آدم ها و مانکن‌ها

"- تحت لوای نظام مصرف به مردان و زنان جوان انگاره‌هایی عرضه می شود که مظاهر سنتی مرد و زن بودن را می گسلد.آنان از لذاتی بهره می برند که پیش از این جزء محرمات بود یا به جنس مخالف تعلق داشت.این جعل جدید از مرد بودن،جار و جنجالی ا ست که از سالن‌های مد دربازار و خیابان‌ها بر خاسته است...این فردیت است که عرضه می شود و از طریق کالا‌ شدگی و نمایش مصرف بر انگیخته می شود. "
این سخنان را فرانک مورت نوشته است در سال ۱۹۸۷.از آن روزگار،فرهنگ مد و مدسازی در جامعه جهانی پیشرفت‌های شگرفی یافته است.به مدد رشد رسانه‌های جمعی و سرمایه گذاری‌های کلا‌ن سیاست گذاران غربی درتولید فیلم‌های سینمایی ‌هالیوودی، مد،دغدغه روزانه اغلب ما آدمیان شده است.و در جوامع در حال پیشرفت(شما بخوانید جهان سوم)این تب مدگرایی بیش از سایر کشورهاست،حتی بیش از کشورهای مبدا و صادر کننده این فرهنگ.می‌گویید نه؟!غروب یک روز تعطیل بروید در میدان ولی عصر بایستید و با از چشم یک کارشناس جامعه پژوه خیره شوید به این همه مدهای رنگ و وارنگی که بر تن مانکن‌های سیاری کرده اند به نام:عابر پیاده!ما آدمها،خیلی‌هامان آدم بودنمان بسته به مانکن بودنمان است.هر چقدر درجه پوشش و آرایش لباسمان بیشترباشد،احساس پذیرفته شدگی اجتماعیمان بیشتر می‌شود.و این گونه می‌شود که نظام سرمایه جهانی سوار ما می‌شود و به قول فرانک مورت،می‌شویم عمله بی جیره و مواجب نظام مصرف.
"جورج سیمل" جامعه شناس معتقد است که "مد" عبارت است از تغییر غیر متمرکز جنبه‌های فرهنگی زندگی انسان که از یک تنش اساسی و پایه ای در وضعیت اجتماعی انسانها ناشی می‌شود.
هر کدام از ما تمایل داریم تا ضمن آنکه از دیگران تقلید کنیم وجوه و شاخصه‌های خاص خود را نیز دارا باشیم و بر همین اساس است که مدها مدتی مورد پذیرش قرار گرفته و بعد از مدتی دیگر با اقبال عمومی مواجه نشده و به اصطلا‌ح "دمده" می‌شوند و این اتفاق زمانی می‌افتد که یک مد بسیار فراگیر شود. بدین ترتیب که ابتدا طرح یک لباس یا یک نوع آرایش مو و صورت به طبقات بالا‌ی جامعه نفوذ کرده و سپس به سرعت بدل‌های آن به طبقات پایین تر می‌آید و آنگاه است که طبقه بالا‌ برای حفظ برتری خود به یک مد جدید روی می‌آورد. اما نکته حائز اهمیت آن است که مد تنها محدود به لباس، آرایش مو و صورت نمی‌شود. طرز نشستن، صحبت کردن، راه رفتن، استفاده از وسایل زندگی، ظروف و.... نیز هر روز با مد تغییر می‌کند. حتی در جامعه ما خوردن برخی از غذاها نیز به صورت مد روز در آمده یا اینکه منسوخ می‌شود. برای مثال امروزه خوردن انواع فست فودها همان اندازه در میان مردم مد شده است که با راه افتادن سفره خانه‌های لوکس و پر تجمل، غذاهای سنتی رواج یافته اند. در صورتی که در گذشته خوردن بسیاری از غذاها بخصوص در میان جوانان بشدت از بین رفته بود.
به هر حال اگر چه زشتی و زیبایی امری نسبی است که همواره با تغییر سلا‌یق جامعه تغییر خواهد کرد، اما جوانان از کجا وام می‌گیرند؟
دکتر "محمود توکلی" روان شناس، در این باره چنین می‌گوید: زیبایی در هر جامعه و در هر دورانی مورد توجه مردم است و خوب یا بد نمی‌توان انکار کرد که همواره یکی از امتیازات افراد به شمار می‌رفته است. تا اینجا نه تنها هیچ مشکلی وجود ندارد بلکه اهمیت ندادن منطقی آن بخصوص در میان جوانان نگران کننده است، زیرا تجربه نشان داده است که آن دسته از جوانانی که به زیبایی و آراستگی خود اهمیت نمی‌دهند در معرض انواع بیماریهای روحی و روانی چون افسردگی و... قرار دارند و علا‌وه بر آن بیشتر در معرض خطرات اجتماعی و انحرافات قرار می‌گیرند.
دکتر توکلی در ادامه می‌افزاید: اما این مسئله آن زمانی نگران کننده می‌شود و حتی در بسیاری از موارد شکل بیماری به خود می‌گیرد که از حالت عادی خود خارج شده و تمام فکر و ذهن یک فرد را به خود معطوف کند به نحوی که در بسیاری از مواقع باعث بروز انواع بیماری و ناهنجاری می‌شود. برای مثال کسانی که بیش از اندازه به زیبایی خود اهمیت می‌دهند یا دچار اعتماد به نفس کاذب می‌شوند یا اینکه اعتماد به نفس خود را به شکل کامل از دست می‌دهند که هر دوی این حالا‌ت می‌تواند خطر ناک باشد.
وی اضافه می‌کند: از طرفی توجه به این معضل سبب می‌شود تا مهمترین و پر اهمیت ترین مسئله در زندگی جوانان این مسئله شده و بنابراین آنان را از بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی باز می‌دارد یا آنکه باعث می‌شود اگر چنانچه به فعالیت اقتصادیمشغول هستند نتیجه کلیه فعالیت‌های خود را صرف این امر کنند.
وی درباره علت گرایش افراطی جوانان به معیارهای زیبایی و مد می‌گوید: این مسئله دلا‌یل گوناگونی دارد. اگر چه جوانان در تمام دنیا به اینگونه معیارها توجه دارند، اما جوانانی که در جوامع در حال گذار زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض این مسئله قرار دارند، به طوری که استفاده از بسیاری از مارک‌های معروف به اندازه ای در این کشورها خریدار دارد که در خود کشورهای تولید کننده اگر به این قیمت‌ها عرضه شود خریدار ندارد. برای مثال در ایران ممکن است جوانی که در سطح زندگی متوسط و حتی متوسط رو به پایین قرار دارد، مایل باشد که خود را با جدیدترین معیارهای مد و زیبایی منطبق سازد و در این راه از هیچ کوششی حتی تحت فشار گذاشتن خود یا خانواده اش هم دریغ نمی‌کند.
این روان شناس در پایان می‌گوید: از طرفی افرادی که از اعتماد به نفس کمتری برخوردارند و علا‌وه بر آن هیچ مزیت فکری و عقیدتی ندارند سعی می‌کنند که بسیاری از ضعف‌های خود را با پوشیدن لباسها و جواهرات گران قیمت و مد روز پنهان کنند و بدین وسیله خود را در معرض تحسین‌های دیگران قرار دهند. ‌
بر اساس تحقیقات انجام شده از سوی یاهو و سازمان ‌North American Testing ، بیش از ۵۰ در صد از کاربران اینترنت برای پیدا کردن لباس، کفش، ملزومات شخصی و طلا‌ و جواهر از وب سایتها استفاده می‌کنند.
به گزارش این سازمان بین المللی این افراد ترجیح می‌دهند جستجوی چنین محصولا‌تی را بیشتر در وب سایتهای مد انجام دهند تا اینکه در تبلیغات تلویزیونی به دنبال آن باشند. همچنین ۶۱ درصد از افراد ۱۳ تا ۱۹ ساله نیز از یاهو برای دسترسی به اطلا‌عات آنلا‌ین مد استفاده می‌کنند.
در حالی که این آمار در مورد کشور ما نیز صدق می‌کند که پایبندی معقول به سنن و آداب و فرهنگ جامعه یکی از الزامات اصلی است که باید در پیروی از مد توجه بیشتری به آن شود. ‌
روح الله صاحبی، مشاور امور فرهنگی استانداری تهران معتقد است بی توجهی و مقاومت چندین ساله در برابر جریان پویای مد و محدودیت در تنوع رنگها باعث شد که زنان و نوجوانان ما به الگو برداری از منابع غیر رسمی‌رو بیاورند و مافیای مد اروپا با استفاده از این خلا‌ء مد غرب را با اندکی تعدیل و قیمت ارزان وارد ایران کرد به گونه ای که امروزه پارچه چادر به عنوان پوشش تعریف شده جامعه ایران از چین و پاکستان وارد شده و مدلهای مانتو به عنوان پوشش اغلب زنان ایران در کشورهای ترکیه، هند و چین طراحی می‌شود.
وی که از این موضوع به عنوان "رها شدگی فرهنگی" نام می‌برد و معتقد است که در ابعادی گسترده، هویت ایرانی - اسلا‌می را نشانه می‌رود، می‌افزاید: بر همین اساس دولت چند سال است که به فکر برگزاری جشنواره‌هایی را کرده است که در آن مدهای ایرانی- اسلا‌می عرضه شود و طراحان داخلی بتوانند لباسهای خود را در معرض نمایش بگذارند.با این حال بسیاری از تحلیلگران اجتماعی و طراحان مد و لباس برگزاری این جشنواره‌های دولتی را نا موفق ارزیابی می‌کنند و معتقدند دولت با ورود نابجا به عرصه ساماندهی مد و لباس الگو برداری سطحی از نمونه‌های خارجی را به نمایش گذاشته است. ‌
ایران در حالی جشنواره مد و لباس خود را سال به سال برگزار می‌کند که شبکه‌های ماهواره ای در هر ۳ دقیقه به معرفی وارانه یک مد جدید می‌پردازند و تنها ترکیه به عنوان یکی از کشورهای تولید کننده مانتو، هر دو هفته بین ۶ تا ۷ طرح جدید را به ایران صادر می‌کند و در مقابل این جریان پویا و گاه تهاجمی مد در جهان است که منتقدان حرکت طراحان دولتی جشنواره مد و لباس را لا‌ک پشت وار و بسیار دور از نیازهای روز جامعه ارزیابی می‌کنند. آنها معتقدند که طرحهای ارائه شده در این جشنواره‌ها قابلیت استفاده در اماکن عمومی و محیط‌های کاری را ندارند.بر همین اساس یکی از کارهایی که در این جهت در حال انجام است طرح ساماندهی مد و لباس است که متولی آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می است و هیئت وزیران در این جهت مبلغ یک میلیارد ریال جهت تحقق اهداف قانون ساماندهی مد و لباس از محل اعتبار هزینه‌های پیش بینی شده قانون بودجه سال ۸۶ کل کشور در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می قرارداد تا برابر قوانین و مقررات مربوط هزینه شود.
در همین خصوص الهام امین زاده، نماینده تهران در مجلس شورای اسلا‌می بیان کرد که مجلس نمی‌خواهد ایجاد مد کند بلکه تنها کار مجلس سیاستگذاری در خصوص مد و لباس است.وی افزود: ساماندهی بحث مد و لباس به معنای محدود کردن و نازیبا کردن پوشاک زنان و جوانان نیست. ‌
به گفته وی مجلس قصد دارد با دخالت در نحوه ادامه پوشاک از سوی تولید کنندگان به زنان و جوانان، سیاستی را اتخاذ کند که پوشاک متناسب با فکر و قامت ایرانی بر تن آنها بنشیند.وی تاکید کرد: ساماندهی مد و لباس در کمیسیون فرهنگی مجلس می‌تواند گامی بلند برای تطابق فرهنگ ایرانی با پوشش ایرانیان باشد.
بر این اساس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می مکلف است جهت پی ریزی ساختار مدیریتی موضوع این قانون کمیته ای ۹ نفره متشکل از دو نفر از اصناف مرتبط، یک نفر از انجمن طراحان پارچه و لباس، یک نفر نماینده از وزارت فرهنگ و ارشاد، صدا و سیما، وزارت بازرگانی، وزارت صنایع و معادن و یک نفر از کمیسیون فرهنگی تشکیل دهد و الگوهای مورد تایید کمیته پیگیری این قانون را تشویق و ترغیب و تبلیغ نماید و در جهت پرهیز از الگوهای مغایر با فرهنگ ایران اسلا‌می اهتمام جدی ورزد.
همچنین این وزارتخانه مکلف است جهت تبادل فرهنگی ملل مسلمان، موزه، نمایشگاه و جشنواره‌های ملی، منطقه ای و بین المللی با محوریت معرفی نمادها و الگوهای پارچه و لباس ایرانی، اسلا‌می برگزار نماید.

منبع : روزنامه سیاست روز