حمل و نقل، این موجود زنده!‌

سال ۱۹۵۹ را باید سالی تاریخی برای رشد فناوری در جهان دانست. در این زمان ریچارد فیمن كه بعدها (۱۹۶۵) برنده جایزه نوبل شد با فرضیه ی جنجالی خود، بعد رشدنایافته ای از علم را غبارروبی كرد. از آن زمان بود كه دنیای اجسام بزرگِ سال های صنعتی، حركت را به سمت كوچك شدن آغاز كرد. وی رویایی را مطرح ساخت كه هنوز ابعاد ناشناخته ای برای بشر دارد و آن اینكه روزی فرا می رسد كه دانشمندان‌ ‌DNA را به رایانه ها تزریق می كنند و همزیستی جاندار و غیرجاندار را برقرار می‌سازند تا با ورود حیات به ریزپردازنده های كوچك، این ماشین ها قادر باشند نسخه هایی از خودشان با رفتاری دقیقا مشابه بسازند. ‌
به این ترتیب نانوتكنولوژی یا علم مرتب كردن اتم ها و تشكیل ساختارهای جدید مولكولی به شدت مورد توجه كشورهای توسعه یافته قرار گرفت. هر یك بودجه هنگفتی برای این دانش نوظهور در نظر گرفته اند. عالی ترین مقامات كشوری، دانشمندان را همه گونه حمایت می كنند تا از شگفتیهای این دنیای جدید كه قرار است تمامی فرآورده های مورد نیاز بشر را ارزان در اختیار بگذارد، به فراخور نیازشان بهره برداری كنند. ‌
اگر روزی رایانه ای با توان محاسباتی بسیار محدود، حجمی به اندازه یك سالن تنیس را اشغال می كرد، امروزه گرایش به كوچك كردن ادوات، گروهی را به جنون افراطی دلپذیر، دچار كرده است. گردو غبارهای هوشمند، نمونه‌ای از این جنون مفرط است كه تحلیلگران را قادر می سازد از ریزترین اطلاعات محیطی و ژنتیكی در آن سوی دنیا آگاه شوند.‌
فناوری ها در عرصه حمل و نقل در تمامی زیربخش ها تصویری از موجود زنده را مجسم می كند كه با انسان - البته از نوع كشورهای توسعه یافته - همراه و همگام است. خودروهایی كه سردی و گرمی می فهمند، نقشه دیجیتالی دارند، در برابر خطر به طور خودكار می ایستند و راننده كم توجه را نسبت به مسائل پیرامونی هشیار می كنند. در حال حاضر در عرصه ایمنی، تجهیزاتی در خودروهای آمریكایی بكار می رود كه می تواند موقعیت تصادف را شناسایی كند و با ارسال اطلاعات لازم به مركز كنترل، كمك های خاص برای امدادرسانی به وسایل نقلیه درگیر در تصادف را خواستار و سرعت امدادرسانی را افزایش دهد.‌
‌قطارهای سریع السیر فرانسه و ژاپن عملیات راهبری بدون كمترین دخالت انسان را با دقت بسیار بالا برعهده دارند و با سرعتی نزدیك به سرعت هواپیما حجم زیادی از مسافران را این سو و آن سو می برند ، این موارد نمونه های ناچیزی از نقش فناوری در توسعه یافتگی جوامع است. ریزپردازنده های هوشمند این روزها به تمامی بخش های حمل و نقل نفوذ كرده اند و مدیریت سیستماتیك را برعهده گرفته اند. باوجود رشد فناوری در حمل ونقل به هیچ وجه نقش آموزش نیروی ماهر و شایسته در چنین فرآیندی نادیده انگاشته نمی شود.
در مناطق پر تراكم شهری كه با اقتصاد هایتك همزیستی دارد، ماهران، كیمیاگرانند و مورد نیاز سیاستگزاران. زیرا سیاستگزاری در حمل و نقل جهان توسعه یافته نتیجه نوعی چیره دستی است. برنامه ریزان مدیریت بهینه ترافیك، تاثیرات زیست محیطی سوخت، ارتباط بین حمل و نقل و سایر جنبه های اجتماعی مانند ساختار شهری و توسعه اجتماعی را به درستی مد نظر قرار می دهند و نمی گذارند اثرات منفی حمل و نقل بر سایر شاخص های توسعه اثرات نامطلوب خود را تحمیل كند. ‌
سیاستگزار، به دلیل رویكرد غیر سنتی به چنین مهارت‌هایی نایل شده است زیرا در مقام عمل به منابع انسانی و پی آمدهای مالی توجه كرده است. در چنین فضایی است كه نیروی كار مهارت های خود را از طریق فناوری ایمن و مطمئن ارتقاء می دهد و موجبات نگهداری و پویایی سیستم‌های حمل و نقل را همواره فراهم می كند.‌
از سوی دیگر، كشورها به فراخور موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود از روش های سنتی حمل و نقل فاصله می گیرند و سطح حرفه ای نیروی كار در شاخه های مختلف حمل و نقل را بالا می برند. هندوستان و مالزی برنامه رشد سریع توسعه ای خود را بر مبنای زیرساخت های رایانه‌ای و قابلیت های آموزشی استوار كرده اند.‌
عامل مهم گریز كشورها از نظام های سنتی حمل ونقل، نفوذ انكارناپذیر جهانی سازی است كه به تقریب در درون مرزهای سیاسی و جغرافیایی همه كشورها سرك كشیده است. مرزهایی كه توسط دولت ها و اقتصادهای منطقه ای تعیین شده است و اینك به تدریج در حال دگرگونی است. ‌
به این ترتیب كارگران آزادند از مرزها بگذرند و مهارت‌های خود را به محیط مناسبتر انتقال دهند. حركتی كه زمانی به سختی ممكن بود و شاید بتوان گفت تعهد ملی و برخی وابستگی‌های عاطفی تنها عامل بازدارنده حركت نخبگان برخلاف جهت جهانی سازی باشد. اما در فضای به شدت رقابتی نظام جهانی، چالش جامعه حمل و نقل، جذب دانش آموختگان باذكاوت و حفظ بهترین كارمندان است. اینها كسانی خواهند بود كه نه تنها تفكر خلاق را برای حل مشكلات حمل و نقل به ارمغان می آورند بلكه راهی برای پیشرفت و حركت به سمت جلو نشان می دهند.‌
به هرحال واقعیت غالب این است كه در قرن حاضر انسانها مرتب با فناوری آمیخته و سرگرم می شوند و شاخه جدیدی از علم كه سود را مد نظر دارد می خواهد به همه ابعاد وجودی انسان رخنه كند. آنچه كه به حرفه ما برمی گردد این است كه دریابیم فناوری در دنیای حمل و نقل آنقدر مزیت دارد كه می تواند سایر شاخص های اقتصادی و اجتماعی را به دنبال خود متحول كند. توجه داشته باشیم كه به تدریج ارزش منابع زیرزمینی جای خود را به منابع انسانی، خلاقیتها و روشهایی می دهد كه برای جامعه ایجاد ارزش افزوده می‌كند.‌
‌ پیشروان فناوری امروزه دریافته اند كه در مقوله حمل و نقل باید روابط بین بخش های مختلف حمل و نقل را به طور فزاینده ای مورد مطالعه و بازنگری قرار داد و در یك ساختار فراگیر بودجه ی تحقیقاتی بسیار مناسب برای نخبگان حمل و نقل در اختیار گذاشت. جای بسی شرمساری است وقتی می شنویم سهم تحقیقات از كل تولید ناخالص داخلی ۴/. % درصد است و تا پایان برنامه سوم توسعه تنها ۵/۱ درصد افزایش می یابد. با توجه به حجم عظیمی از ایرانیان تحصیل كرده و نخبه در كشورهای خارجی كه هم اینك در مجامع آكادمیك و تحقیقاتی به كار مشغولند جایز نیست به مقولات علمی نگاهی كوته بینانه داشت و از اولویت‌های حمل ونقل غافل بود.
برای تعیین بودجه پژوهشی در حمل و نقل راه‌های رفته دیگر جوامع را باید الگو گرفت. تمام كسانی كه از حمل و نقل نفع می برند باید مبلغی برای تحقیق، پژوهش و آموزش كنار بگذارند. به دلیل سرعت بالای تحولات، غیرمعقول خواهد بود اگر انتظار داشته باشیم تنها بخشی از جامعه - حال می‌تواند دانشگاه، بخش عمومی، خصوصی یا بخش‌های غیرانتفاعی باشد - مسئولیت آموزش و انتقال فناوری و تحولات كشور را بر عهده بگیرد. همكاری های بین دول میان روسای حمل و نقل و صنایع مرتبط با حمل و نقل در كنار كار گروهی طولانی مدت توصیه ای است كه می تواند در مقیاس ملی، منطقه ای و بین المللی جامه عمل بپوشد.
افق های نوین در یادگیری حمل و نقل بر بهره گیری از فرصت‌های موجود تاكید دارد. در سطح فردی می توان دانش آموزان را با مجامع آكادمیك مرتبط كرد. در سطح ملی می‌توان روند آموزش پذیری را با اتصال به محیط های سیاستگزاری تقویت كرد. در سطح اجتماعی و بین المللی نتیجه و برآیند نگاهی دیگرگون به آموزش در حمل و نقل می‌تواند ایمنی و كارایی را به ارمغان بیاورد و كشور را برای رقابت فشرده در قرن بیست و یكم آماده كند.

منبع : مجله صنعت حمل و نقل