاندارد ادوات صید در سواحل جنوب بسیار نقش موثری در حفظ ذخایر آبزیان وسود دهی مداوم برای صیادان عزیز را در برخواهد داشت.
مدیریت صید شیلات ایران به منظور جبران مشكلات فشار بر ذخایر و مشكلات احتمالی رعایت نكردن استاندارد ادوات صید توسط صیادان، تمهیداتی را در بهره برداری از ذخایر آبزیان اندیشده است، از جمله جلوگیری از فعالیت بهره برداران جدید و اعمال برخی از سیاست های محدود كننده ، برای كاهش تلاش صید و بهبودی وضعیت ذخیره شامل اعمال فصول ممنوعیت صید برای برخی از گونه های آبزی با اهمیت و در معرض خطر، و از همه مهمتر تعیین واعمال استانداردهای ابزار و ادوات صید اقدام نموده است.با توجه به اهمیت و ضرورت بیش از حد تعیین و رعایت استاندارد ابزار و ادوات صید، مدیریت ماهیگیری شیلات ایران برای حفظ ذخایر آبزی و امكان بهره برداری پایدار ازمنابع و ذخایر دریایی، اقدامات و برنامه ریزی های مختلفی به عمل آورده وتعیین استانداردهای خاص برای گونه های مختلف آبزی را در دستور كار خود قرار داده است.
یكی از این اقدامات كه درهمین راستا صورت گرفته تعیین استانداردهای خاص برای تورهای گوشگیر شوریده حلوا سفید در استانهای ساحلی جنوب كشور است. این استانداردها پس از انجام مطالعات زیاد و بررسی های كارشناسی، در قالب دستورالعمل اجرایی به استانها ابلاغ شده است. این كار دو هدف كلی حفظ و پایداری ذخایر آبزی و تامین منافع دراز مدت جامعه صیادی را دنبال می كند.
گستردگی صیدگاههای خلیج فارس و دریای عمان، با تعداد واحدهای بهره بردار وتنوع و فراوانی ادوات صید رایج درآن، شرایطی را به وجود آورده است كه برای دستیابی مطلوب به اهداف مدیریت ماهیگیری، مشاركت صیادان اهمیت ویژه ای یافته است و توفیق همه برنامه های مدیریتی مدیون همكاری وهمراهی صیادان است.
بنابراین، برای اجرای هرچه بهتر برنامه های مدیریتی و عمل به آئین نامه ها و دستورالعمل های صادره ، اطلاع رسانی به بهره برداران عرصه صید و صیادی بسیار مفید خواهد بود تا از این طریق، با همدلی و یكپارچگی بیشتر، بین شیلات و صیادان استانهای ساحلی، این برنامه ها به نحو مطلوب به مورد اجرا گذاشته شود.
دراین چندساله با افزایش شناورها، صیادان، ابزار و ادوات صید وتجهیزات پیشرفته، فشار بیشتری بر ذخایر وارد شده و برخی از گونه ها و ذخایر آبزی، تحت فشار بهره برداران قرار گرفته اند.
بررسی ها و زیست سنجی های انجام شده طی سالهای اخیر نشان می دهد كه گونه هایی مانند حلوا سفید و شوریده بیش از سایر گونه ها مورد بهره برداری قرار گرفته و در صورتی كه اقدامات مدیریتی لازم به عمل نیاید چه بسا در آینده نه چندان دور این گونه ها درمعرض انقراض قرار گیرند.
یكی از اقدامات اساسی برای حفظ این ماهیان با ارزش، استفاده از تورهای استاندارد برای صید این گونه هاست . لذا مدیریت صید نیز به منظور تعیین استاندارد ادوات صید از جمله تورهای گوشگیر با توجه به شرایط خاص هرگونه و هر استان اقدام كرده است و با بررسی روش صید گوشگیر در سطح چهار استان ساحلی جنوب كشور، نسبت به تعیین مشخصات فنی مجاز برای تورهای گوشگیر شوریده و حلوا سفید اقدام شده است.
مشخصات تورهای حلوایی و شوریده
۱) تور حلوایی:
۲۱۰ D/۶/۱۳۵ MM STR/۷۰ MD/۲۰۰ MTRS مولتی فیلامنت
۲) تور شوریده برای مناطق بوشهر وخوزستان
۲۱۰ D/۹/۹۵ MM STR/۷۵ MD/۲۱۰ MTRS مولتی فیلامنت
۳) تور شوریده برای مناطق هرمزگان و سیستان وبلوچستان
۲۱۰ D/۱۲/۹۵ MM STR/۹۰ MD/ ۲۱۰ MTRS مولتی فیلامنت
برای مشاهده جداول مشخصات فنی استاندارد تور گوشگیر شوریده وحلواسفید در استانهای جنوبی به پیوست ۱ مراجعه نمائید.
تعیین ابزار و ادوات صیدمناسب برای گونه های مختلف آبزیان و استاندارد كردن تورهای مورد استفاده درمناطق ساحلی از جمله وظایف مدیریت صید شیلات به شمار می رود. اماواقعیت این است كه انجام این امور بدون همكاری وهمراهی صیادان كه بهره برداران مستقیم از ذخایر دریایی هستند غیر ممكن است.
همه این تلاشها وقتی نتیجه می دهد كه صیادان عزیز نیز به اهمیت استفاده از تورهای استاندارد پی برده باشند و بدانند كه اگر این شرایط فعلی ادامه داشته باشد و همچنان شاهد صید غیر مجاز واستفاده از ابزارها و تورهای غیر استاندارد برای صید گونه های با ارزش خلیج فارس و دریای عمان باشیم، در آینده ای نزدیك، بجز تورهای خالی از صید چیزی نصیب صیادان نخواهد بود.بنابراین، احیای ذخایر در معرض خطر و صید اصولی وبا ابزار وادوات استاندارد می تواند تضمین خوبی برای آینده صید وصیادی و نیزگامی موثر در جهت حفظ و بازسازی ذخایر تلقی گردد.جدول استاندارد تعداد چشمه های در عرض تور، عرض طاقه تور در حالت آویخته ، اندازه چشمه در حالت كشیده و تعداد چشمه در یك متر طناب به قرار زیر می باشد.این اطلاعات و استانداردها، به صیادان در آرایش مناسب واستقرار تور در آب و تعداد واندازه چشمه های استاندارد تور كمك شایانی می كند. این موضوع به صیادان كمك می كند هم ماهی های با وزن بیشتری صید كنند و هم به ذخایر آبزیان زیان و ضرری نرسانند.متاسفانه برخی از صیادان به موضوع حفظ ذخایر توجه چندانی نداشته و از ابزار و ادوات غیر استاندارد استفاده می كنند، درحالیكه «قانون حفاظت و بهره برداری ازمنابع آبزی» و آئین نامه اجرایی آن در موارد مختلفی تاكید بر ممنوعیت به كارگیری ابزار و ادوات غیر استاندارد ماهیگیری و اعمال مجازات برای مرتكبین فروش و استفاده از ابزار صید غیر مجاز نموده است، كه از جمله مواردی كه می توان به آن اشاره كرده عبارتند از:
-ردیف ۴ بند ب ماده ۲۲ قانون
-ردیف ۵ بند ج ماده ۲۲ قانون
-ردیف ۷ ماده ۴۷ آئین نامه اجرایی قانون
-ماده ۱۴ قانون در طرح مدیریت ذخایر
در همه این موارد، ممنوعیت به كارگیری ابزار و ادوات غیر مجاز ماهیگیری مورد تاكید قرار گرفته و از سوی دیگر فروش آلات و ابزار غیر مجاز ماهیگیری منع و برای آنها مجازات های مالی و كیفری تعیین شده است. بدیهی است كه با مرتكبین تخلفات مذكور نیز برخورد خواهد شد.
امید است صیادان عزیز با رعایت استانداردهای تعیین شده و قوانین صید به حفظ و بازسازی ذخایر دریا كمك نمایند تا خوان گسترده ذخایر آبزی برای همیشه در اختیار صیادان عزیز باشد.
سیدعلی حسینی