۱۰ مهر ماه سال ۱۳۰۰ خورشیدی ـ پایان قیام کلنل محمدتقی خان پسیان

کلنل محمدتقی خان پسیان، مردی که هنوز درباره اندیشه های او تحقیق کافی نشده است، دهم مهر ماه سال ۱۳۰۰ خورشیدی در نزدیکی قوچان کشته شد. مهاجمان سر کلنل را که در آرزوی ایرانی بهتر بود جدا کردند و به مشهد فرستادند، ولی خراسانی ها که به او علاقه داشتند و وفادار مانده بودند جسد وی را با تشریفات تمام در آرامگاه سردار ایران، نادر شاه، که او نیز در نزدیکی قوچان کشته شده بود مدفون ساختند. قیام کلنل محمد تقی خان که گوشه ای از تاریخ میهن ما را در عصر بدبختی این کشور( بر اثر مداخله خارجیان) تشکیل می دهد با قیامهای هزار سال پیش از آن که صحنه بیشتر آنها هم خراسان بود مشابهت فراوان دارد.
کلنل محمد تقی خان که یک افسر ژاندارم بود ضدیت خود را با قاجارها که در برابر خارجیان ضعف بسیار نشان می دادند با بازداشت قوام السلطنه والی خراسان و همکارانش در ۱۳ فروردین ۱۳۰۰ آغاز و محدودیت شدید برای انگلیسی ها و کنسولگری انگلستان در خراسان اعمال ، و تحت تاثیر احساسات میهنی، امور خراسان را قبضه کرده بود به گونه ای که سید ضیاء طباطبایی رئیس الوزراء وقت او را علی رغم مخالفت احمد شاه والی خراسان کرد، ولی با رئیس الوزراء شدن قوام السلطنه، مبارزه با کلنل همه جانبه شد. با وجود این، وی پیشنهاد هوادارانش را که اعلام جمهوری کند و به تهران لشکر بکشد نپذیرفته بود. دولت تهران یک نیرو و سه سرهنگ به جنگ او فرستاد که نیروی اعزامی از جنگیدن اکراه کرد و سرهنگها دستگیر شدند، ولی کلنل پسیان که به جوانمرد بودن شهرت داشت آنان را آزاد و به تهران فرستاد. کلنل برای مشروعیت دادن به حکومت خود بر خراسان، در مرداد ماه ۱۳۰۰ بزرگان خراسان را دعوت و پس از ایراد یک نطق مهییج میهنی که وطن در خطر است از آنان برای ادامه حکومت خود نظرخواست که وی را تایید کردند. در اینجا قوام و انگلیسی ها برای برانداختن کلنل که امکان داشت هواداران بیشتری به دست آورد و آنان را به مخاطره اندازد به امیر شوکت (پدر امیر اسدالله علم) و سران برخی طوایف خراسان متوسل شدند و .... مقاومت هواداران کلنل نیز چند روز پس از فوت او عملا به پایان رسید.
کلنل محمد تقی خان که از نامداران تاریخ معاصر ایران بشمار می رود شهرت خود را قبلا در جنگ همدان به دست آورده بود. در جریان جنگ جهانی اول همدان به دست نیروی روسیه افتاده بود که کلنل با یک واحد ژاندارم و بدون داشتن اسلحه سنگین ، نیروهای روسیه را که از حیث نفر هم سه برابر بودند شکست داده و همدان را پس گرفته بود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز