گرگان ، استان گلستان

تحت عنوان گرگان دو شهر گرگان قدیم یا جرجان و گرگان فعلی یا استرآباد مورد توجه قرار می‌گیرد. گرگان قدیم یا جرجان در 3 كیلومتری شمال گنبد كاووس (گنبد قابوس) فعلی قرار داشت. شهر گنبد قابوس كه پس از جرجان به وجود آمد، جزو ناحیه گرگان قدیم محسوب می‌شود. این شهر در گذشته مركز «تركمن صحرا» بود و در اثر حملات مغول و سپس تیمور، رو به ویرانی نهاد و كم‌كم قابوس فعلی در نزدیك آن رو به ترقی و توسعه نهاد.
مطالعات انجام شده نشان می‌دهد كه در قدیم شهری به نام گرگان (جرجان) كه رودخانه گرگان نیز از میان آن می‌گذشت وجود داشت كه نیمه شرقی آن را گرگان و نیمه غربی آن را «بكرآباد» می‌نامیده‌اند. این شهر در قرن چهارم هجری قمری مخصوصاً در زمان شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر اهمیت و شكوه خاصی داشت. در این دوره دانشمندانی همچون بوعلی‌سینا، ابوریحان بیرونی و ابوبكر خوارزمی در این شهر پیرامون مسائل علمی به بحث و مجادله می‌پرداختند. این شهر از قرن چهارم هجری قمری به بعد اهمیت خود را كم‌كم از دست داد و در اثر حمله مغول تخریب و در دوره‌های بعد به خرابه‌ای مبدل گشت.
گرگان قدیم (جرجان) یكی از پایتخت‌های آل زیاریان بود. آرامگاه قابوس زیاری كه فعلاً در سمت شمال شهر گنبد واقع شده است، در زمان قدیم داخل شهر جرجان قرار داشت.
گرگان در دوره قبل از اسلام نیز یكی از ایالت‌های مهم ایران محسوب می‌شد كه در بیشتر ادوار، ایالتی مستقل به حساب می‌آمد، ولی در بعضی از دوره‌ها جزو پارت و خراسان بوده است. در دوره هخامنشیان، پدر داریوش اول مدتی حكمران آنجا بود. این شهر تا اواخر دوره‌ قاجاریه به نام استرآباد مشهور بود و بعد از دوره‌ قاجاریه گرگان نامیده شد.
استرآباد را در زمان صفویه دارالمومنین می‌نامیدند، زیرا سادات زیادی در آنجا سكنی و حكومت داشتند. در زمان نادر به علت هجوم تركمن‌ها بارویی بر گرد آن كشیدند. مزار معروف به گور سرخ - قبر یكی از فرزندان حضرت علی (ع) - در آنجاست. در دوره قاجاریه،‌ این ناحیه مركز ایل قاجار بود. بعد از آن به تدریج جلوه‌های شهری جدید و مدرن در آن نفوذ كرد و در دهه‌های اخیر به اوج خود رسید.