رمز خلاقیت

تو شکست خواهی خورد. بارها و بارها به زمین خواهی خورد. ممکن است تو را نپذیرند و بسیار محتمل است که به سخره ات گیرند. ناامیدت خواهند کرد و مانعت خواهند شد. اگر می ترسی هرگز شروع نکن. اگر قضاوت دیگران برایت مهمتر از روح زندگیت است همین امروز آن را سر ببر و در عمیق ترین گورها دفن کن. اما اگر جز این می خواهی بدون اراده و کوشش ممکن نخواهد بود.
● اصول اولیه خلاقیت
متخصصان تفکر تاکید می کنند که به طور کلی خلاقیت فرایندی است که طی زمان ادامه داشته و ابتکار، انطباق‌پذیری و تحقق از خصوصیات بارز آن به شمار می‌آیند و می‌تواند جوابگویی برای مشکلات باشد. برخی از محققان اصولی برای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف نموده‌اند:
▪ اول اینکه خلاقیت متضمن پاسخ یا مفهومی نو باشد یا آن که احتمال وقوع آن بسیار کم باشد. اما باید توجه داشت که نو بودن و اصالت با آن که شرط لازم خلاقیت است اما کافی نیست. زمانی یک پاسخ را می‌توان بخشی از یک فرایند خلاقیت به شمار آورد که تا اندازه‌ای با واقعیت مطابقت داشته یا اصولاً واقعی باشد.
▪ دوم خلاقیت باید گره‌ای را بگشاید یا با وضعیتی تناسب داشته و یا مقصود معینی را برآورد.
▪ سوم، خلاقیت واقعی مشروط به دوام آن بینش ابتکاری، ارزیابی و تفسیر و رشد آن باشد. در جمله‌ای کوتاه می‌توان اینگونه بیان کرد «خیلی‌ها ایده‌های خوب دارند اما عده کمی آنها را عملی می‌کنند». همچنین یکی از عواملی که معمولاً با خلاقیت مربوط می‌دانند موضوع هوش است.»
در واقع می توان به این نتیجه رسید که خلاقیت تنها ایده‌یابی و ایده داشتن نیست (هرچند که قسمتی از آن است)، ارائه صحیح ایده و پیاده سازی آن تا حصول نتیجه مورد نظر نیز قسمت‌های دیگری از آن هستند که باید در ارتباط با آنها نیز آموزش‌ها و تکنیک‌هایی را فرا گرفت. حتی برای کسب توانایی خلاقیت نیز، فراگیری دانش مربوطه لازم است. طبق این مولفه ها خلاقیت تا وقتی فعالیت اجرایی عینی‌شدن آن، انجام نشده باشد، خلاقیت نامیده نمی‌شود و وقتی مسئله به طور عینی حل شد و حل آن مورد قبول قرار گرفت و نیز ویژه بودن آن کشف شد، خلاقیت نامیده می‌شود. اکثر صاحب نظران عوامل موثر بر تجلی توان خلاقیت را چنین طبقه‌بندی کرده اند:
▪ عوامل و موانع درونی (فردی)
▪ عوامل و موانع بیرونی (خانوادگی، اجتماعی و ...)
عوامل و موانع فردی توسط خود فرد قابل ایجاد و یا رفع است اما عوامل و موانع بیرونی به میزان زیادی از کنترل خود فرد خارج است و خواست و عزم گروهی و کلان برای ایجاد و رفع آنها لازم است در نتیجه با آنکه فرد به تنهایی کار خاصی در ایجاد و یا رفع این عوامل نمی‌تواند انجام دهد، ولی عزم راسخ به وی کمک خواهد نمود که با وجود موانعی که خارج از کنترل اوست، به آنچه که می خواهد برسد.
دیدگاه دیگری وجود دارد که در آن حتی کمی افراطی تر به مقوله تلاش و کوشش برای تحقق خواسته ها نگریسته می شود. داستان زیر این دیدگاه را تا حدی شرح می دهد.
روزی سوراخ کوچکی در یک پیله ظاهر شد. شخصی نشست و ساعتها تقلای پروانه برای بیرون آمدن از سوراخ کوچک پیله را تماشا کرد. آنگاه تقلای پروانه متوقف شد و به نظر رسید که خسته شده و دیگر نمیتواند به تلاشش ادامه دهد. آن شخص مصمم شد به پروانه کمک کند و با برش قیچی سوراخ پیله را گشاد کرد. پروانه به راحتی از پیله خارج شد. اما جثه اش ضعیف و بالهایش چروکیده بودند. آن شخص به تماشای پروانه ادامه داد. او انتظار داشت پر پروانه گسترده و مستحکم شود و از جثه او محافظت کند و اما چنین نشد! در واقع پروانه ناچار شد همه عمر را روی زمین بخزد و هرگز نتوانست با بلهایش پرواز کند. آن شخص مهربان نفهمید که محدودیت پیله و تقلا برای خارج شدن از سوراخ ریز آن را خدا برای پروانه قرار داده بود، تا به آن وسیله مایعی از بدنش ترشح شود و پس از خروج از پیله به او امکان پرواز دهد.
این دیگاه می گوید گاهی اوقات در زندگی فقط به تقلا نیاز داریم. اگر خداوند مقرر میکرد بدون هیچ مشکلی زندگی کنیم،‌فلج می شدیم، به اندازه کافی قوی نمی شدیم و هرگز نمی توانستیم پرواز کنیم. من نیرو خواستم و خداوند مشکلاتی سر راهم قرار داد، تا قوی شوم. من دانش خواستم و خداوند مسائلی برای حل کردن به من داد. من سعادت و ترقی خواستم و خداوند به من قدرت تفکر و زور بازو داد تا کار کنم . من شهامت خواستم و خداوند موانعی سر راهم قرار داد، تا آنها را از میان بردارم. من انگیزه خواستم و خداوند کسانی را به من نشان داد که نیازمند کمک بودند. من محبت خواستم و خداوند به من فرصت داد تا به دیگران محبت کنم. من به آنچه خواستم نرسیدم …. اما آنچه نیاز داشتم، به من داده شد.
البته این دیدگاه همه مسائل و مشکلات را به خداوند نسبت داده که همیشه اینطور نیست و بسیاری از موانع و مسائل به دلایل دیگری مثل عدم به کارگیری روش مناسب و ... رخ می دهد اما به هر حال نگاهی که مشکل را عنصری حرکت دهنده می داند نگاهی آفریننده و سازنده است.
به هر حال با وجود ایده های خلاقانه و نو اما بدون اراده ای محکم برای به ظهور رساندن ایدها و اندیشه ها رخ نمی دهد. این شاید رمز اصلی تجلی توان خلاقیت باشد: عزم و اراده ای محکم و قاطع.
«بخواه و بر خواسته خود بمان تا شاهد تجلی آن باشی» و بدان که « آرزویی در سر نمی شکفد جز آنکه توان برآوردنش نیز به تو ارزانی شده باشد. آرزومند را اما، کوششها باید.»

نویسنده: سارا یوسف پور – دبیر انجمن حرفه محققان و متفکران
منابع:
۱. جزوه آموزشی تفکر خلاق- علی نیازی
۲. اوهام- ریچارد باخ
۳. اینترنت
رحیم هرندی