نظام و برنامهٔ شيردادن

به‌طور صريح و از قبل اعلام مى‌داريم که نظام شيردادن را نمى‌توان در همهٔ اطفال يکسان تنظيم نمود. به‌خصوص در زمان و دوران اوليهٔ زندگى قابل اجراء نخواهد بود. به‌همين جهت در ابتدا مادر نبايد زياد در‌نبد تنظيم مقررات شيردادن بوده و در اين مورد سخت‌گير باشد. عمل شيردادن مهم‌تر از نظم شيردادن است. دربارهٔ موارد استثنائى، در بخش 'اشکالات شيردادن' مطالبى خواهيم گفت.

قبل از شيردادن دست‌ها بايد با دقت کامل شسته شوند: بهتر است از يک داروى ضدعفونى نيز استفاده نمايند (زاکروتان و غيره) پستان نيز قبل از شيردادن بايد صابون شسته و تميز شود، و با حوله به خوبى خشک گردد، سپس با قدرى وازلين چرب شود. چون نوک پستان در اثر شيردادن حساس و خشک مى‌شود، ماليدن وازلين مخصوصاً هنگامى که پوست خشک و پوسته‌اى مى‌شود، الزامى است. اکنون به موارد زير با کمال دقت توجه فرمائيد:

۱. در هر بار، بايد نوبت شيردادن، کودک از يک پستان استفاده شود: غده‌هاى پستان بايد رد هر نوبت شير دادن، کاملاً تخيله شوند. زيرا فقط با اين عمل تشکيل شير به خوبى به وقوع مى‌پيوندد. اگر کودک را بدون دليل خاصى از دو پستان شير دهيد، او فقط آنقدر مى‌مکد که براى وى آسان است، زيرا پستان وقتى پر است آسان‌تر شير را تحويل مى‌دهد. بقيهٔ شير مصرف نشده در پستان باقى مى‌ماند و همين امر باعث کاهش تدريجى شيرمادر خواهد گرديد.

- استثناء:

اگر مقدار شير در ابتدا کافى نباشد مى‌توان از هر دو پستان به او شير داد. زيرا در غير اين صورت، او گرسنه خواهد ماند و در نتيجه، وزن او افزايش نيافته و نمو او متوقف مى‌گردد. پس بايد به او اجازه داد که از پستان ديگر نيز بنوشد، اما بايد توجه داشت پستانى که در نوبت دوم به طفل شير داده است، هنگام تغذيهٔ بعدى در وهلهٔ اول به دهان طفل گذاشته شود. حتماً پستان بايد به‌طور کامل خالى از شير گردد و در آن چيزى باقى نماند. براى اطمينان از اين موضوع مى‌توان بقيهٔ شير موجود را وسيلهٔ مکيدن يا شير دوش يا فشار دادن پستان خارج نمود.

۲. طفل نبايد بشتر از بيست دقيقه شير بنوشد: در اين زمان پستان کاملاً خالى مى‌گردد. البته طفل سالم و نيرومند خيلى زودتر پستان را خالى مى‌کند به‌خصوص وقتى قدرى بزرگ‌تر شود، اگر بيش از اين زمان طفل به پستان گرفته شود، او عادت مى‌کند که نوک پستان را بمکد. اين عمل خطرناک است، چون زمينه را براى زخم شدن مساعد مى‌نمايد. مقدار زيادى شير در پنج ‌دقيقهٔ اول نوشيده مى‌شود.

۳. در فواصل معين بايد طفل را شير داد: در ابتدا در فاصلهٔ هر ۳ ساعت و بعداً در هر چهار ساعت يک‌بار. خفظ اين فواصل منظم، لازم است، زيرا در اين فواصل معدهٔ طفل شير را کاملاً هضم مى‌کند و براى قبول غذاى جديد به‌خوبى آماده است.

۴. روزانه بايد در ساعات معين شير داده شود: کليهٔ برنامهٔ مادر جوان بايد تابع اين ساعات و براساس آن تنظيم شود: اگر طفل سالم است و به خوبى مى‌مکد، و پستان هم به حد کافى شير دارد، مى‌توان در فاصلهٔ هر چهار ساعت يک‌بار، و پنچ بار در روز شير داد. مثلاً در ساعات ۶، ۱۰، ۱۴، ۱۸، ۲۲، براى روزهاى اول. غالباً لازم است فواصل را کوتاه‌تر نمود. بدين ترتيب در ساعات: ۶، ۵/۹، ۱۳، ۱۶،۱۹، ۲۲. دو فلاصلهٔ اول از اين جهت مى‌تواند ۵/۳ ساعت باشد که پستان در شب استراحت نموده و در صبح شير کافى را دارا است.

اگر مادرى، خيلى کم‌شير است، و وزن طفل اضافه نمى‌شود، مى‌توان فواصل را به ۵/۲ و حتى به ۲ ساعت رساند، اما نه به‌طور نامنظم و اختيارى، بلکه بايد حتى‌الامکان روزانه در ساعات معين شير داده شود. فاصله کمتر از ۲ ساعت جايز نيست، به مرور زمان و پرترشدن پستان مى‌توان فواصل را زيادتر کرد.

۵. اگر شير کافى است و طفل به خوبى نمو مى‌کند يک استراحت هشت ساعتى در شب بايد براى طفل منظور کرد: اين فاصله را از دير زمان، زايشگا‌ه‌ها، به‌خصوص در کلينيک‌ها بدون استثناء به‌طور جدى محفوظ داشته‌اند. اين استرحات براى مادر بسيار مناسب است و بعضى از اطفال آن را از همان ابتدا به خوبى نگاه مى‌دارند، اما براى عده‌اى از آنها حفظ اين فاصله مشکل است يعنى شب را بدون غذا سپرى نمى‌کنند! مثلاً طفل شب‌ها در ساعت ۲ فرياد مى‌کشد و گرسنه است؛ در نتيجه او به خوبى نمو مى‌کند و افزايش وزن نمى‌يابد. در اين صورت شب‌ها نيز او بايد شير بنوشد، شيردادن در شب آنچنان که تصور مى‌شود براى مادر مشکل نيست. چون او طبعاً با فرياد طفل بيدار مى‌شود، و اين راحت‌تر است که او را يک ربع ساعت روى سينه بگيرد. تا اينکه چند ساعت بيدار بماند و فرياد او را تحمل کند.

شير دادن مخصوصاً در سکوت و آرامش شب، به ‌خوبى انجام مى‌گردد، و پس از آن مادر و طفل هر دو به‌ خواب مى‌روند. اطفال ضعيف و نحيف وقتى شب‌ها نيز شير مى‌نوشند، شروع به نمو مى‌کنند؛ همين که کودک بزرگ‌تر و نيرومندتر مى‌گردد، خود به خود فاصلهٔ شب را طولانى‌تر مى‌کند و بالأخره مادر و طفل غالباً پس از اولين ماه‌ها به نتيجه مى‌رسند که سر تا سر شب را در کمال آرامش به خواب روند. خطر عادت به نوشيدن شير در شب آنقدر مهم نيست که سابقاً از آن هراس داشتند.

۶. خارج از ساعات مقرر و قاعدهٔ منظم نبايد پستان به دهان طفل گذارد: اگر طفل زياد فرياد مى‌کشد بايد از راه‌هاى ديگر کمک گرفت.

۷. پس از آنکه طفل شير نوشيد، قبل از قرار دادن در تختخواب وى بايد چند دقيقه راست نگاه داشته شود: بسيارى از اطفال در هنگام شير نوشيدن مقدارى هوا نيز مى‌بلعند که در معده توليد گاز و فشار مى‌نمايد، و او را نا آرام مى‌سازد. وقتى بعد از نوشيدن شير چند دقيقه او را راست نگاه مى‌داريم، مى‌تواند آروغ بزند. در نتيجه کمى شير از دهان وى خارج شده سپس راحت مى‌گردد. اگر مقدار شيرى که برمى‌گرداند کم باشد بى‌ضرر است، ولى اگر مقدار آن زياد و مکرر باشد، بايد طبيب را در جريان گذارد.