وضعیت جنبش دانشجویی

در خصوص وضعیت فعلی جنبش دانشجویی ضمن تاکید بر ایستادگی‌ها و تلاش‌های فراوانی که دانشجویان در برابر فشارهای همه جانبه وارده بر دانشگاه به عمل آورده‌اند، باید اذعان داشت که این جریان از نظر تشکیلاتی دارای توانایی‌های محدود و مشخصی است که براین مبنا انتظار تحمل باری بیش از این توان، موجب آسیب‌پذیری حاملان این جریان می‌شود.
بنابراین ضروری است که با درک میزان واقعی، پتانسیل‌ها و ظرفیت این جریان، انتظار غیرواقع‌بینانه از امکان فعالیت‌هایش به وجود نیاید. با توجه به وضعیتی که جنبش دانشجویی با آن مواجه هست، یعنی اینکه از نظر تشکیلاتی توان محدود و مشخصی دارد، فعالان دانشجویی بایستی جایگاه واقعی خودشان را بپذیرند. از بزرگ‌نمایی و زیاده‌پردازی دوری بکنند اگر جریان دانشجویی در شناخت خودش و جایگاهش دچار توهم بشود، طبیعتا اهداف غیرقابل تحقق و کلی برای خودش تعریف می‌کند که دستیابی به آنها محال و در عین حال منجر به یأس و دلزدگی هم می‌شود. در شرایطی که هرگونه اعتراض دانشجویی، انتقاد و مخالفت صنفی و سیاسی موجب سلب حقوق مسلم دانشجو می‌شود، به نظر می‌رسد که دانشجویان بایستی به مطالبه حقوق صنفی خودشان بپردازند و به فعالیت‌هایی بپردازند که با ماهیت دانشجویی‌شان بیشتر سازگار یا حائز اهمیت است. به باور من برمبنای چنین شناختی از جایگاه و کارکرد دانشجویی و با توجه به شرایط خاص کشور، اگر جریان دانشجویی در اولویت فعالیت‌هایش رویکرد صنفی و در گام بعدی، در صورت توان، رویکرد سیاسی هم داشته باشد، توان و امکان تاثیرگذاری برایش به وجود می‌‌آید و آن هم نگاه سیاسی است که با هدف رعایت و حفظ دغدغه‌ها و مسوولیت‌های همگانی باشد. براین اساس جنبش دانشجویی که از مسوولیت سیاسی و اجتماعی خودش آگاه هست، قائل به رفتار صرف سیاسی و حزبی نباید باشد و رویکرد انتقادی خودش را با قدرت داشته باشد، اما پرداختن به مسائل و مشکلات و مطالبات و خواست‌های صنفی دانشجویان باید از اولویت اساسی در فعالیت‌هایش برخوردار باشد.
● نگاه انتقادی
دانشجو به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد، جوان است، در محیط معرفتی به نام دانشگاه هست، با حوزه‌ روشنفکری ارتباط وسیعی دارد، قاعدتا نقادی و انتقاد جزء ویژگی‌ها و اصلا ذات آن محیط معرفتی به ‌نام دانشگاه است، که دانشجو هم با آن شور و حرارت و نشاطی که دارد در آنجا فعالیت می‌کند. ولی در شرایط حاضر جنبش دانشجویی وظیفه‌اش باید این باشد، که بیاید وارد مسائلی بشود که مربوط به حقوق دانشجویی است. از تغذیه‌ و مسکن، تا دفاع از آزادی‌های آکادمیک و استقلال دانشگاه از دولت و انتخابی بودن روسای دانشگاه‌ها، امروزه آمار خودکشی در میان دانشجویان نشان بارزی از یأس و سرخوردگی این قشر از آینده است، جنبش دانشجویی می‌تواند و باید با ورود به این حوزه‌ها، در جهت بهبود وضعیت دانشگاه‌ها و مهم‌ترین عنصر آن یعنی دانشجو تلاش کند. قاعدتا زمانی که جنبش دانشجویی توانست از دانشگاه دفاع بکند و توانست حق خودش را از حاکمیت مطالبه کند؛ آنوقت می‌تواند مدعی باشد که مثلا از دموکراسی به یک مفهوم عام و کلی، از استقرار دموکراسی، از انتخابات آزاد و دموکراتیک در کشور، دفاع می‌کند.
● راهکار موثر
اتخاذ شعارهایی همچون «دوری از قدرت» و «استقلال از حاکمیت و جریان‌های سیاسی» به عنوان شعارهای محوری جنبش دانشجویی به دلیل تناسب آنها با ویژگی‌ها و ماهیت حرکت‌های دانشجویی بوده است و پایبندی به لوازم عملی این استراتژی نشانه صداقت و پیشتاز بودن دانشجویان در مطالبات آزادی‌خواهانه‌شان است. بنابراین با نگاهی گذرا به گذشته می‌بینیم که دفتر تحکیم پس از آنکه از نقش ابزار در داخل دانشگاه در دو دهه‌ اول انقلاب فاصله گرفت، در دوران اصلاحات در یک مقطع با شرکت و حمایت از ائتلاف‌های سیاسی و انتخابات‌ها، خاصیت شبه‌ حزبی سیاسی داشته است و پس از آن با اتخاذ رویکردهای انتقادی به منتقد اصلاح‌طلبان تبدیل شد. در فضای سیاسی فعلی کشور نیز که با نوعی رکود در فعالیت احزاب و نهادهای سیاسی مواجه هستیم، جنبش دانشجویی اگر بخواهد همچون دهه گذشته با کنش در عرصه سیاسی نگاهی تک بعدی را در عملکرد خود داشته باشد و از سایر نیازهای دانشجویان غافل بماند با آسیب مواجه خواهد شد چرا که ماهیت اصلی جریان دانشجویی نگاهی چند بعدی به مسائل جامعه دارد.
بنابراین نزدیکی با گروه‌های سیاسی به دلیل بی‌فایده بودن و همچنین هزینه بالای فعالیت سیاسی در فضای امروز، برای دانشجویان غیرمفید خواهد بود. بدین شکل وظیفه اول جریان دانشجویی فعالیت در دانشگاه و شناسایی مطالبات صنفی و تقویت بدنه تشکیلاتی خود است. امروز باید توجه داشت که توفیق دانشجویان در پیشبرد خواسته‌هایشان منوط به بازتعریف کارکردهای حرکت دانشجویی است، که در نتیجه نقد عملکرد گذشته و همچنین ارزیابی توان تشکیلاتی و انتخاب استراتژی متناسب با آن دست یافتنی است. هرگاه دانشجویان به اتخاذ سازوکارهایی که با مشی و هویت دانشجویی تناسب نداشته، دست زده،جنبش دانشجویی با آسیب جدی مواجه شده است. بنابراین در شرایط فعلی که فشارهای فراوانی بر حوزه دانشگاه وارد می‌شود، دانشجویان باید با انتخاب شیوه‌های نوین و غیرخشونت‌آمیز اعتراضی که در عین تناسب با توان تشکیلاتی و خواسته‌های دانشجویان، هزینه کمتری را بر آنان تحمیل کند، فصل نوینی را در فعالیت‌های خود بگشایند.

عبدالله مومنی

منبع : روزنامه کارگزاران