زیبا، عمیق،مرگ آور

معروف‌ترین غار ایران، غار علیصدر است كه عملا هم این روزها تبدیل شده به یك جای باصفا برای گشت‌و‌گذار و خوشگذرانی.
اما قضیه این‌جاست كه همین غار یكی از نمونه‌های برخورد غیراصولی با میراث‌طبیعی است.غارها به اندازه یك بنای تاریخی، احتیاج به نگهداری و مراقبت دارند. وقتی می‌خوانیم كه دهانهٔ این غار به خاطر دسترسی همگانی در سال‌ها پیش با دینامیت منفجر شده و تكه شیشه‌ها و سفال‌ها مثل آت‌و‌آشغال، سر راه تسطیح و سازندگی دهانهٔ غار برای ساخت جاده و پاركینگ از بین رفته است، اشك آدم درمی‌آید.
این هفته چهار تا از غارهای كمتر شناخته شده را معرفی می‌كنیم؛ نمونه‌هایی از میراث منحصر به فرد ما كه خیلی‌ها برای سرك كشیدن در آن‌ها جانشان را از دست دادند.
غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهكی، وقوع زمین لرزه یا چین‌خوردگی زمین و همچنین بر اثر سقوط آبشارها یا كوبش امواج دریا و گدازه‌ها به وجود می‌آیند.
اكثر غارهای طبیعی از سنگ‌های آهكی تشكیل شده‌اند.
محققان زیادی از جمله راولینسون، كارپورتر، خانیكف و فونگان از غار كرفتو بازدید كرده‌اند. این غار حدودا در ۷۲كیلومتری شهر سقز قرار گرفته. غار كرفتو در دوران مزوزوئیك زیر آب بوده و در پایان این دوران سر از آب بیرون آورده است.
غار پراو در كوه پراو، واقع در شمال شهرستان كرمانشاه واقع شده. غار پراو مربوط به دورهٔ سوم زمین‌شناسی است.در ۱۱ كیلومتری شمال شهرستان دلیجان و در نزدیكی شهرستان نراق، غار زیبایی با نام چال نخجیر به چشم می‌خورد. دربارهٔ غار پراو، فیلم مستندی با عنوان «پلكانی به سوی تاریكی» توسط رضا نظام دوست ساخته شده است.
از كرمانشاه ۷۸ كیلومتر به سمت پاوه كه پیش برویم به محدوده غار قوری قلعه می‌رسیم.قدمت قوری قلعه ۶۰ میلیون سال است و طول تقریبی آن ۱۳ كیلومتر برآورد شده.
درازای غار قوری‌قلعه ۷۵۰ متر است و پر است از گذرگاه‌ها، اتاق‌ها، تالارها و سكونت‌گاه‌هایی كه بعضی به صورت طبیعی و برخی به دست انسان تراشیده شده‌اند.
غار قوری قلعه به عنوان یكی از هفت اثر طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.برای اولین بار غارنوردان انگلیسی و فرانسوی خواستند به غار قوری‌قلعه نفوذ كنند كه نتوانستند و نهایتا در سال۱۳۶۸ بخش عمده‌ای از این غار توسط غارنوردان ایرانی پیموده شد.
● غار پراو:
این غار، بزرگ‌ترین غار آهكی دنیا و یكی از سخت‌ترین و خطرناك‌ترین غارهای جهان است. این غار ۳۶ چاه با عمق‌های مختلف دارد و رفتن داخل یا به اصطلاح پیمایش ‌اش كار حضرت فیل است.
اول از همه تجهیزات و وسایل پیشرفته می‌خواهد و بعد از آن هم دل شیر... دهانه این غار یك سوراخ نسبتا كوچك است كه با شیب تندی به پایین می‌رود. اوایل آذرماه جدار داخلی غار را قندیل‌های یخی بسیار زیبا و دیدنی می‌پوشاند. تا حالا فقط در حدود هفتاد نفر توانسته‌اند در این غار مرگ‌آور بچرخند و متأسفانه سه نفر هم بر سر پیمایش این غار جانشان را از دست داده‌اند
این تصویری از یك چاه ۳۴ متری به اسم اروئیكاست كه در غار پراو قرار دارد. این چاه متأسفانه تا به حال جان یكی از كوهنوردان حرفه‌ای را گرفته است. این تنها یكی از ۲۶ حلقه چاه مرگبار پراو است.
فكرش را بكنید در دل تاریكی توی غار می‌روید و یك‌دفعه زیر پایتان یك چاه كه به اندازه ارتفاع یك ساختمان ۱۴ طبقه عمق دارد، سبز می‌شود. نه، بهتر است فكرش را هم نكنید!
● غار كرفتو:
اگر پا به غار كرفتو بگذارید به‌شدت یكه می‌خورید. چون بیشتر شبیه یك خانه است تا غار. این غار بین غارهای‌ دست‌ساز ایران ،معماری منحصربه‌فردی دارد، چهار طبقه، سرسرا، بالكن، راه‌پله و هر چیزی كه برای شبیه شدن به یك خانه نیاز است، در آن ‌به چشم می‌خورد.
سابقه‌ زندگی در این غار حدود ۷۰۰۰ سال است و در هنر معماری از اهمیت زیادی برخوردار است. در طبقه چهارم این غار آثاری از زندگی انسان‌های اولیه كشف شده است. بر سردر یكی از اتاق‌ها، جمله‌ای با خط یونانی حكاكی شده كه ترجمه آن می‌شود:‌ «در آن‌جا هراكلس سكونت دارد، باشد كه پلیدی در آن راه نیابد».
به دلیل این نوشته به این غار، معبد هراكلس (هركول) هم می‌گویند. زیباترین قسمت‌های غار، پنجره‌ها و نورگیرهای آن است كه خیلی زیبا تراش خورده‌اند. روی دیوارهای بعضی از اتاق‌ها هم نقش‌هایی از حیوانات و آدم و گیاه حك شده این خفاش‌ها به خفاش گوش موشی معروف‌اند. این نوع خفاش بسیار نادر در غار قوری قلعه زندگی می‌كند. اگر به قوری قلعه بروید، می‌توانید در زوایای تاریك غار به صورت گذرا با این نوع خفاش ملاقات كنید. این شكارچیان شب، روزها به داخل غارها پناه می‌برند تا از روشنایی روز درامان باشند و بتوانند به زندگی طبیعی‌شان ادامه دهند
● غار قوری قلعه:
این‌جا بزرگ‌ترین غار آبی جهان است. شكل هندسی این غار شبیه یك تونل است كه از سطح مقطع بریده شده است.
این غار چند تالار دارد كه تو را از چند مسیر به اعماق زمین هدایت می‌كند. تالار مریم، تالار كوهان شتر، مسیر برزخ، تالار بلور و تالار عروس، پر از نقاشی‌های رنگ در رنگی هستند كه به دست طبیعت نقش شده‌اند.
قندیل‌هایی با ساخت اعجاب‌انگیز و ریزه‌كاری‌های قابل توجه در این تالارها به چشم می‌خورد كه سخت می‌شود باور كنیم به صورت خودبه‌خودی و بدون دخالت انسان به وجود آمده‌اند.
در ایام قدیم این غار را قلعه‌های مختلفی دربر گرفته بوده است كه یكی از آن‌ها به شكل قوری بوده و به همین دلیل غار را قوری قلعه نامیده‌اند. در هزار متری غار، تالار بلور وجود دارد كه از نظر بسیاری از كارشناسان، زیباترین حوضچه جهان داخل آن است.
قندیل‌هایی پرده‌ای شكل در این حوضچه وجود دارد كه وقتی به آن‌ها ضربه می‌زنی هر كدام صدای یكی از نت‌های موسیقی را تولید می‌كنند.
در هزار و پانصد متری غار، تالار بتهوون وجود دارد كه زیبایی‌اش قابل وصف نیست و جنس سنگ‌های آن از كریستال سفید و براقی است كه اگر روی آن قدم بزنی رد پایت برجا می‌ماند. تا به حال كسی آخر این غار را كشف نكرده و گفته می‌شود كه این غار بی‌انتهاست
غارها پناهگاه‌های طبیعی خوبی برای آدم‌ها هستند. این‌ها هم نمونه‌هایی از آثار باستانی،شامل تعدادی ظرف و سكه‌های حكاكی شده است كه در قوری قلعه به دست آمده. قدمت این ظرف‌ها به دوران ساسانی برمی‌گردد. در این غار سكه‌هایی متعلق به دوران یزدگرد سوم هم پیدا شده نمونه‌های تراشه‌های سنگی و سفال‌هایی كه از غاركرفتو به دست آمده نشان می‌دهد كه از دوران پیش از تاریخ و در دوران اشكانی، ساسانی و حتی اسلامی تا قرن ششم و هفتم در آن سكونت وجود داشته. این سفالینه‌هایی كه می‌بینید مربوط به دوران اسلامی و یادگاری آخرین ساكنان غار در قرن هفتم است .
این كوه پراو در شمال كرمانشاه است. از پایین كه به آن نگاه می‌كنی، فتحش چندان كار سختی نیست. اما وقتی به طرف قله حركت می‌كنی، انگار مسیر تمام‌نشدنی است. غار پراو در دل این كوه قرار دارد و صدالبته كه پیمایش غار از رسیدن به قله كوه بسیار مشكل‌تر است.
● چال نخجیر:
در سال ۱۳۶۷بر اثر یك انفجار در نزدیكی شهرستان نراق، غار چال نخجیر كشف شد.
مسیر این غار كاملا افقی است و راحت می‌شود داخل آن شد. این غار واقعا زیبا است. این غار تالارهای متعدد و حوضچه‌های آب، راهروهای طولانی و استلاگمیت و استلاگتیت‌های بی‌نظیر دار
زیباترین تالار غار، چهلستون است كه از ستون‌ها و چكنده‌های یخی رنگارنگ پوشیده شده. تالار سفره عروس، دریاچه، برزخ، باغ وحش، چهل‌چراغ و تالار زیبایی‌ها، دیگر تالارهای این غارند.
قدمت ۷۰ میلیون ساله غار، مسیر پرپیچ و خم، كریستال‌ها و اسفنج‌های بلورین دیوارها و كف غار، زیبایی‌های سقف و دیوارهای غار و ارتفاع حیرت‌انگیز آن واقعا منحصربه‌فرد است.
یك دریاچه هم در انتهای غار هست كه می‌شود روی آن قایقرانی كرد. كسی تا به حال تا آخرغار نرفته، اما كارشناسان طول آن را ۱۰ كیلومتر برآورد كرده‌اند. اگر كسی غارنورد حرفه‌ای نباشد و تصمیم به دیدن عجایب غارها دارد، این غار كم‌خطر و پرشگفتی راست‌كارش است.

تورج بخشایش

منبع : روزنامه همشهری