جایگاه میگوی پرورشی در سبد غذایی خانواده های ایرانی

آبزی پروری به اندازه فرهنگ بشریت عمر دارد. و قرن هاست كه پروش ماهی در حال انجام است . پرورش ماهی در ایران نیز داری قدمت قابل توجهی است . لیكن از عمر فعالیت پرورش میگو سال های چندانی نمی گذرد.آبزی پروری در تغذیه انسان وایجاد اشتغال در جوامع توسعه یافته دارای اهمیت است . ودر جوامع كمتر توسعه یافته نیز در جهت بهبود تغذیه یك ضرورت محسوب می شود . در كشور ما امكان مقابله مصرف گوشت آبزیان با سایر گوشت ها خیلی كمتر از سرانه مصرف جهانی است .این فرهنگ شاید به اجداد ما برگردد. زمانیكه امكانات حمل ونقل و نگهداری سریع به شیوه امروزی اصلا وجودنداشت . بنابراین در آن زما ن آبزی بصورت تازه قابل عرضه در مناطق دور از ساحل و منابع آبی نبود. و عمده مصرف كنندگان آن تنها ساحل نشینان بودند و این یك امر طبیعی است كه ساكنان دور ازاین نواحی از گوشت جانوران خشكزی و دردسترس استفاده نمایند. و ساحل نشینان نیز به اصطلاح ماهی خور شوند. ولی امروزه به مدد امكانات و فراهم شدن شرایط لازم برای پرورش آبزیان در تمامی نقاط كشور گوشت آبزیان براحتی قابل عرضه به بازار است .تامین پروتئین مورد نیاز جامعه یكی از اولویت های برنامه كاری دولت ها است و به تبع آن در كشور ما نیز در راستای همین هدف و با توجه به محدودیت ظرفیت تولید گوشت دام وطیور ، در برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی تولید گوشت آبزیان به عنوان منبعی سرشار از ویتامین ها ، پروتئین ها و چربی های ضروری در دستور كار قرار گرفته است.فرهنگ سازی برای مصرف آبزیان به عنوان غذای سلامتی از وظایف رسانه های ملی است. و اختصاص یارانه برای تبلیغ و عرضه و مصرف گوشت آبزیان از ضروریات در تغذیه مردم كشور است. واینجاست كه نیاز به برنامه ریزی بلند مدت احساس می شود.در حالیكه سرانه مصرف كشور مالدیو ۱۵۶ كیلو گرم است . و در كشور اسپانیا با سرانه ۴۱ كیلو گرم یك روز مشخص را به عنوان جشن ماهی خوری برگزار می كنند. كشور ایران علی رغم دارا بودن ۴۴۰ منبع آبی و حدود ۷۰میلیون نفر جمعیت د ارای ۵ كیلو گرم مصرف سرانه است . مردم ما با فوائد گوشت آبزیان كمتر آشنا بوده و صرفا به آبزیان به عنوان خوراكی فصلی و مقطعی نگاه می كنند.مسئولان می توانند علاوه بر فرهنگ سازی بنیادی با قرار دادن مصرف آبزیان در برنامه های آموزشی جامعه فاصله موجود بین سرانه مصرف آبزیان ایران را با معادل جهانی و كشورهای پیشرفته دنیا كاهش دهند.
فواید گوشت آبزیان :
گوشت آبزیان در برگیرنده بسیاری از ویتامین ها و مواد معدنی با ارزش است. و نسبت به پروتئین جانوران دیگر از خواص بیشتری برخوردار است. آبزیان با دارا بودن ویتامین های A, B, D, E, k و عناصری مانند فسفر و روی و كار آمدی آنها در كنترل بیش از ۲۰ نوع بیماری نظیر درد مفاصل ، آلزایمر ، گواتر ، افسردگی ، ریزش مو ، مالاریا ، اختلالات رفتاری میتوان در برنامه غذایی خانوار قرار داد.كلسترول حاصل از گوشت آبزیان به مراتب كمتر از سایر گوشت ها به ویژه گوشت قرمز است . چربی های اشباع نشده گوشت ماهی ، میگو و ساایر آبزیان از نظر سلامتی دارای ارزش خاصی برای انسان است.هدف استفاده از انواع گوشت تامین پروتئین مورد نیاز بدن است . كه گوشت آبزیان قادر به تامین آن است. ود رمقایسه با سایرگوشت ها از چربی كمتری برخوردار است . و از این نظر به عنوان غذای سلامتی مطرح است.در میگو میزان اسید چرب اشباع كه برای سلامتی مضر است صفر و اسید چرب غیر اشباع و امگا ۳ زیادی دارد كه می تواند به كاهش كلسترول خون كمك زیادی نماید. كلسترو ل موجود در میگو باعث افزایش كلسترول خون نمی شودو اصولا آنچه كلسترول خون را افزایش می دهد اسیدهای چرب اشباع است.
میگو یك غذای اقتصادی :
بر خلاف پندار عامه مردم كه میگو را غذای لوكس و گران قیمت می دانند . این آبزی در مقایسه باسایر گوشت ها اگر ارزانتر نباشد گرانتر نیست .به عنوان مثال مصرف گوشت مرغ برای خانوار مد نظر قرار دهید . كه معمولا یك عدد مرغ با وزن ۲/ ۱ تا ۵/۱ كیلو برای ۴ نفر مناسب است . كه هزینه ای بالغ بر ۲۳۴۰۰ تا ۲۹۲۵۰ ریال در بر دارد د ر حالیكه از یك كیلو میگو در اندازه ۱۵ گرم و با قیمت ۲۵۰۰۰ ریال كه از آن اگر غذاهای لوكس هم از قبیل انواع كبابها تهیه گردد . ۶ تا ۷ نفر می توانند استفاده نمایند.همچنین قابل توجه است كه از گوشت میگو نیز می توان همانند سایر گوشت ها غذاهای متنوعی از قبیل تركیب با پلوها ، استامبولی ، خورشت ، كتلت و كوكو و ۰۰۰ تهیه كرد . كه در این حالت از یك كیلو میگو می توان غذای ۱۰نفر را تامین نمود . پس ملاحظه میشود میگو نیز در صورتیكه در سبد مصرف خانواده ها قرار گیرد علاوه بر ارزش بالای غذایی از نظر هزینه نیز قابل توجه است .
بازار یابی میگوی پرورشی :
سالانه بالغ بر ۷/۳ میلیون تن میگو در دنیا عرضه میشود. و از این مقدار حدود ۳۰ در صد میگوی پرورشی است. كه سهم ایران از كل میگوی پرورشی كمتر از یك در صد است. در حالیكه بازارهای اصلی واردات میگوی پرورشی اروپا ، امریكا و ژاپن است میگوی پرورشی ایران راهی به بازاز امریكا ندارد و ورود به بازارژاپن بسیار محدود است و بازار اصلی میگوی پرورشی ایران اروپا است. كه برای تجار ما بصورت یك بازار سنتی و محدود در آمده است. بازار میگوی پرورشی ایران ناکارآمد و سنتی است و تولیدرا دچار مشکل میکند.
بازار باید به عنوان فرآیند پس از تولید ،ساماندهی شود و به نحو مطلوب حق تولید کننده ،واسطه و مصرف کننده پرداخت شود. عوامل ناکارایی بازار سنتی را عدم شفافیت قیمت ،اطلاع رسانی ، حضورگسترده در بازارمیتوان برشمرد. بررسی و راهکارهای اجرایی برای ورود آبزیان پرورشی و به ویژه میگو به بورس کالاهای کشاورزی بازار جدیدی ایجاد خواهد نمود که ناکارایی های بازار سنتی را کاهش خواهد داد.با توجه به افت شدید قیمتی كه طی سالهای اخیر نسبت به سال ۷۹ بوجود آمده است ورود به بازارهای اصلی مصرف و رقابت با تولید كنندگان قدیمی یك ضرورت است. بنابراین تلاش برای عرضه میگو با قیمت پایین و یافتن بازارهای مصرف جدید خارجی و داخلی و ایجاد و ارتقای فرهنگ مصرف میگو در كشور از راه كارهای اجرایی برای رفع این مشكل است.
میگو در بازار داخلی :
میگو در بازار داخلی مصرف چندانی ندارد . و علت آن پندار در بالا بودن قیمت میگو در مقایسه با میانگین در آمد سرانه است . از سوی دیگر هیچگونه تنوع و نوآوری در عرضه میگو در كشور وجود ندارد. ودر برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها ی توسعه پرورش میگو تنها بازارهای خارجی مورد هدف بوده است و توجهی به بازار داخلی نشده است .
برای رفع این مشكل راه حل زیر پیشنهاد میگردد:
-تبلیغات وسیع رسانه ای و بكارگیری شیوه های ترویج فرهنگ مصرف آبزیان در كشور
-اختصاص یارانه و جایزه به آن دسته از تولید كنندگانی كه موفق به عرضه میگوی پرورشی در داخل گردند
-ایجاد تنوع برای عرضه میگو در بسته بندی و اوزان كم در حد نیاز روزانه یك خانوار و با قیمت های متناسب با درآمد افراد مختلف جامعه
-عرضه میگومتناسب با سلیقه دهكی از جامعه كه برای خرید میگو با قیمت های كنونی محدویتی ندارند
-ایجاد صنایع تبدیلی و تولید محصولات فرعی از میگو نظیر انواع غذاهای آماده و كنسرو شده ، كراكر ، چیپس و ۰۰۰
-توزیع و عرضه میگو به سازمان ها و اداراتی كه دارای غذا خوری برای كاركنان خود هستند و این موضوع می تواند بطور ماهیانه انجام شود.
علی کربمی
کارشناس اداره کل شیلات هرمزگان
منابع :
۱-هراجی اصفهانی،مرتضی.ونظری،علیرضا.روشهای طبخ میگو،روابط عمومی شیلات ایران
۲-صالحی ،حسن. و میگلی نژاد،ابراهیم (۱۳۸۰) اقتصاد آبزی پروری ،معاونت تکثیر و پرورش شیلات
۳-شکوری ،مهدی (۱۳۸۰)توسعه پایدارپرورش میگودرکشور
۴-مجموعه مقالات تخصصی آبزیان و سلامتی ، (۱۳۸۱) روابط عمومی شیلات ایران

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران