لیونی و چالشی به نام امنیت

تامین امنیت مهمترین چالشی بوده که اسراییل از بدو تشکیل تا زمان کنونی با آن دست به گریبان بوده است. در حقیقت همه ی ساختارهای این رژیم، از نوع شکل گیری آن تا بافت و ترکیب جمعیتی و مذهبی، وسعت و دیگرعوامل مرتبط، موجب شده تا این رژیم همواره به عنوان ماهیتی جدا از منطقه شناخته شده و با کابوسی به نام امنیت دست به گریبان باشد. گرچه دولت های مختلف اسراییل، از ابتدا تاکنون، راهکارهای متعددی را جهت حل این چالش دنبال کرده اند، اما همه آنها یقین داشند که بهترین و پایدارترین روش دستیابی به امنیت، مصالحه با اعراب و فلسطینیان است. این موضوع را می توان از گفته های گلدامایر نخست وزیر افراطی اسبق اسراییل نیز استنباط کرد. گلدامایر در ۱۹۷۴ یعنی بیش از ۳۴ سال پیش گفته "ممکن باشد یا نباشد، چاره ای جز مصالحه نیست ." حال برای درک بهتر از شرایطی که لیونی و به عبارت دیگر دولت اسراییل با آن دست به گریبان است، اجمالاً موقعیت این رژیم را مورد بررسی قرار می دهیم.
وسعت آنچه که امروز اسراییل نامیده می شود، در مجموع ۲۷ هزار کیلومتر مربع است که کل اراضی اشغال شده در سال ۱۹۴۸ و ۱۹۶۷ – کرانه باختری و نوار غزه- را شامل می شود. از این مقدار حدود ۲۰ هزار کیلومتر آن در ۱۹۴۸ اشغال شده و از لحاظ بین الملی و سازمان ملل، منظور از این منطقه است. یعنی تمامی کشورهایی که این رژیم را به رسمیت شناخته اند، این منطقه شناسایی کرده اند. هفت هزار کیلومتر دیگر شامل کرانه باختری و نوار غزه است که در سال ۱۹۶۷ اشغال شده است و با وجود فشارهای بین المللی، اسراییل سلطه خود بر این مناطق را حفظ کرده است. بر اساس گزارش مرکز آمار اسراییل، جمعیت اسراییل شش میلیون و سیصد هزار نفر است که از میان پنج میلیون نفر آنها یهودی و بقیه آنها اعرابی هستند که تابعیت این رژیم را قبول کرده اند و عمدتاً در شمال اسراییل زندگی می کنند.
جمعیت نوار غزه و کرانه باختری هم به ترتیب، یک میلیون و سیصد هزار و دو میلیون و هفتصد هزار نفر است که با اعراب ساکن مناطق ۱۹۴۸ در مجموع بالغ بر پنج میلیون و سیصد هزار نفر می شوند. حدود پنج میلیون فلسطینی هم آواره شده اند و در اردن و سوریه و لبنان زندگی می کنند. این در حالی است که کل جمعیت یهودی که در وسعت ۲۰ هزار کیلومتری این رژیم پراکنده هستند در مجموع حدود پنج میلیون نفر است. در چنین شرایطی اگر قرار باشد یک انتخابات آزاد در کل اسراییل برگزار شود، مسلم است که عرب ها بر یهودی ها پیروز خواهند شد و فلسطینی ها باید حاکمیت را به دست بگیرند و یا حداقل در نصف آن سهیم باشند. این موضوع یکی از چالش های اساسی دولت اسراییل است و دقیقاً به همین دلیل هیچگاه این رژیم رسماً این مناطق را ضمیمه خاک خود نمی کند؛ چرا که در آن صورت باید بر اساس اصول دموکراتیک، به آنها حق رای، امکانات و حقوق شهروندی داده شود و زمینه مشارکت آنها در حاکمیت باید فراهم شود.
موضوع دیگر در خود اسراییل و به فرهنگ و بافت جمعیتی آنها ارتباط دارد. با توجه به آنکه مهاجران یهودی عمدتاً از کشورهای غربی به این منطقه کوچانده شده اند، مطابق فرهنگ غربی رشد جمعیت در آنها پایین است و این در حالی است که مطابق فرهنگ منطقه، رشد جمعیت اعراب بسیار بالاست. بر اساس آمار منابع اسراییلی، نرخ رشد جمعیت در اسراییل ۳/۱ و در میان اعراب بیش از ۷/۲ است و به گفته مرکز پژوهشی یافا در اسراییل، با ادامه این روند تا سال ۲۰۲۰ این رژیم با چالش های جدی مواجه خواهد شد. بنابراین همزمان دولت تل آویو دو راهبرد را بکار گرفته است، ترغیب یهودی ها به مهاجرت به اسراییل و اخراج فلسطینی ها به بهانه های مختلف.
چالش دیگر اینکه امکان واگذاری نوار غزه و کرانه باختری به فلسطینی ها هم ممکن نیست. چرا که با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه و واقع شدن کرانه باختری در ارتفاعات از یکسو و همچنین نزدیکی بیش از حد مرز کرانه باختری با شهرهای مهمی همچون تل آویو و اشلون که کمتر از ۱۸ کیلومتر است، عملاً امنیت این شهرها بسیار شکننده خواهد بود. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که بدانیم با سلاحی همچون کاتیوشا براحتی می توان از کرانه باختری، مناطق اشغالی را مورد حمله قرار داد. به گفته اسراییلی ها در صورت واگذاری این مناطق به فلسطینی ها، حکم مرگ خودمان را امضا کرده ایم. بنابراین این دولت با چالش هایی مواجه است که در هر حالتی موجودیتش را تهدید می کند . به همین دلیل این رژیم باید به سرعت درصدد تقویت جایگاه داخلی، منطقه ای خود باشد.
به همین دلیل یکی از مهم ترین مشغله های لیونی، پیگیری مساله صلح با گروه های فلسطینی است که با بررسی مواضع وی در این خصوص، می توان ارزیابی دقیق تری از نقش وی در قبال صلح ارایه داد. پیگیری اهداف نقشه راه، مهم ترین مسولیتی بود که خانم لیونی باید بدان جامه عمل می پوشاند. البته علاوه بر مساله فلسطین، مساله هسته ای ایران، جنگ ۳۳ روزه با حزب الله و عادی سازی روابط اسراییل با کشورهای منطقه از دیگر مسایل مهمی است که لیونی با آن دست به گریبان است.

سید عبدالمجید زواری ـ کارشناس ارشد روابط بین الملل