مشکلات ناشی از داروهای در دسترس عموم (OTC)

مشخص شده که ورزشکاران به‌هنگام مصرف داروهاى در دسترس عموم که گاهى حاوى مواد ممنوعه هستند، مشکلاتى در پيش رو خواهند داشت. در اين موارد، خصوصاً به فرآورده‌هاى داروئى در دسترس براى مقابله با سرفه، سرماخوردگى و مسکن‌ها برمى‌خوريم که بعضاً حاوى مواد محرک و مسکن‌هاى مخدر مى‌باشند. محرک‌هاى مذکور عبارت از آمين‌هاى سمپاتوميمتيک هستند که در بعضى از فرآورده‌هاى ضدّسرفه و سرماخوردگى وجود دارند. توجيه فارماکولوژيک وجود اين محرک‌ها در جهت کاستن از ترشحات بينى است. اگر به آمار سال ۱۹۹۱ کميتهٔ بين‌المللى المپيک دقت کنيم، خصوصاً در مورد محرک‌ها مشاهده خواهيم کرد که ۱/۴۶% مواد يافت شده مربوط به سمپاتوميمتيک‌هاى موجود در داروهاى در دسترس عموم (يعنى افدرين، پسودوافدرين و فنيل پروپانولامين) بوده است.

به همين ترتيب در مورد مسکن‌هاى مخدر در سال ۱۹۹۱، هفتاد و دو نمونهٔ مثبت گزارش شده است که در اين ميان ۵۰% موارد مربوط به کدئين بوده که در بسيارى از فرآورده‌هاى در دسترس عموم وجود دارد.

با توجه به آمار و ارقام فوق، بايد به موارد زير دقت بيشترى کرد:

- آيا اين نوع خاص از داروها بايد در ليست داروهاى ممنوعه گنجانده شود؟ در کل مى‌توان گفت که اثرات فارماکولوژيک اين فرآورده‌ها نسبت به ساير داروهاى آن ردهٔ خاص بسيار کمتر است. در حقيقت، در سال ۱۹۹۳ کدئين از ليست داروهاى مخدر ممنوعه IOC برداشته شد و استفاده از آن جهت درمان مجاز اعلام گرديد. در سال ۱۹۹۴، دى‌هيدروکدئين هم از ليست داروهاى غيرمجاز خارج شد.

- اگر قرار باشد که اين داروها ممنوع باقى بمانند، لازم است مانند آنچه براى کافئين مطرح شده است، حداکثر سطح ادرارى مجاز براى آنها مشخص گردد.

- نياز فورى به آموزش ورزشکاران در مورد خطرات استفاده از داروهاى در دسترس عموم و حاوى مواد ممنوعه وجود دارد.

نگرانى در ارتباط به داروهاى OTC از پرسش‌نامه‌اى که در سال ۱۹۹۲ و در تحقيق Radford و همکاران او در مورد جنبه‌هاى مختلف سوء‌استفاده داروئى در ورزش توسط ورزشکاران نخبه پر شد، پديد آمد. ورزشکاران معتقد به احتمال استفادهٔ اتفاقى و سهوى داروهاى OTC بودند و دو سوم عقيده داشتند که جريمهٔ اولين ارتکاب نبايد بيش از دادن اخطار کتبى باشد.

علاوه بر داروهاى OTC که به‌طور شناخته شده حاوى مواد ممنوعه هستند، فرآورده‌هاى بسيار ديگرى هم احتمالاً حاوى مواد ممنوعه مى‌باشند. از جملهٔ مکمل‌هاى غذائى که هيچ‌گونه اجبار قانونى براى ملزم ساختن سازندگان آنها براى درج نام محتويات آنها وجود ندارد و لذا مشخص کردن اينکه مصرف اين‌گونه مواد برخلاف موازين کنترل دوپينگ باشد، کارى غيرممکن خواهد بود. براساس تحقيق مؤسسه علوم ورزشى Magglingen سوئيس، ۷۵ مکمل تغذيه‌اى متفاوت که در بازار اينترنتى عرضه مى‌شوند تحت آناليز قرار گرفتند. از اين ميان هفت فرآورده (همگى از ردهٔ پروهورمون‌ها) محتوى مواد هورمونى به‌ جزء آنچه در برچسب مکمل ذکر شده، بودند و دو فرآوردهٔ ديگر بدون اينکه در بروشور آنها قيد شده باشد، حاوى افدرين و کافئين بودند. بنابراين به‌نظر مى‌رسد که استفاده از مکمل‌هاى مختلف توسط ورزشکاران، حتى با وجود مطالعه برچسب‌هاى اين فرآورده‌ها بايد با دقت و احتياط کامل صورت پذيرد (Kamber M. & Baume N، در سال ۲۰۰۱).

مشابه مورد قبل، بسيارى از فرآورده‌هاى طبيعى مثل داروهاى گياهى هم مى‌توانند حاوى مواد ممنوعه باشند. از جملهٔ اين مواد Ma Huang (افدراى چيني) است که گياهى حاوى افدرين مى‌باشد و يا Ginseng که به‌طور طبيعى حاوى مادهٔ ممنوع نيست، اما فرآورده‌هاى آن مثل قرص، محلول و يا دم‌کرده و غيره، ممکن است حاوى استروئيدهاى آنابوليک، افدرين يا ساير محرک‌ها باشند.

يادآورى اين نکته ضرورى است که چون يک فرآوردهٔ طبيعى يا گياهى تلقى مى‌شود، نبايد فاقد عوارض بالقوه جانبى درنظر گرفته شود. بسيارى از داروها (چه داروهاى غيرمجاز و چه مجاز)، از منابع گياهى به‌دست آمده‌اند. اين دوز فرآورده مورد استفاده است که مشخص‌کنندهٔ اصلى سمى بودن و يا نبودن دارو است. علاوه بر آن حساسيت فرد به ماده‌اى خاص هم تعيين‌کننده خواهد بود.