اخبار را یک بار نمی‌گویند

«خبر» را هم می‌توان به عنوان یک ژانر تلویزیونی و تصویری به حساب آورد و هم دارای کارکردی رسانه‌ای دانست که در ذات آن نهفته است. قطعا یکی از کارکردهای اصلی رسانه‌ها از جمله تلویزیون، اطلاع‌رسانی و انتشار اخبار و رویدادهاست و چه بسا بخش عمده‌ای از جذابیت و ضرورت حرفه‌ای آن نیز به همین مساله برمی‌گردد. بسیاری از مخاطبان تلویزیون بویژه در نسل گذشته زمانی به سراغ این جعبه‌ جادو می‌رفتند که قصد داشتند از وقایع و حوادثی که روی داده مطلع شوند و اساسا ضرورت تلویزیون را به پخش اخبار، تقلیل می‌دادند.
در واقع در این نگرش، تلویزیون به یک بنگاه خبرپراکنی تبدیل می‌شود که به نیازهای آگاهی‌بخشی مخاطب پاسخ می‌دهد. جالب این‌که تلویزیون به دلیل برخورداری فنی از تکنولوژی‌های تصویری و زیبایی‌شناختی بصری، ضمن این‌که جذابیت بیشتری به تولید و پخش خبر می‌دهد و موقعیتی چند رسانه‌ای دارد، اعتماد و باورپذیری بیشتری نیز نسبت به صحت و صدق اخبار منتشره در مخاطبان ایجاد می‌کند و باعث تثبیت و دوام طیف مخاطبان خود می‌شود.
حتی شاید در خود تلویزیون هم برخی ساعت‌های خبری از اقتدار و نفوذ رسانه‌ای بیشتری برخوردار باشند یا دست‌کم به لحاظ عادت رفتاری مخاطب، به این موقعیت دست یافته باشند. مثلا اخبار ۲۱ شبکه یک به دلیل سابقه تاریخی و جایگاه رسانه‌ای که در افکار عمومی پیدا کرده است، موقعیتی ممتازتر نسبت به سایر بخش‌های خبری دارد و به نوعی در این زمینه، پیشکسوت و ریش سفید است و ثبات زمانی آن در ۳ دهه گذشته، آن را به عادت روزانه و عمومی مردم وارد کرده و به مرجع مقتدر رسانه‌ای ارتقا داده است.
سال‌هاست که مردم ما برای تنظیم دقیق ساعت خود به این بخش خبری، رجوع و اعتماد می‌کنند. به عبارتی دیگر سابقه طولانی این بخش خبری در حافظه رسانه‌ای مخاطبان ایرانی وجهه‌ای نوستالوژیک به آن بخشیده است.
بخش عمده‌ای از این امتیاز به موقعیت کاریزماتیک گویندگانی برمی‌گردد که سال‌هاست در این بخش خبری، به خبرخوانی مشغولند و چهره، صدا و شیوه بیان آنها در افکار عمومی نهادینه شده و به واسطه این ارتباط مستمر با مخاطبان، اعتماد رسانه‌ای و روان‌شناختی بالایی میان آنها با مردم ایجاد شده است.
نام‌هایی مثل افشار، بابان و حیاتی به‌نام‌های همیشه آشنا و ماندگار در تاریخ خبر ایران بدل شده‌‌اند و با آن‌که برخی از آنان، دوران خدمتشان به پایان رسیده است، اما به دلیل محبوبیت و هژمونی رسانه‌ای که دارند و مردم به اخباری که از زبان آنها می‌شنوند اعتماد می‌کنند، همچنان به کار خود ادامه می‌دهند. شاید یکی از نقدهای مهم به بخش خبری همین عدم جایگزینی مناسب و تربیت گویندگان خبری باشد که اعتماد قابل اتکایی میان آنها و مخاطبان شکل گرفته باشد.
تا سال‌ها پیش، اخبار به دلیل ضرورت کارکردی که در زندگی روزمره شهروندان داشت، مورد توجه بوده و البته همچنان نیز به همین دلیل مورد توجه است اما همواره نقدهایی از سوی مخاطبان و اهل فن به آن می‌شد.
خشک و اتوکشیده حرف زدن، عدم جذابیت‌های بصری و زیبا شناختی و خیلی جدی و رسمی بودن و فقدان تنوع کاری بود که بعدها با تهیه و تولید برنامه‌هایی مانند «آن سوی خبرها» و بویژه اخبار «۳۰/۲۰» تلاش شد تا این ضعف‌ها جبران شود که تا حدود زیادی هم موفق شد.
البته خود بخش خبری ۲۱ نیز با تغییر و تحولاتی که در دکوراسیون و اضافه کردن بخش‌های خبری دیگر و تفسیر و تحلیل اخبار به‌وجود آورد، توانست جذابیت‌های بیشتری به آنها ببخشد و آن‌را مخاطب پسند‌تر کند. اما شاید مهم‌ترین اتفاقی که در سال‌های اخیر در بخش اخبار به وجود آمد تحولی بزرگ و گامی بلند در توسعه رسانه ملی به حساب می‌آید، تاسیس شبکه خبر بود.
افزایش حجم اطلاعات و اخبار، وقوع حوادث و رویدادهای مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... در کشور و جهان، توسعه شبکه‌های مختلف رسانه‌ای و در نهایت افزایش نیاز اطلاع‌رسانی و خبر در جامعه و وابستگی زندگی مدرن شهری و مدیریت کلان کشوری به اخبار و اطلاعات، شبکه خبر را برای پاسخگویی به آن ایجاد و تاسیس کرد.
یکی از مشکلاتی که در گذشته در این زمینه وجود داشته، علاوه بر معدود بودن شبکه‌های تلویزیونی، محدودیت برنامه‌های خبری بود، طوری که این مساله در جامعه به ضرب‌المثل تبدیل شد که اخبار را یک بار می‌گویند.
ورود شبکه خبر به لایه‌های زیرتر وقایع و رخدادها و شفافیت خبری بیشتر نسبت به اخبار شبکه‌های دیگر هم بر جذابیت رسانه‌ای خود افزود و هم باعث اعتماد بیشتر مخاطبان خود شد.
برنامه‌ای مثل دوربین خبرساز نمونه‌ای از این کار است که محبوبیت زیادی میان مخاطبان یافته است. همچنین زنده بودن اکثر آیتم‌های برنامه باعث پویایی، به‌روز‌بودن و جذابیت آن شده و البته همواره نیازمند تحولات عمیق‌تر است.
اخبار از آن دست ژانرهای تلویزیونی است که هیچ وقت مخاطبان خود را از دست نمی‌دهد و جالب این که هم مخاطب عام دارد و هم خاص، هم مخاطب جوان دارد و هم پیر. حتی الان ما شاهد اخبار نوجوانان نیز هستیم. خبر یک برنامه سرگرمی و فانتزی نیست و برعکس اکثر برنامه‌ها که برای اوقات فراغت آدمی تولید می‌شود، خبر به واقعی‌ترین و جدی‌ترین مسائل زندگی مخاطبان می‌پردازد بنابراین شبکه خبر به عنوان شبکه تخصصی این مساله بسیار بااهمیت است.
نفس تاسیس این شبکه خود زمینه تربیت و پرورش خبرنگاران و گویندگان خبری زیادی را فراهم کرد، فرصتی مناسب برای اجرای شیوه‌های نوین خبرنگاری و اطلاع‌رسانی را ایجاد کرد و در بسیاری از مواقع در زمان‌های بحرانی و خاص با مدیریت رسانه‌ای خود به حل بحران و اداره و پیشبرد امور کشور کمک کرد.
کافی است شما روز زلزله رودبار و بم را با هم مقایسه کنید و نقش و تاثیر شبکه خبر را در بازتاب واقعه دوم با رخداد اول بسنجید تا ثابت شود که یک شبکه خبری چه توانایی‌ها و ظرفیت‌هایی برای حل بحران‌های عمومی دارد.
شبکه خبر با تخصصی کردن امر خبر و توجه به ارزش‌های خبری بیشتر، حوزه‌های متنوع و وسیع‌تری از نظام سیاسی اجتماعی را تحت پوشش خود قرار داد و به ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه کمک کرد. تقویت و تغذیه مناسب این شبکه و توجه به جریان آزاد اطلاعات و گردش دموکراتیک خبر می‌تواند بر اعتمادسازی رسانه ملی میان مخاطبان و افکار عمومی بیشترین تاثیر را داشته باشد و در نهایت در خدمت فرهنگ‌سازی و توسعه پایدار قرار بگیرد.

سیدرضا صائمی

منبع : روزنامه جام‌جم