جدول قیمت بلیط پروازهای هوائی لندن به سیدنی در فصول مختلف سال ۱۹۸۹
گذشته از قيمت و درآمد، چند دامنهٔ اقتصادى و اقتصادى - اجتماعى ديگر تأثير ويژه‌اى بر تقاضاى جهانگردى مى‌گذارند در ادامه، برخى از اين متغيرهاى مهم مورد بحث قرار خواهد گرفت.
سليقهٔ مردم
محصولات جهانگردي، به‌ويژه مقصدها، اغلب از نظر سليقهٔ مردم يک چرخهٔ حيات دارند. در حالى‌که تقاضاى اکثر محصولات چنين چرخه‌اى را دارند و آن نظر هدايت‌گرانه اولين مصرف‌کنندگان، تقاضاى مصرف‌کنندگان دنباله‌رو را شکل مى‌دهد. در جهانگردى معمولاً بازارهائى قابل تشخيص است که روندهاى تقاضا از آن مى‌گذرد زيرا جهانگردان غالباً خريداران با نام و نشان هستند.
پس از قرن هجدهم که خانواده‌هاى سلطنتى در اروپا ديدار از چشمه‌هاى معدنى و سپس آبتنى در دريا را باب کردند مقصدها طى چرخه‌هاى سليقهٔ مردم، مورد تقاضاى بازار خاصى واقع شده‌اند. سنت‌تروپز، بالى و مونتسرات که از طريق پيشگامى يک يا چند گروه از جهانگردان بسيار نامدار به مقصدهاى جهانگردى باب روز بدل شدند اثر وبلن را تجربه کرده‌اند. هنگامى که تقاضاى جهانگردى 'باب روز' معطوف مقصد ديگرى مى‌شود مقصدهاى اوليه با تقاضاى مردم عادى‌ترى روبرو مى‌شود که دچار محدوديت‌هاى پولى و زمانى شديدترى هستند.
وضع ماليات بر مخارج کارى
شرکت‌ها هزينهٔ جهانگردى کارى را به‌عنوان مخارج تلقى مى‌کنند. سياست دولت در مورد ميزان فعاليت مالياتى اين مخارج ممکن است قيمت مؤثر محصولات جهانگردى را تغيير دهد و در نتيجه، تقاضاى آن را. فرض کنيد که نرخ نهائى ماليات بر شرکت‌ها ۵۰ درصد باشد و دولت کل مخارج جهانگردى را از پرداخت ماليات معاف کند. شکل (تغيير در ميزان معافيت مالياتى مخارج جهانگردى کاري) اثر اين سياست را بر تقاضا نشان مى‌دهد. در قيمت تعادلى اوليه OP1، بنگاه‌ها OӨ1 واحد جهانگردى کارى خريدارى خواهند کرد. معافيت مالياتى مخارج جهانگردى قيمت مؤثر جهانگردى را به ميزان نرخ ماليات (۵۰ درصد) کاهش خواهد داد و بنابراين، باعث انتقال منحنى عرضه از S1S1 به S2S2 مى‌شود. بر اثر اين امر، قيمت جهانگردى کارى پائين مى‌آيد و حرکات بازار ممکن است تعادل جديدى را در قيمت OP2 و تقاضاى OӨ2 پديد آورد. به‌دليل بى‌کشش بودن تقاضاى اين نوع جهانگردي، افزايش OӨ1 تا OӨ2 احتمالاً بسيار اندک خواهد بود.
دولت‌ها در عمل سياست معافيت مالياتى را به‌صورت فراگير به‌کار نمى‌برند. براى مثال، دولت آمريکا نرخ معافيت مالياتى مخارج شخصى و روزانهٔ سفر را تغيير مى‌دهد و مى‌تواند مخارج جهانگردان داخلى را به نرخى بيشتر از مخارج جهانگردان از ماليات معاف کند. اين سياست قيمت‌هاى نسبى را تغيير مى‌دهد و مى‌تواند به‌عنوان حربه‌اى براى ايجاد تعادل در تراز پرداخت‌ها به‌کار رود.
مشخصه‌هاى منفى محصولات جهانگردى
طبق مطالعات انجام شده دربارهٔ انگيزش در محل کار، در برابر متغيرهائى که کارکنان را به‌کار بيشتر برمى‌انگيزد، متغيرهائى وجود دارد که صرفاً مانع بروز نارضايتى هستند يا عوامل 'بهداشتي' شناخته مى‌شوند (براى مثال، خوشايند بودن محيط کار شايد افراد را به کار بيشتر وا ندارد اما فقدان اين مشخصه ممکن است سبب بروز نارضايتى شود). مطالعات متعدد نشان داده است که اين وضع مى‌تواند در مورد تقاضاى جهانگردى نيز مصداق داشته باشد. به‌عبارت ديگر، بعضى از مشخصه‌هاى محصولات جهانگردى ممکن است عامل مثبت در انگيزش افراد به خريد آن باشد در حالى‌که نبودن مشخصه‌هاى ديگر موجب عدم رغبت به تقاضا مى‌شود.
وجود شبکهٔ فاضلاب يا تسهيلات پارکينگ يقيناً به خودى خود تقاضا را برنمى‌انگيزد اما در صورت نبودن اين عوامل بهداشتى يا مشخصه‌هاى منفي، مصرف‌کنندگان ممکن است به سرعت از جرگهٔ متقاضيان خارج شوند. وضعيت ايمنى شرکت‌هاى هواپيمائي، مثال بارز مشخصهٔ منفى محصول جهانگردى است. کمتر جهانگردى را مى‌توان يافت که يک شرکت هواپيمائى را صرفاً به خاطر وضعيت ايمنى آن انتخاب کرده باشد اما در صورت ضعف مشهود ايمني، تقاضا براى خدمات اين شرکت به شدت پائين مى‌آيد. امروزه، مشخصه‌هائى چون تروريسم، ثبات سياسى و قابل اعتماد بودن خدمات ضروري، تأثير عميقى بر تقاضاى جهانگردى دارد.
همچنين، هرچند براى عده‌اى از مردم خود عمل سفر کردن لذت‌بخش است اما براى ديگران مطلوبيتى ندارد (به‌ويژه براى مسافران دائمى که از خود سفر کردن شايد يک‌بار لذت برده باشند اما با تکرار سفر، مطلوبيت نهائى آن به صفر رسيده است). براى اين‌گونه مصرف‌کنندگان، مشخصه‌هاى منفى شايد چنان بر مشخصه‌هاى مثبت بچربد که سفر را نه به‌عنوان محصولى مطلوب بلکه هزينه‌اى تلقى کنند که بايد به حداقل برسد يا به صفر.
فصلى بودن جهانگردى
جهانگردى يکى از مهمترين الگوهاى فصلى تقاضا را دارد. اين محصول هرچند کمتر از کارت تبريک سال نو يا وسايل تهويه دچار نوسان تقاضا مى‌شود اما در ميان خريدهاى شخصى گران‌قيمت، بيشترين نوسانات را دارد. چند عامل در فصلى بودن جهانگردان نقش دارند که شرايط جوي، ايام برگزارى جشن‌ها و تعطيلات مدارس مهمترين آنها مى‌باشد. همهٔ اين عوامل در درجهٔ اول جهانگردى تفريحى را تحت تأثير قرار مى‌دهد. در نتيجه، جهانگردان و عرضه‌کنندگان هر سال با بيش از يک نقطهٔ تعادلى روبرو هستند. چون فصلى بودن تقاضاى جهانگردى عمدتاً امرى نهادى است يا مشخصه‌هاى اصلى اين محصول را مستقيماً تحت تأثير قرار مى‌دهد برخى از موانع تقاضا را نمى‌توان با کاهش قيمت يا تبليغات از ميان برداشت.
فصلى بودن تقاضاى جهانگردى موجب تنوع شرايط بازار از نظر قيمت و مقدار محصولات جهانگردى مى‌شود که در مقاطع مختلف سال خريد و فروش مى‌شوند. تفريحگاه ساحلى ممکن است 'فصل شلوغ' و 'فصل خلوت' و در نتيجه، دو سطح قيمت داشته باشد و در فصل خلوت با عدم استفاده از بخش معينى از اقامتگاه، عرضه کاهش يابد. جدول B چهار بازار فصلى مسافرت هوائى از لندن به سيدنى را نشان مى‌دهد.
جدول قيمت بليط پروازهاى هوائى لندن به سيدنى در فصول مختلف سال ۱۹۸۹
فصل
دورهٔ عمل
قيمت بليط (پوند انگليس)
شاخص
پايه
آوريل، مى، ژوئن
۸۹۵
۱۰۰
خلوت
فوريه، مارس، ژوئيه
۹۹۵
۱۱۱
سنگين
ژانويه، اوت، اکتبر، نوامبر ۱ تا ۹ دسامبر و ۲۴ تا ۳۱ دسامبر
۱۱۴۰
۱۲۸
شلوغ
سپتامبر و ۱۰ تا ۲۳ دسامبر
۱۲۵۵
۱۴۰
در اينجا پس از گذشت چند سال، چهار بازار فصلى شکل گرفته است که قيمت‌هاى آن (که مى‌تواند قيمت تعادلى باشد يا غير تعادلي) تا ۴۰ درصد نوسان مى‌کند. نياز به چنين نظامى ناشى از بى‌کششى و انعطاف‌پذيرى عرضه است که در مبحث بعد مورد بحث قرار خواهد گرفت.
