اثر انگشت الکترونیکی

طبق اصلاحیه قانون انتخابات و الحاق تبصره‌ای به ماده ۹ این قانون،‌ وزارت کشور ملزم شده است ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ ۲۶/۱/۸۶ شرایط و مقدمات برگزاری انتخابات به روش‌های نوین را فراهم آورد. بر این اساس انتخابات مجلس هشتم قاعدتا در شرایط دیگری برگزار خواهد شد.
این بار انتخابات به عنوان یک روند دموکراتیک در شکل‌گیری حکومت به حوزه فناوری اطلاعات می‌پیوندد. آنچه گذر از شیوه‌های سنتی و روی آوردن به روش‌های نوین را ضروری می‌نمایاند، ناکارآمدی روش‌های کهنه نسبت به شیوه‌های نوین الکترونیکی انتخابات است؛ شیوه‌هایی که با دارا بودن مزایایی از جمله سرعت بالا، صحت و دقت نتایج، سهولت فرآیند رای‌گیری برای رای دهندگان، تجزیه و تحلیل سریع آرا و هزینه پایین آن، چشم‌انداز روشنی برای متولیان برگزاری انتخابات، ترسیم می‌کند.
● انتخابات الکترونیکی؛ شفافیت، سرعت، دقت
پور محمدی، وزیر کشور، انتخابات رایانه‌ای را گامی اساسی برای ایجاد دولت الکترونیکی و تحقق تحولات اساسی در سیستم اداری کشور عنوان می‌کند، وی می‌گوید: با این روش نوین مردم دیگر دغدغه بی‌اعتمادی نسبت به آرای انتخاباتی را نخواهند داشت.
رمضان علی صادق‌زاده، رییس کمیته مخابرات مجلس نیز برگزاری انتخابات الکترونیکی را موجب افزایش دقت و سرعت در برگزاری و شمارش آرا دانسته و می‌گوید: کاهش اعمال سلیقه نیز از جمله دستاوردهای انتخابات دیجیتال خواهد بود.
دکتر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت، کاهش هزینه را از جمله مزایای انتخابات الکترونیکی عنوان می‌کند و می‌گوید: رای‌گیری الکترونیکی در دوره نخست هزینه‌هایی در پی دارد اما اگر به طور مداوم انتخابات، الکترونیکی انجام شود قطعا هزینه انتخابات الکترونیکی کمتر خواهد بود.
به طور کلی می‌توان در خصوص الکترونیکی برگزار شدن انتخابات به مزایایی از جمله بهبود فرآیند پردازش آرا و تسریع تجزیه و تحلیل نتایج، کاهش تقلب و خطاهای مربوط به استفاده از تعرفه‌های کاغذی و امکان شمارش آرای سفید اشاره کرد. ضمن اینکه این امر نوعی نوگرایی در زندگی اجتماعی به شمار می‌رود که موجب مشارکت بیش‌تر مردم به ویژه جوانان در فرآیند انتخابات می‌شود.
● زیرساخت: داریم یا نداریم؟
اما تحقق این امر نیازمند فراهم آمدن مقدمات آن از جمله وجود تجهیزات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، زیر ساخت‌ها و همچنین مساعد ساختن فضای جامعه برای شرکت در انتخابات الکترونیکی و کسب مهارت‌های لازم برای شرکت‌کنندگان و برگزارکنندگان است.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که متولی ایجاد شبکه‌های ارتباطی در سراسر کشور است. مسلما در برگزاری انتخابات و ایجاد زیر ساخت‌ها و تجهیزات نقش مهمی ایفا می‌کند. آیا برای برگزاری چنین پروژه عظیمی در سراسر کشور شرایط فراهم است؟
دکتر محمد سلیمانی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم افتتاحیه جشنواره تسما با قدرت و اطمینان از فراهم بودن شرایط برای برگزاری انتخابات رایانه‌ای خبر می‌دهد. وی می‌گوید: امکانات زیرساختی برای برگزاری انتخابات دوره آینده به صورت الکترونیکی فراهم است.
اما از سوی دیگر رمضان علی صادق زاده، رییس کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی، زیر ساخت‌ها را در کشور ناکافی برای برگزاری انتخابات دیجیتال عنوان می‌کند و می‌گوید: از نظر سخت‌افزاری قدم‌هایی برداشته شده ولی کافی نیست و برای برگزاری انتخابات الکترونیکی باید مناطق رای‌گیری در کشور ایجاد شود و سایت‌هایی را به این امر اختصاص دهند.
وی می‌افزاید: این در حالی است که با وجود شبکه فیبر نوری در کشور هنوز اقدام اساسی در این خصوص صورت نگرفته است. صادق‌زاده ادامه می‌دهد: وزارت ارتباطات و شورای نگهبان باید در خصوص مسایل مربوط به انتخابات از طریق نرم‌افزاری را مورد بررسی قرار دهند و زیر ساخت‌های آن را فراهم آورند.
اما دکتر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت، امکانات موجود را برای برگزاری انتخابات الکترونیکی کافی می‌داند.
وی می‌گوید: امکانات زیر ساختی موجود کشور تا حدودی نسبت به گذشته ارتقا یافته و از آنجا که رای‌گیری نیاز به سیستم پرسرعت و پیچیده فنی ندارد امکان اجرایی شدن آن در کشور فراهم است. وی همچنین می‌گوید: برای اجرایی شدن انتخابات الکترونیکی به زیرساخت مناسب نظیر شبکه‌های ارتباطی باسیم و بی‌سیم، رایانه و نرم‌افزارهای مناسب نیاز است.
وی می‌گوید: نیروی انسانی متخصص برای نصب و نگهداری سیستم‌ها، بالا نگهداشتن امنیت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و آموزش افرادی که در مراحل مختلف رای‌گیری حضور دارند هم از جمله اقداماتی است که در انتخابات الکترو نیکی باید انجام شود.
● بودجه‌ای در میان نیست
اما نکته‌ای که علی اصغر کاراندیش، مدیر کل انتخابات وزارت کشور مطرح می‌کند نیز قابل بررسی است، وی می‌گوید: اعتباری که برای انتخابات ۲۴ اسفند به ما اختصاص داده شده برای برگزاری انتخابات به روش گذشته است. اما زمانی که قرار شد انتخابات به شکل رایانه‌ای برگزار شود طبیعی است که باید لوازمی مانند کامپیوتر و اسکنر خریداری شود لذا تهیه این لوازم نیازمند تامین اعتبار به غیر از بودجه است که برای این کار در نظر گرفته شده است. وی می‌افزاید: رایانه و اسکنرهایی در انتخابات مکانیزه به کار گرفته می‌شوند اینگونه نیست که تنها درچند روز انتخابات قابل استفاده باشند و پس از برگزاری انتخابات این لوازم به انبارها منتقل شوند بلکه به طور مداوم می‌توان از آنها استفاده کرد.
وی همچنین می‌افزاید: در نهایت انتخابات مکانیزه علاوه بر کاهش هزینه‌های مادی، کاهش هزینه‌های سیاسی را هم در پی خواهد داشت.
اما سید مجتبی ثمره هاشمی، معاون سیاسی وزیر کشور راه حل تازه‌ای ارایه می‌دهد، وی می‌گوید: با فرض اینکه سخت افزارهای لازم برای برگزاری انتخابات رایانه‌ای فراهم شود، پیش‌بینی می‌شود حدود ۴۵ هزار شعبه اخذ رای در این انتخابات داشته باشیم و چنانچه قرار باشد این روش در کل کشور اجرا شود، هزینه‌های بسیار سنگینی در بر خواهد داشت که با این وجود تصور می‌کنم بتوان انتخابات آتی را در بخش‌هایی از کشور به صورت رایانه‌ای برگزار کرد. ضمن اینکه شاید ضرورتی هم نداشته باشد که انتخابات مجلس هشتم را در کل کشور به صورت رایانه‌ای برگزار کنیم، در حالی که برخی نقاط کشور فقط به یک یا دو نماینده مجلس نیاز دارند.
● به یاری مردم
با همه این اوصاف مقدر است که انتخابات هشتم، الکترونیکی برگزار شود، چنان که وزیر کشور با اشاره به این نکته که ورود به چنین عرصه‌هایی با توجه به کمبود زیر ساخت‌های موجود و اینکه همیشه اولین تجربه با خطراتی همراه است می‌گوید: با وجود ظرفیت‌های بالای مردم و اهتمام دستگاه‌های مدیریتی امیدواریم از پس این تحولات ضروری و اساسی، موفق و سربلند بیرون آییم.
● توافق بر سر کلیات
در آخرین نشست وزیر کشور با شورای نگهبان که در مردادماه برگزار شد بر سر کلیات رایانه‌ای شدن انتخابات توافق شد. چنان که به گفته پورمحمدی وزیر کشور، به این منظور طی سه مرحله اقداماتی پیش‌بینی شده است.
وزیر کشور توضیح می‌دهد: در مرحله اول، ثبت‌نام به وسیله سایت و به روش الکترونیکی انجام خواهد شد.
وی می‌افزاید: استعلام‌ها و پاسخ به آنها نیز به صورت رایانه‌ای خواهد بود؛ ولی اسناد و مدارک نامزدها باید به صورت مکتوب به فرمانداری حوزه انتخابیه تسلیم شده تا در بایگانی اسناد ثبت شود.
پور محمدی ادامه می‌دهد: مرحله دوم، حضور رای دهندگان در شعب اخذ رای است که توافق شد رای دهندگان به جای شناسنامه، کد ملی به همراه داشته باشند و در جاهایی که کارت ملی توزیع نشده، ارایه شناسنامه و ثبت سریال شناسنامه رای دهندگان ملاک عمل خواهد بود.
وی خاطر نشان می‌کند: افرادی که از کارت ملی استفاده می‌کنند، نیازی به درج مهر انتخابات در شناسنامه نخواهند داشت.
پور محمدی مرحله سوم را شمارش آرا به صورت الکترونیکی عنوان می‌کند و می‌افزاید: در این روش برای هر کاندیدا یک کد اختصاص داده می‌شود.
● چگونه رای می‌دهیم
اما مسلما ما رای دهندگان هم نقش مهمی در برگزاری انتخابات الکترونیکی ایفا می‌کنیم. اما سوال اینجاست که این بار چگونه رای می‌دهیم آیا به جای اثر انگشت رد دیگری برجا می‌ماند؟
هنگامی که افراد وارد شعبه اخذ رای می‌شوند متصدی باجه شماره ملی افراد را دریافت می‌کند و با اثر انگشت آنان در برگه‌ای بزرگ ثبت می‌شود و در کامپیوتر هم این شماره کدملی وارد می‌شود،‌ پس از آن برگه رای به افراد داده می‌شود و افراد با وارد کردن کد ملی دیگر نمی‌توانند مجددا رای دهند چرا که شماره آنان در کامپیوتر ثبت شده و شخص مورد نظر در صورت مراجعه به شعبات دیگر نمی‌تواند مجددا رای دهد.
وزیر کشور می‌افزاید: در هنگام شمارش آرا در صندوق‌ها باز می‌شود و تعداد آرا شمرده می‌شود و چنانچه تعداد برگه‌های درون صندوق با آماری که در کامپیوتر ثبت شده به یک میزان باشد،‌ مشخص می‌شود که مشکلی نیست و چنانچه تعداد برگه‌های رای درون صندوق کمتر از آمار ثبت شده در کامپیوتر باشد، هم مشکلی نیست اما چنانچه تعداد برگه‌ها بیش‌تر باشد بر طبق ضوابط قانونی باید تعدادی از آنها حذف شود.
پور محمدی تصریح می‌کند: کل مراحل خواندن، طبقه‌بندی، دسته‌بندی، شماره‌بندی و اعلام نتیجه رای را دستگاه‌های رایانه انجام می‌دهند.
وزیر کشور ادامه می‌دهد: در هر شعبه اخذ رای یک دستگاه اسکنر یا چاپگر هم به منظور عکسبرداری از اوراق رای وجود دارد.
وی اظهار می‌دارد: برای جلوگیری از اشتباهات بین اسم و شماره‌ افراد تقدم را بر اسم می‌گذاریم ولی شماره هم ملاک می‌شود و در نهایت با آن چک خواهیم کرد.
وی تصریح می‌کند: در نهایت ناظرین و مجریان نتایج انتخابات را می‌بینند و از نتایج پرینت گرفته می‌شود و نتایج انتخابات همزمان به چهار مرکز، حوزه انتخابیه فرمانداری، دفتر نظارت شورای نگهبان، ستاد وزارت کشور و شورای نگهبان در مرکز ارسال می‌شود.
پور محمدی ادامه می‌دهد: زیرساخت‌های دولت الکترونیکی برای برگزاری انتخابات رایانه‌ای تا آخر سال پیشرفت خواهد کرد و ما مرکز کنترل و اطلاعات را در وزارت کشور فراهم خواهیم کرد.
وزیر کشور تاکید کرد: در انتخابات ۲۴ اسفند که به صورت رایانه‌ای برگزار خواهد شد ۵۰ درصد عملیات، هزینه و نیرو را کاهش داده‌ایم و رایانه‌ها را هم از ادارات خواهیم گرفت، تنها اسکنرها و پرینتر‌ها را خریداری خواهیم کرد.
وی برگزاری انتخابات به شکل رایانه‌ای را به گونه‌ای دانست که بازرسی و نظارت در آن بسیار آسان خواهد بود و بازرسان هر زمان اراده کنند می‌توانند به طور مجدد آرا را بشمارند و در انتخاباتی که به این شکل برگزار می‌شود به هیچ وجه امکان دست بردن در رای مردم وجود ندارد و علاوه بر اینها آرا مردم در صندوق هم موجود است و در صورت وجود مشکل می‌توانند آرا را به صورت دستی بشمارند.
بر این اساس ظاهرا شرایط برای برگزاری انتخابات فراهم آمده است تا پس از گذشت چند صد سال از اختراع هرمان هولریث، ایران نخستین بار از فناوری اطلاعات در فرآیند رای‌گیری استفاده کند، شیوه‌ای که سودمندی‌اش را بارها در جهان به اثبات رسانده است.

نویسنده : پریا ذوالفقار

منبع : روزنامه فناوران