خنجری بر پشت نسل پنجم

برخی کارشناسان صنعت هوایی ایالات متحده، طراحی و ساخت جنگنده F-۲۲ را اشتباهی بزرگ برای پنتاگون ارزیابی می‌کنند.
مقاله حاضر که به نقد پروژه ساخت F-۲۲ می‌پردازد، توسط آقای پیر اسپری (Pierre Sprey) سردبیر یکی از ژورنالهای هوایی ـ نظامی ایالات متحده تهیه شده، که به شرح زیر ارائه می‌گردد.
بلافاصله پس از پایان جنگ جهانی دوم نسل جدیدی از جنگنده‌ها ظهور کردند که تفاوت عمده آنها با نسل گذشته خود، موتور جت آنها بود. از جمله جنگنده‌های موفق نسل اول هواپیماهای میگ ۱۵ شوروی و F-۸۶ آمریکا می‌باشند. اکنون پس از گذشت تقریباً نیم قرن از ظهور جنگنده‌های جت، جهان در آستانه ظهور نسل پنجم این جنگنده‌ها قرار گرفته است. این در حالی است که هر کدام از نسلهای گذشته تفاوت‌های عمده‌ای با نسل قبلی خود داشته‌اند و توانسته‌اند برتری کاملی نسبت به نسل قبل خود بوجود آورند، تا حدی که نسل قبلی، قادر به ادامه حیات خود نبوده است. مشخصه‌اصلی جنگنده نسل پنجم، که اساس ظهور آنها را تشکیل می‌دهد رادار گریزی، سرعت کروز بالای صوت، امکان دیدن دشمن از فواصل بسیار دور و مانورپذیری بالا می‌باشد. طراحان جنگنده F-۲۲ (Raptor) نیز بر همین اساس این پرنده را طراحی نموده‌اند. لازم به ذکر است که در ابتدا نیاز به این پرنده ۷۵۰ فروند، اعلام شده بود که قیمت تمام شده آن ۱۴۹ میلیون دلار برآورد شده بود. اما با توجه به قیمت بالای آن تصمیم بر محدود کردن سفارش تا ۳۸۱ فروند و اخیراً تا ۱۸۳ فروند گرفته شد. بر این اساس، قیمت این جنگنده ۳۵۵ میلیون دلار به ازای هر فروند، برآورد شده که می‌توان آنرا گران ترین جنگنده جهان عنوان کرد. یکی از نقاط ضعف این جنگنده نیز در همین جا است. به اعتقاد آقای اسپری در گذشته نیز چنین اشتباهی صورت گرفته است، آن هم در زمان جنگ جهانی، زمانی که آلمانها جنگنده‌ای با موتور جت ساختند. اما به دلیل گران بودن، تعداد محدودی از آن تولید شد و در صحنه نبرد با توجه به تعداد انبوه جنگنده‌های موتور پیستونی هیچگاه نتوانست پیروز و برتر واقع شود. چنین آیندة تیره‌ای برای F-۲۲ نیز می‌توان متصور شد. به عقیده آقای "اسپری" جنگنده‌ها می‌بایست چهار ویژگی داشته باشند تا برتری هوایی را از آن خود کند:
۱) قبل از اینکه دشمن او را پیدا کند او دشمن را کشف کند.
۲) از نظر تعداد بر دشمن برتری داشته باشند.
۳) مانورپذیری بالایی داشته باشد.
۴) امکان هدف قرار دادن سریع دشمن (اصل غافلگیری)
در ارتباط با رادار گریزی جنگنده F-۲۲، باید گفت این پرنده از مشخصه‌های بالایی برخوردار می‌باشد ولی به هر حال زمانی که بخواهد هدف را کشف کند و از رادار خود استفاده کند، زمانی است که دشمن بلافاصله آن را ردگیری می‌کنند. اگرچه تکنولوژی خفیه کاری(stealth )پیشرفت قابل توجهی کرده است. بهمین دلیل است که در سال ۱۹۹۹ ، هواپیمای رادار گریز F-۱۱۷ آمریکایی در یوگوسلاوی، توسط رادارهای پدافند هوایی آن کشور، ردیابی و مورد اصابت قرار گرفت. توجه به این نکته مهم است که رادارهای یوگوسلاوی از نوع رادارهای قدیمی شوروی بوده و قطعاً رادارهای جدید روسیه از توانایی به مراتب بالاتری برخوردار می‌باشند.
از نقطه نظر تعداد نیز با توجه به قیمت بسیار بالای F-۲۲ امکان تولید تعداد بالا، حتی به اندازه هواپیماهای F-۱۸, F-۱۶, F-۱۵, F-۱۴ وجود ندارد. لازم به ذکر است خرید تنها ۱۸۳ فروند آن بالغ بر ۶۵ میلیارد دلار خواهد بود. پس نمی‌توان به بهره‌برداری تعداد زیادی از این هواپیما امیدوار بود.
از نقطه نظر مانورپذیری، به دلیل آنکه طراحان، اصل سرعت کروز ما فوق صوت را معیار اصلی قرار دادند، سازه هواپیما به جهت پرواز در این سرعت طراحی شده و اصل نبرد نزدیک که در سرعتهای پایین به انجام می‌رسد را از دست داده است.
به همین دلیل، مشکل می‌توان گفت این جنگنده در نبرد هوایی با جنگنده‌های امروزی که در سرعت‌های کمتر از صوت انجام می‌گیرد بتواند موفق باشد.
درخصوص اصل غافلگیری، اگرچه هواپیما به رادارهای جدید و فوق پیشرفته‌ای مجهز گردیده، اما به هر حال استفاده از رادار باعث می‌شود که سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته امروزی نیز بتوانند هواپیما را به سرعت ردگیری کرده و آن را مورد هدف قرار دهند.
از نقطه‌نظر اصل غافلگیری نیز هواپیما برتری خاصی ندارد. در واقع این موضوع را می‌توان به این مثل تشبیه کرد که یک پلیس با امکانات پیشرفته در یک کوچه تاریک به دنبال دزدی می‌گردد که اسلحه به همراه دارد و پلیس برای ردیابی دزد از یک چراغ قوه استفاده می‌کند که هرچه که این چراغ‌قوه پیشرفته باشد ولی به محض استفاده از آن، توسط دزد مورد شناسایی و هدف قرار خواهد گرفت. بنابراین به نظر می‌رسد، جنگنده نسل جدید می‌بایست، تحولی در سامانه‌های راداری خود داشته باشد. بدین صورت که این جنگنده برای ردگیری اهداف خود بدون استفاده از هرگونه راداری با سامانه‌های "پاسیو"(غیر فعال) بتواند اهداف خود را شناسایی کند. اما در حال حاضر استفاده از هر نوع راداری حتی از نوع فوق پیشرفته، نمی‌توان ایمنی پرنده را تضمین کرد. و به هنگام نبرد می‌بایست با خاموش کردن رادار هواپیما، از هواپیماهای "آواکس" که پشتیبان جنگنده‌ها می‌باشند بهره برد. بنابراین اگر نتوان از رادار در هنگام نبرد استفاده کرد نیازی به هزینه طراحی و ساخت گونه‌های فوق پیشرفته آن وجود ندارد.
اگر چه اثبات توانایی‌های هر وسیله‌ای در میدان عملیات واقعی، مشخص خواهد شد. اما در مواقعی تجهیزات پیشرفته و گرانقیمت را می‌توان با وسایل ساده‌تر و ارزان‌تر مورد تهدید جدی قرار داد. به نظر می‌رسد حتی زمانی که جنگنده‌های F-۲۲ به بهره‌برداری برسد، نیروی هوایی ایالات متحده در میدان‌های نبرد واقعی، تنها به F-۱۶ و سایر جنگنده‌ها که تعداد قابل توجهی از آنها هنوز در خدمت هستند تکیه کند.

منبع : پایگاه گروه هوا فضای مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف