بانوی انگلیسی دوک - L'ANGLAISE ET DUC

سال تولید : ۲۰۰۱
کشور تولیدکننده : فرانسه
محصول : فرانسواز اچه‌گارای
کارگردان : اریک رومر
فیلمنامه‌نویس : اریک رومر، بر مبنای کتاب خاطرات گریس الیوت
فیلمبردار : دیان باراتیه
هنرپیشگان : ژان کلود دریفوس ،لوسی راسل، آلن لیبولت، شارلوت وری، رُزت، لئونار کوبیان و کارولین مورن
نوع فیلم : رنگی، ۱۲۹ دقیقه


̎گریس الیوت̎ (راسل) یک مهاجر یک‌دندهٔ اسکاتلندی است که در دوران انقلاب فرانسه در پاریس زندگی می‌کند. او که از طرفداران سف و سخت ̎لوئی شانزدهم̎ پادشاه فرانسه است، دوستی عمیقی با محبوب سابق خود، ̎دوک اورلئان̎ (دریفوس) برقرار کرده است. دوک که آینده را تیره و تار و پُرمخاطره تشخیص داده به ̎گریس̎ توصیه می‌کند به انگلستان برگردد ولی او سر باز می‌زند. این خانم باوقار اطمینان دارد که ̎اراذل و اوباشِ̎ توی خیابان، آیندهٔ او را تعیین نمی‌کنند. ̎گریس̎ سرانجام مجبور می‌شود به خانهٔ ییلاقی‌اش پناه ببرد. او که کوچه و خیابان‌های پاریس را در کالسکه‌اش زیر پا گذاشته، از دیدن اجساد سربازانی که قرار بوده از شاه دفاع کنند، وحشت کرده است. سپس سر شاهزاده خانمی را بر نوک نیزه‌ای می‌بیند و وجودش را درد و رنج و تهوع فرا می‌گیرد. او تصمیم می‌گیرد با پنهان کردن یک مارکیِ فراری علیه انقلابی‌ها موضع بگیرد. ̎گریس̎ که با مخفی کردن مارکی جان خود را به خطر انداخته، از جسارت خویش به شگفتی افتاده ـ به‌خصوص در نظر داشتن این مسئله که دوک به شدت از آن مرد بیزار است.
● رومر ـ گزارش‌گر سرسپردهٔ عشق و جوانی و لحظه‌ها و فصله‌ها ـ با بانوی انگلیسی و دوک تصمیم می‌گیرد در تاریخی نقاشی شده گام بزند و جسارتِ تکنیکی هوش‌ربائی را تجربه ـ یا اثبات ـ کند. آدم‌ها در برابر تابلوهای نقاشی و لابه‌لای آنها حرکت می‌کنند، چنان‌که گوئی این هم‌جواری عین روال طبیعت و واقعیت است. به لطف تکنولوژی دیجیتال، به دنیای فیلم‌های ژرژ ملی‌یس باز می‌گردیم! با تحقیق روی منابع بصری دورهٔ انقلاب فرانسه، رومر با هم‌کاری ژان باتیست مارویِ نقاش، پس‌زمینه‌ها را خلق کرده و خود را از دردسرهای بازسازی سه‌بُعدی و ̎امروزی̎ تاریخ رها کرده است. نتیجه، آزادی عمل است برای نشان دادن یک پاریس که از لحاظ وفاداری به معماری و فضای دوران، طبعاً یکّه به‌نظر می‌رسد و چه‌ زیباست! شگفتی بزرگ این‌که کارگردانی که تاکنون پیش‌رفت‌های تکنولوژیک کمترین نقشی در فیلم‌هایش نداشته‌اند، در ۸۱ سالگی تصمیم می‌گیرد یکی از خلاقانه‌ترین بهره‌برداری‌ها را از این پیش‌رفت نمایش دهد. خلاقیتی که طبق معمول رومر از سادگی جدا نیست یا در واقع نهایتش رسیدن به مرحلهٔ ̎سهل و ممتنع̎ است. رومر که کارگردان بی‌نظیری در سینمای معاصر است ـ و از جمله در میان هم‌تایان ̎موج نو̎ئی‌اش ـ نابغه‌ای است که از مدت‌ها پیش رمز و راز سادگیِ ماندگار را کشف کرده و با تأکید دیوید تامسن ̎در واقع هم‌چون فیلم‌سازی است که از قرن هجدهم به دیدار امروز آمده̎ و با آرامش خیال به آرمان ثبات روحی و تاریخی وفادار مانده است̎. و چه‌کسی می‌تواند آرامش خیال مجسم شده در نماهای اغلب ثابت فیلم‌هایش را انکار کند؟ آیا موضع عجیب و جنجالی فیلم او نسبت به انقلاب فرانسه با این ویژگی کهن‌گرایانه در پیوند نیست؟ موضعی که تنها به لطف شخصیت خانم انگیسی، ̎گریس الیوت̎ با بازی عالی راسل، مطرح می‌شود. فیلم، نقل دفترچهٔ خاطرات ̎گریس̎ و در واقع بازسازی تکه‌تکهٔ نقطهٔ دید او نسبت به تاریخ است و فروتنی و صداقت و صراحت این زن در آن شرایط ـ و نه صحت و سقم باورهایش ـ است که تماشاگر را شگفت‌زده می‌کند. زنی انگلیسی که فرانسه را مثل وطن دوست دارد، از ̎دوک اورلئانِ̎ متزلزل بسیار روشن‌بین‌تر است و از چنگال روبسپیر هم سالم به‌در می‌آید! رومر که اعتراف می‌کند کوبنده‌تر بودن نماهای ساکن و بی‌حرکت را از بازبینی یتیمان توفانِ دیوید وارک گریفیث (۱۹۲۱) آموخته، البته در پی ملودرام نیست، بلکه مباحثه‌ای سیاسی/ اخلاقی را دنبال می‌کند و ̎گریس̎ با حرف زدن است که موجودیت می‌یابد، همان‌طور که سال‌ها پیش ̎مو̎ (فرانسواز فابیان) در شب من در خانهٔ مو (۱۹۶۹) با حرف زدن در طول یک شب، شنونده‌اش را سرجای خود می‌نشاند و فیلم چنان دقیق ساخته شده که حتی یک جملهٔ این زن، نشنیده باقی نماند و در عین حال با وفاداری ساختاری به متن او، خاطرات با تاریخ اشتباه گرفته نشود. دنیای شخصی و دنیای بیرونی گاه می‌توانند فاصله‌ای باورنکردنی داشته باشند (این سومین گردش رومر در تاریخ، پس از مارکیز اُ...، ۱۹۷۶ و پرسوال لوگالوآ، ۱۹۷۸، بود).