ضرورت نگرش جدید به مهریه

مهریه مال معین یا چیزی است که در عقد نکاح برعهده فرد قرار می‌گیرد و در صورت مطالبهٔ زن، وی مکلف است مهریه‌اش را بپردازد و این حق ارتباطی به طلاق و نفقه ندارد. تعیین مقدار مهریه باید با رضایت زن و شوهر باشد. طبق قوانینی مدنی ایران زنان پس از ازدواج برای ادامه تحصیل، اشتغال و سفر به خارج از کشور نیازمند رضایت شوهرشان هستند. چنان‌چه در سال‌های گذشته مشاهده شد برخی از دخترهای جوان در هنگام عقد مهریه‌ای تعیین نمی‌کردند اما شروطی را در هنگام عقد خواستار می‌شدند از جمله حق طلاق، نصف شدن دارائی مشترک بعد از طلاق، حق سفر و کار و حق حضانت فرزندان و ... در این‌جا بود که اگرچه مشکل طرح مهریه‌های گزاف حل می‌شد اما این شروط خود موجب مشکلات بیشتری می‌شد که خانواده‌ها آمادگی روبه‌رو شدن با این تصمیم دختران را نداشتند. در هنگام عقد پسر و دختر می‌توانند همهٔ شروطی را که خلاف مقتضای عقد نباشد از یکدیگر خواستار شوند که این شروط به استثنای شروطی هستند که در قباله ازدواج آمده است (منظور شروطی است که عاقد در هنگام برای هر دوی آنها می‌خواند و آن‌دو با امضاء آن رضایتشان را نشان می‌دهند و متعهد به انجام آن می‌شوند.)
از جمله دلایل اشتباه بودن مهریه بالا و خارج از امکان مالی شوهر خطر به زندان افتادن وی و از بین رفتن آبرو و حیثیت اوست چون در هر صورت دادگاه هر کسی را که محکوم به پرداخت مالی به دیگری است و آن را نپردازد ملزم به پرداخت می‌کند و چنان‌چه مالی از او باشد به میزان محکومیت از مال ضبط شده دریافت می‌کند و در غیر این‌صورت چنان‌چه از پرداخت مال ناتوان نباشد او را تا زمانی که دین خود را بپردازد حبس می‌کند.
استقلال مالی زن در زندگی مشترک به رسمیت شناخته شده است یعنی زن در روابط مالی و اقتصادی خود تابع شوهر نیست و در انجام معاملاتش استقلال دارد این به این معناست که زن و شوهر حتی پس از ازدواج نیز می‌توانند دارائی‌های جداگانه داشته باشند هم‌چنین به زن اجازه داده شده است مالک شود و تحصیل و ثروت کند و مرد حق تصرف در ثروتی که به او تعلق یافته را نخواهد داشت به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بفروشد یا اجاره دهد یا ببخشد و اگر پول و طلا باشد با تحقق عقد مرد به زن بدهکار می‌شود و زن حق مطالبهٔ آن را از شوهرش دارد. مالکیت زن بر مهریه خویش به حدی است که حتی در صورت فوت زن مهریه‌اش جزو ماترک (مالی که از مرده باقی مانده است) به حساب می‌آید و به‌عنوان ارث به بازماندگانش می‌رسد. اما در صورت فوت شوهر مهریه زن قبل از تقسیم اموال از دارائی او کسر و به زن پرداخت می‌شود.
● اقسام مهریه به شرح زیر است:
مهرالمسمی که مال معینی است که با توافق دو طرف به‌عنوان مهریه تعیین می‌شود که حال علاوه بر موارد گفته شده در بالا می‌تواند منفعت هم باشد مانند این‌که زن بتواند اجاره بهای منزلی که متعلق به شوهرش است را مثلاً مدت یکسال دریافت کند و هم‌چنین می‌تواند عمل معینی باشد مثل تعلیم نقاشی یا فن خیاطی که البته این مهرالمسمی باید دارای ارزش اقتصادی بوده و قابل نقل و انتقال باشد و بتواند به محض وقوع عقد به مالکیت زن درآید و مقدار و جنس آن مشخص بوده و مردد نباشد مثلاً به‌صورت یکی از دو خانه نباشد. هم‌چنین دارای نفع عقلائی و مشروع باشد یعنی چیزی باشد که قانون فروش و استعمالش را منع نکرده باشد مثل: مشروبات الکلی و مواد مخدر. مهر باید حلال باشد، مثلاً گوشت خوک و مردار را نمی‌توان مهر قرارداد و در نهایت مالی که به‌عنوان مهر از سوی مرد برای زن قرار داده می‌شود باید به‌گونه‌ای باشد که شوهر قدرت تسلیم آن را به زن داشته باشد مثلاً مالی نباشد که در دریا غرق شده باشد.
نوع دیگری از مهر، مهرالمثل است یعنی مهری که در ضمن عقد بر آن توافق نشده یا توافق بر مهر شده است اما به جهتی مهر تعیین شده باطل شده است یا عدم مهر در عقد شرط شده باشد یا این‌که کلاً نکاج به جهتی باطل باشد و زن نسبت به بطلان نکاح جاهل باشد یعنی زمانی مهرالمثل به زن تعلق می‌گیرد که بعد از عقد و پس از زناشوئی باشد و مهرالمتعه هدیه‌ای است که مرد بر حسب وضعیت و امکانات مالی خود به زن پرداخت می‌نماید یعنی هنگامی که مرد اقدام به طلاق زن قبل از زناشوئی قبل از تعیین مهر بنماید.
در مورد چگونگی اقدام زوجه برای اخذ مهریه باید گفت که اگر مهریه وجه نقد باشد زن با در دست داشتن سند رسمی ازدواج می‌تواند به دفتر ازدواج و یا دایره‌ٔ اجرای ثبت مراجعه و درم فرم خاصی تقاضای صدور اجرائیه کند که این اجرائیه به شوهر ابلاغ می‌شود و به او ۱۰ روز مهلت داده می‌شود تا طلب همسرش را بپردازد. در صورتی که این شوهر اقدام به پرداخت مهریه در موعد مقرر نکند زن با معرفی اموال و دارائی‌های شوهر می‌تواند تقاضای توقیف اموال او را نماید که حتی می‌تواند شامل توقیف حقوق شوهر به میزان یک چهارم (مادام که متأهل است) و نیز یک سوم (وقتی که از هم جدا شده‌اند تا زمانی‌که شوهر زن دیگری اختیار نکرده) باشد و یا توقیف مطالباتی که شوهر از اشخاص دیگر دارد و هم‌چنین توقیف موجودی حساب‌های بانکی شوهر را شامل شود. شایان ذکر است که چنان‌چه مهریه سکه و یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد قیمت روز مطالبه ملاک اجرای قانونی حکم است و اگر مهریه وجه رایج باشد نحوهٔ محاسبه آن بدین طریق است که متوسط شاخص‌ها در سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد ضربدر مهریه مندرج در عقدنامه می‌شود. مصوبه مطالبه مهریه به نرخ روز، کلیه مهریه‌های قبل از تصویب این تبصره را نیز دربر می‌گیرد و در مواردی که مهریه زوجه باید از آن‌چه متوفی باقی گذاشته است پرداخت شود تاریخ فوت مبنای محاسبه مهریه خواهد بود.
در هر حال از این تعاریف که بگذریم مفهوم عندالمطالبه بودن مهریه باعث شده است که برخی دختران از فردای عقد آن را خواستار شوند اگرچه این موضوع از نظر قانونی صحیح است اما جوانی که با کلی مشکلات اقدام به ازدواج کرده است توانائی پرداخت مهریه سنگین را ندارد. در ابتدا در مورد مهریه‌های بالا این وسوسه در برخی دختران به وجود می‌آید که با داشتن چنین مهری چرا باید حرف مردی را گوش کند که به او می‌گوید کجا برود و کجا نرود و به او امر و نهی کند و در انتها در سخت شدن شرایط نتیجه دست کشیدن از این هوس‌هاست چون عملاً این مبالغ کلان قابل پرداخت نیست. در این‌جا است که می‌توان فهمید که چرا جوانان پسر تمایل خود را برای تشکیل خانواده از دست داده‌اند. یکی از راهکارهای عملی برای جلوگیری از مهریه‌های سنگین مالیات بر مهریه است چون در این حالت دختران و پسران جوان و حتی بزرگ‌ترهای آنها که در موضوع مهریه به ناحق دخالت می‌کنند عاقلانه‌تر رفتار خواهند کرد و این بدیهی است که با کاهش مقدار مهریه و از بین بردن چشم و هم‌چشمی خانواده‌ها، تمرکز بر سلامت رفتاری و اخلاقی و خصوصیات انسانی بیشتر خواهد شد و موضوع مقدار مهریه عاملی انحرافی برای کم‌توجهی به موارد مهمتر نخواهد بود، هم‌چنین امر ازدواج آسان‌تر شده و امنیت روانی در آن حکمفرما خواهد شد چون انسان‌ها در زوجیت به آرامش و تکامل خواهند رسید.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده