وقتی غذا در گلوگیر می‌کند

● درباره سرطان مری چه می‌دانید؟
مری لوله‌ای است كه دهان را به معده متصل می‌كند و معمولاً آن را به‌عنوان محل عبور آب و غذا می‌شناسیم. مری عضو زنده‌ای است كه با حركات دودی خود تركیبات غذا را به سمت پایین هدایت می‌كند. قسمت ابتدایی مری عضلات اختیاری دارد و شخص می‌تواند مانع از عبور غذا از آن شود و یا با فشار قورت دادن، آن را به سمت پایین هدایت كند ولی قسمت‌های دیگر مری اختیاری نیست و غذا به اجبار از آن رد و راهی معده می‌شود.
گاهی اوقات تومورهای سرطانی در این لوله حیاتی پیدا می‌شوند. بهترین نشانه این تومورهای سرطانی، اختلال در بلع است. بیماری كه تا امروز به راحتی غذا می‌خورده است، در بلع غذا احساس گرفتگی می‌كند و به آسانی نمی‌تواند لقمه خود را فرو برد.
این گرفتگی ابتدا برای غذاهای جامد است و بعداً ممكن است در حدی پیشرفت كند كه برای غذاهای مایع نیز پیش آید.
مناسبت ترین راه برای تشخیص و درمان، حضور به موقع بیمار به محض احساس گرفتگی در مسیر غذا در واحدهای پزشكی است. این اقدام باید در همان روزهای اولیه احساس بیمار صورت گیرد و تأخیر در آن جایز نیست.مانند بقیه موارد سرطان، حضور به موقع بیمار به تشخیص زودرس و درمان مناسب منجر می‌شود.
تشخیص معمولاً به دو صورت اتفاق می‌افتد:
▪ آندوسكوپی و مشاهده داخل مری با لوله آندوسكوپ و نمونه گیری از توده ای كه راه را برعبور غذا بسته است.
▪ عكس برداری از مری با ماده حاجب (باریوم) كه با خوردن لیوانی از آن و كنترل شیوه عبور آن از مری با عكسبرداری عملی می‌شود.
قبلاً تنها راه درمان سرطان مری را جراحی می‌دانستیم. امروز علاوه بر جراحی، استفاده از رادیوتراپی (اشعه )x و شیمی‌درمانی نیز به كمك آمده و نتایج بهتری گرفته می‌شود.
معمولاً دو نوع سرطان در مری پیدا می‌شود:
▪ نوع اول كه هنوز در كشور ما نیز شایع‌ترین نوع است، سرطان سلول‌های پوششی مری است. این سرطان در یك سوم فوقانی و تحتانی مری شایع‌تر است و به اشعه (رادیوتراپی) نیز حساس است.
▪ نوع دوم، سرطان سلول‌های غده‌ای مری است كه در حال افزایش بوده و در كشورهای غربی نزدیك نیمی‌از سرطان‌های مری را تشكیل می‌دهد ولی در كشور ما هنوز بیش از ۱۵ درصد بیماران را شامل نمی‌شود.
سرطان غددی مری (آدنوكارسینوما) بیشتر در اثر بازگشت ترشحات معده به داخل مری پیدا می‌شود كه معمولاً با ترش كردن و احساس برگشت غذا از معده به مری همراه است. در صورت وجود چنین نشانه‌هایی بیمار باید به پزشك مراجعه كرده و درمان آن را كه بسیار نیز ساده است انجام دهد.
كشف میكروب هلیكوباكتر در دستگاه گوارش )HP(‌ نیز از عوامل موثر در بروز ضایعات گوارشی معده و مری بوده و امروز درمان آن به آسانی امكان پذیر است.
جراحی سرطان مری با برداشتن تمامی‌طول لوله مری همراه است كه با عناصر مختلفی آن را جایگزین می‌كنند. شایع‌ترین عضوی كه جای مری را می‌گیرد معده است كه آن را از داخل شكم آزاده كرده و به صورت لوله درآورده و در داخل قفسه صدری و یا گردن به باقیمانده مری متصل می‌كنند. به جز معده می‌توان از عناصر دیگری همچون روده باریك و روده بزرگ هم استفاده كرد.
نكته مهم كه باید از سوی عموم مردم رعایت شود، اقدامات پیشگیرانه از بروز سرطان مری است. این اقدامات امروز به خوبی شناخته شده‌اند و مردم با انجام آنها آمار ابتلا به سرطان مری را كاهش داده‌اند.
بعضی از این موارد عبارتند از:
▪ مصرف نكردن آب آلوده:
خوشبختانه با اقداماتی كه در ایران صورت گرفته، آب سالم در تمامی‌كشور در اختیار هموطنان قرار گرفته و باید به شدت از مصرف آب‌های آلوده احتراز كنند.
▪ رعایت بهداشت دهان و دندان:
بهداشت دهان و دندان نیز از عوامل موثر پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های گوارشی، از جمله سرطان مری است. نبودن میكروب‌های موذی در دهان كه تنها با مسواك زدن و شستن به موقع دهان حاصل می‌شود، از عوامل موثر پیشگیری است.
▪ رژیم غذایی:
مصرف غذاهای داغ (چای داغ و یا هر نوع غذای داغ دیگر) كاملاً مضر است. غذا باید خنك مصرف شود و این در روایات اسلامی‌ما نیز توصیه شده است. غذا باید از میوه‌ها و سبزی‌ها(فیبر) نیز غنی باشد.
مصرف نكردن سبزی‌ها عوارض مختلفی را ایجاد كرده و زمینه را برای ایجاد سرطان مری آماده می‌كند. مصرف روغن‌های مانده و روغن‌هایی كه میزان اسیدهای چرب اشباع شده و یا اسیدهای چرب ترانس آنها بالاست، در بروز این سرطان كمك كننده هستند. استعمال دخانیات از عوامل موثر سرطان مری در جهان و كشور ما است، به خصوص در اقوامی‌كه از (ناس) و یا (پان) استفاده می‌كنند. این مواد تنباكوهای جویدنی هستند كه با آهك و فلفل و مواد دیگر معمولاً در هندوستان و پاكستان درست می‌شود و مردم با مكیدن مستمر آنها زمینه ایجاد سرطان مری را فراهم می‌كنند.
ترش كردن و بازگشت غذا از معده به مری نیز همچنان كه گفته شد، از عوامل موثر ایجاد سرطان در مری بوده و لازم است مورد توجه جدی مردم قرار گیرد.

منبع : روزنامه سلامت