2. صحن‌های مجموعه ، مشهد

آستان قدس رضوی دارای پنج صحن : عتیق (انقلاب)، جدید (آزادی)، امام خمینی‌ (موزه)، جمهوری اسلامی و قدس است كه دو صحن آخری نوساز هستند.
- صحن عتیق : این صحن كه در شمال حرم واقع است، در زمان سلطان حسین بایقرا ساخته شده، و سپس در زمان شاه‌عباس اول گسترش یافته است. طول و عرض آن، 64/52×104/38 متر است. در پیرامون صحن، تعدادی حجره در دو طبقه و چهار ایوان در چهار جهت اصلی بنا شده است. ایوان جنوبی یا ایوان طلا، از بناهای امیرعلی شیر نوایی در قرن نهم هـ.ق است و چون سطح ایوان را نادرشاه طلاكاری كرده، به ایوان نادری نیز معروف شده است. این ایوان هم‌چنین در دوره شاه‌ طهماسب صفوی تزئین گردیده است. ازاره ایوان به ارتفاع 2 متر از سنگ مرمر رنگارنگ است كه احادیثی بر روی آن نوشته شده است. از بالای ازاره تا سقف، با خشت‌های مطلا زینت شده است. این ایوان دارای چهار درِ طلایی است كه به توحیدخانه، كفشداری بزرگ، راهروی سقاخانه سابق و از آنجا به دارالسیاده و محلی كه سابقاً قرآن‌خانه بود، باز می‌شوند. در ضلع جنوبی ایوان، تاق محراب‌مانندی هست كه بر روی خشت‌های مطلای آن،‌ قصیده‌ای از «ندیم» به فارسی، و به خط نستعلیق محمدعلی بن سلیمان رضوی نوشته شده كه بیانگر طلاكاری و مرمت ایوان به دستور نادرشاه است. در پایان قصیده، ماده‌ تاریخ اتمام آن - 1145 هـ.ق - ذكر شده است.
- صحن امام خمینی : در گذشته، در جنوب صحن جدید و در جنوب شرقی حرم، تعدادی دكان كهنه و فرسوده و مدرسه ویرانی به نام «مدرسه پایین‌پا» یا «مدرسه سعدالدین» قرار داشت. در سال 1316 هـ.ش، این مجموعه به اضافه چند خانه و بنای قدیمی دیگر برچیده شد و به جای آن، صحنی دیگر و ساختمان‌هایی برای موزه و كتابخانه بنا گردید.
درسال 1353 هـ.ش، این ساختمان‌های نوساز نیز كاملاً برچیده شدند و با افزایش هزار مترمربع به زیربناهای قبلی،‌ صحن موزه با وسعت ده‌هزار مترمربع پدید آمد. سراسر ضلع شمالی و غربی این صحن با طاق‌نماهای كاشی‌كاری شده دو طبقه تزئین شده است.
- صحن جدید : صحن در شرق حرم قرار دارد و از آثار دوره فتحعلی‌شاه قاجار است، و كاشی‌كاری آن در دوره محمدشاه صورت گرفته است. طول این صحن، 81/50 و عرض آن، 51 متر است. ازاره صحن به ارتفاع 1/44 متر از سنگ مرمر تیره و بالای ازاره، روی تمام دیوارها، پایه‌ها و سردرها با كاشی رنگارنگ آرایش یافته است. در وسط صحن، به جای سقاخانه‌‌ای كه برچیده شده است، حوضی بزرگ احداث گردیده و پیرامون صحن، در چهار جهت اصلی،‌ چهار ایوان بزرگ و 56 غرفه دو طبقه در طرفین ایوان‌‌ها بنا شده است.
- صحن جمهوری اسلامی : بنای این صحن در سال 1360 هـ.ش، در زمینی به وسعت 000‚25 مترمربع،‌ میان بست‌ بالا و مسجد گوهرشاد، آغاز شد. این صحن، از طریق مدرسه‌ بالاسر مبارك به رواق دارالسیاده و از آنجا به حرم متصل می‌شود.
- صحن قدس : فضای جلوی صحن امام و مسجد گوهرشاد و ساختمان‌های فلكه‌خارجی و داخلی، بر روی هم،‌ صحن قدس را تشكیل می‌دهند.