سابقه باستان شناسی بلوچستان

بلوچستان بخش بزرگی از جنوب شرقی فلات ایران است كه نسبت به سایر مناطق این فلات ناشناخته ‏تر است. این منطقه در واقع مرز بین دو تمدن بزرگ ایران و هند بوده است كه به دلایل خاص از جمله وضعیت خاص جغرافیایی‏، جمعیت كمی در خود جای داده است. تا ۵۰سال پیش تصور می‏شده كه در بلوچستان اثری از تمدن های بزرگ و اجتماعات بشری و از شهر و آبادی خبری نبوده است، و تنها راهرویی ارتباطی بین تمدنهای هندی و تمدنهای غرب ایران( سومر،ایلام) بوده است. این پندار اشتباه در مجموع باعث شده بود كه كمتر مورد توجه باستان شناسان و محققان تاریخ قرار گیرد.
بررسی‏ها و پژوهشهای باستانی این بخش از ایران تاریخچه چندانی ندارد و دوران آن بسیار كوتاه است و اطلاعاتی كه غربیان درسفرنامه‏ های خود نوشته‏ اند از نظر باستان شناسی اطلاعات جسته و گریخته‏ای بیش نیست. تعداد محوطه‏ های باستانی در بلوچستان كه باروشهای جدید و علمی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته ‏اند بسیار اندك است و بیشتر آنها تنها بصورت سطحی شناسایی شده‏اند و تنها از آنها یك سری ابزار و اشیای قدیمی بدست آمده است. تنها تپه بمپور از جمله مناطقی است كه نسبت به سایر محوطه‏ های باستانی بلوچستان بیشتر مورد كاوش و بررسی قرار گرفته، امّا اطلاعات زیادی به علت محدودبودن زمان كاوش و كوچك بودن كارگاههای حفاری در اختیار باستان شناسان قرار نمی‏دهد.
▪ اقدامات زیر در خصوص باستان شناسی بلوچستان صورت گرفته است:
ـ «مارك اورل اشتین» باستان‏شناس انگلیسی مجاری‏الاصل نخستین كسی بود كه با سفر به شمال و جنوب بلوچستان و كناره‏ های دریای مكران (عمان) در اوایل سده حاضر بسیاری از محوطه‏ های باستانی این مناطق را مورد بررسی و شناسایی قرار داد (۱۹۳۲م). هدف او از این توجه و مسافرت شناخت رابطه بین تمدنهای سند و رودان (هرمزگان) بوده است. چون این منطقه بر سر بزرگراه شرق و غرب واقع شده است و راه ارتباطی بین سند و رودان در واقع قاعده مثلثی است كه رأس این مثلث در شمال خراسان بزرگ قرار دارد.
ـ «هرتسفلد» دومین كسی است كه پس از «اشتین» به این منطقه مسافرت و چندین محوطه باستانی از دوره‏ های مختلف را مورد شناسایی و بررسی قرار داده است. اطلاعات داده شده وی و «اشتین» هنوز پس از گذشت چندین سال به قوت خود باقی و قابل اعتنا می‏باشند.
ـ «ژوزف كالدول» و «صادق شهمیرزادی» در دهه ۱۳۴۰ ه .ش تپه باستانی ابلیس در بردسیر كرمان را مورد بررسی قرار دادند. و به نظر آنها این منطقه راهرویی ارتباطی بین تمدنها بوده و همچنین سفالهای بدست آمده در طول رودخانه هلیل رود (كرمان) با سفالهای تپه حسینی نزدیك بمپور با هم شبیه هستند. آنها بیان كرده ‏اند كه اقوامی از مناطق مركزی فلات ایران پس از طی ۱۲۰۰ كیلومتر ابتدا به كرمان رسیده‏اند و سپس به سوی رودخانه سند حركت نموده وتمدنهایی را پی‏ریزی كرده ‏اند.
ـ خانم «بئاتریس دكاردی» باستان شناس انگلیسی در سال ۱۳۴۷ ه.ش بعد از شناسایی تپه‏ های بمپور عقیده دارد كه به دلیل مشابه بودن سفالهای بدست آمده از تپه‏ های حصار و سیلك با سفالهای بلوچستان، خاستگاه اولیه تمدنهای مستقر در بلوچستان باید مناطق مركزی فلات ایران باشد. لازم به ذكر است این باستان شناس به مدت ۳ ماه برای انجام پروژه مدرك دكترای خود در بمپور به كار كاوش و بررسی مشغول بوده است.
ـ «سكرین» در سال (۱۳۰۷ ه.ش- ۱۹۲۸م) در منطقه خاش قبرستان عجیبی را كشف نمود.
«جودیت ماروچك» در سال ۱۳۵۳ ه.ش منطقه وسیعی به وسعت ۱۵۰۰ كیلومتر مربع در شهرستان خاش را مورد شناسایی قرار داد كه شامل چندین محوطه باستانی از كهن‏ ترین دورانها تا ۲۰۰ سال پیش است.

منبع : سایت کویر ایران