نقش امیر، چالش‌ برانگیز بود

امیر آقایی نزدیک به یک دهه در سینما و تلویزیون حضور داشته و نقش‌های متفاوت و ماندگاری را ایفا کرده است. جوان پرشر و شور جنوبی مجموعه «خاک سرخ» ابراهیم حاتمی‌کیا و پیمان، شخصیت خاکستری مجموعه «اولین شب آرامش» ساخته احمد امینی.
حسن کار امیر آقایی در تجربه‌گرابودن او و دوری از نقش‌های کلیشه‌ای و تکراری است. شاید به همین دلیل باشد که هرگز نتوانسته آگاهانه به‌عنوان یک بازیگر ستاره در سینمای ایران مطرح شود. بازی او در نقش امیر «زن دوم» یکی از بهترین و کامل‌ترین نقش‌آفرینی‌های سینمایی او محسوب می‌شود.
▪ در جایی خواندم نقش امیر در بین بازیگرانی که کاندیدای حضور در فیلم بودند، توجه بیشتری را برانگیخته بود.
ـ بله، چون نقش امیر متفاوت بود.
▪ متفاوت‌بودن نقش به چه عواملی بستگی داشت؟
ـ امیر در تمام مدت حضورش در فیلمنامه روی ویلچر قرار دارد و قطع‌نخاع شده و پاهایش نیز فلج است، بنابراین حرکات فیزیکی چندانی ندارد. امیر بازمانده دوران دفاع‌مقدس است.
▪ البته ویژگی حضور امیر در جنگ، چندان پررنگ به نمایش درنمی‌آید.
ـ بله، اصلا بر ویژگی‌های سلحشوری و جنگ‌آوری امیر تاکید و اصراری نمی‌شود و کلا از جنس متداول آدم‌های جبهه و جنگ که در فیلم‌های ایرانی به تصویر درمی‌آید، نیست و با آنها فاصله دارد.
▪ می‌شود گفت نقش امیر بسیار جذاب‌تر از نقش بهرام بود؟
ـ من خودم به نقش بهرام هم علاقه داشتم و نمی‌شود این دو نقش را با هم مورد قیاس و ارزیابی قرار داد. هردوی این شخصیت‌ها متعلق به طیف‌های جدا و مختلفی نسبت به یکدیگر هستند.
▪ نقشی که قدرت فیزیکی آن محدود و تقریبا در حد صفر است و تمام حس و حال بازیگری باید از طریق حالات و میمیک چهره انجام شود، چه ویژگی‌هایی را برای بازیگرش به همراه دارد؟
ـ برای من ایفای نقش امیر یک چالش بود. یک ماه و نیم قبل از شروع فیلمبرداری، تمام اسباب و اثاثیه منزل را خارج کردم و با ویلچر در منزل خالی از اثاث، تمام مدت شبانه‌روز را می‌گذراندم.
▪ همان کارهایی که بازیگران سبک متدگرا انجام می‌دهند؟
ـ می‌خواستم ویلچر در دستانم روان و قابل‌باور باشد.
▪ با کارکردن به شیوه تکنیکی، نمی‌توانستید به نقش امیر نزدیک شوید؟
ـ کار تکنیکی بلد نیستم. اگر بلد بودم، همینگونه کار می‌کردم. خیلی تلاش کردم امیر را از نگاه و کاراکترهایی که در این چند ساله از آدم‌های جنگ به تصویر درآمده، دور نگه دارم. حتی با توافقی که با سیروس الوند داشتیم، این متفاوت‌بودن را در مورد فیزیک ظاهری امیر نیز به‌کار بردم. مخاطب در اولین برخورد با امیر در فیلمنامه اصلا متوجه نمی‌شود با یک آدم اهل جبهه و جنگ مواجه است.
▪ امیر به‌نوعی حالت منجی مهتاب را دارد؟
ـ امیر به‌هر صورت یک شخصیت مثبت محسوب می‌شود. اتفاق خوبی که در یکی از فلاش‌بک‌های فیلم رخ داد، مربوط به راضی‌کردن مهتاب به جدایی از اوست و ما ابتدا دلیل آن را نمی‌فهمیم و با گذشت زمان متوجه می‌شویم که امیر به این دلیل که مهتاب، جوان است و خودش به‌دلیل قطع‌نخاع بودنش نمی‌تواند زیاد هم پای او حرکت کند و در‌واقع احساس می‌کند حضورش در زندگی برای مهتاب محدودیت ایجاد می‌کند، به همین دلیل به او می‌گوید برود و زندگی خود را ادامه دهد.
این فداکاری‌های امیر او را از آدم عادی‌بودن دور می‌کند و جنبه معنوی به این شخصیت می‌دهد که می‌تواند حسن یا عیب یک شخصیت محسوب شود.
من حسن شخصیت نمی‌دانم. حسن این است که شخصیت ملموس و قابل‌باور باشد. نکته حائز‌اهمیت نسبت خویشی امیر و مهتاب بود و مشخص بود طبق عقیده مردم عادی، عقد دخترعمو و پسرعمو در آسمان بسته شده است. معلول و جانبازشدن امیر، بهانه خوبی برای او می‌شود که به مهتاب بگوید برود و زندگی‌اش را ادامه بدهد...
▪ این فرازمینی و غیرقابل‌باور بودن امیر در سکانسی که به مهتاب اصرار می‌کند نزد بهرام بازگردد، تشدید می‌شود؟
ـ بله، در جزیره کیش به مهتاب این مساله را عنوان می‌کند.
▪ اصلا چنین آدمی با ویژگی امیر در جامعه ما وجود دارد؟
ـ شخصی که چیزی برای از دست‌دادن نداشته باشد، خیلی درست و راحت زندگی می‌کند. امیر درگیری و چالش‌های زندگی‌اش را پشت‌سر گذاشته، با دشمن فیزیکی و دشمن درونی‌اش طی این سال‌ها مبارزه کرده و حالا در آرامش می‌خواهد به مهتاب کمک کند.
▪ اصلا به نوعی با آمدن مهتاب و در ادامه نوزاد او امیر صاحب یک خانواده هم می‌شود؟
ـ امیر مدتی فقط به عنوان حامی در زندگی مهتاب و پسرش حضور دارد و به ثبات و آرامش نزدیک می‌شود، اما حرکت ترکش درون گردنش باعث مرگ او می‌شود.
▪ اولین برخورد امیر بعد از سال‌ها دوری با مهتاب در محیطی مذهبی نظیر شاهچراغ رخ می‌دهد؟
ـ بله، اولین مواجهه آن دو در این مکان است و مهتاب می‌گوید می‌دانستم از تهران بیرون آمده‌ای ولی نمی‌دانستم به کدام شهر رفته‌ای.
▪ این مواجه اتفاقی است و یا نشانه‌ای محسوب می‌شود؟
ـ شخصا اعتقادی به این نوع مواجهه‌ها ندارم. دلم می‌خواست مهتاب دنبال امیر بگردد و او را پیدا کند. ولی خب نویسنده و کارگردان به مواجهه ماورایی اعتقاد داشتند.
▪ فکر می‌کنم پیدا کردن امیر توسط مهتاب در طی تلاش‌های او جذاب‌تر می‌شد؟
ـ درست است و اصلا شخصیت‌ها قابل باورتر می‌شدند.
▪ نویسنده کتاب و همچنین فیلمنامه‌نویسان «زن دوم» زن هستند، این احساس را نداشتید که نگاه زنانه صرف بر فیلم حاکم شود؟
ـ خواه یا ناخواه نوعی نگاه زنانه بر فضای فیلم حاکم است و فکر می‌کنم سیروس الوند تلاش کرد در هنگام کار تا حدی این نوع نگاه را در فیلم تعدیل کند.
▪ الوند در تعدیل این نوع نگاه موفق عمل کرده است؟
ـ نمی‌دانم، مخاطب باید اظهار نظر کند. اما باید در نظر داشته باشید قهرمان اصلی فیلم یک زن است و ما از منظر و دیدگاه یک زن داستان را دنبال می‌کنیم؛ وقایعی که در طول دو دهه برای یک زن رخ می‌دهد.
▪ روی شغل امیر و کلا تمام شخصیت‌ها چندان تاکیدی نمی‌شود؟
ـ بله، زیرا دغدغه داستان فیلم چنین رویکردی را نیاز ندارد. البته در نسخه اصلی فیلم که در حدود
۱۷۰ دقیقه است بیشتر به پیشینه شغلی شخصیت‌ها پرداخته می‌شد.
▪ ایفای نقش شخصیت‌هایی نظیر امیر که ویژگی و یا زیر و بم آنچنانی ندارد دشوارتر از سایر نقش‌ها نیست؟
ـ به نظرم فرق چندانی ندارند. مابه‌ازاء بعضی از شخصیت‌ها را در اطرافمان می‌بینیم و برخی دیگر کمتر مابه‌ازاء دارند. درست است امیر چندان ملموس به نظر نمی‌رسد، اما آیا حضور او در فیلم و ساختار آن قابل باور نیست. من برای پردازش شخصیت امیر خیلی از کارها را انجام دادم. ولی خب امیر فیلمنامه همین مقدار جای کار و مانور داشت و قرار هم بود به همین میزان تعریف و حضور داشته باشد.
▪ امیر فیلمنامه در هنگام کار و شروع فیلمبرداری چقدر دچار تغییرات شد؟
ـ تغییر زیادی صورت نگرفت. ترجیح بر این بود که تا انتهای فیلم مشخص نشود امیر بچه جبهه و جنگ بوده است و همچنین زنش را در فلاش‌بک اواسط فیلم طلاق داده باشد و از طرفی بازگشت و پیوند دوباره امیر و مهتاب خیلی آسمانی و ماورایی صورت بگیرد.
▪ تمرینات گروهی برای آماده شدن به چه نحوی بود؟
ـ علاوه بر جلسات روخوانی ما ساعت‌ها تمرین پانتومیم انجام می‌دادیم و علاوه بر آن برای
نزدیک شدن به شخصیت امیر و مهتاب در حدود ۱۲۰ نامه نوشتم.
▪ این نامه‌ها را قبل از شروع کار نوشتی؟
ـ قبل از شروع کار در حدود یک ماه و نیم وقت و زمان در اختیار داشتم و از این زمان نوشتن نامه‌ها تا هنگام فیلمبرداری ادامه پیدا کرد.
▪ کار با سیروس الوند چگونه بود؟
ـ فوق‌العاده بود. الوند کارگردان باهوش، مسلط و جزو نسل سینماگران آرمانی سینمای ایران محسوب می‌شود.

منبع : روزنامه تهران امروز