شقاق نشان‌دهندهٔ برهنه‌شدن اپى‌تليوم مجراى مقعد روى اسنفکترهاى داخلى است. اين ضايعات به‌خاطر موقعيت خود که در زير محل اتصال پوست و مخاط است، دردناک هستند. زخم‌هاى مقعد معمولاً منفرد هستند و در خط وسط خلفى و يا به ميزان کمتر، در خط وسط قدامى رخ مى‌دهند. به‌علت زاويهٔ بين مجراى مقعد و رکتوم، زخم‌ها بيشتر در خط وسط خلفى ايجاد مى‌شوند.
عفونت چاله (کريپت) مجاور باعث التهاب مزمن مى‌شود. ادم پاپيلاى مقعد در مجاورت چاله، به‌همراه بزرگ‌شدن و فيبروز پاپيلا رخ مى‌دهد، به نحوى‌که ممکن است پاپيلا سفت، مايل به سفيد و پوليپ‌مانند شود. از اين زمان اين پاپيلا را پاپيلاى هيپرتروفيک مى‌نامند. پاپيلاهاى هيپرپلاستيک، نئوپلاستيک نيستند. يک برآمدگى کوچک فيبروتيک پوستى ممکن است در دهانهٔ مقعد ايجاد شود. به اين برآمدگي، کپهٔ نگهبان (sentinel pile) مى‌گويند. به اين ترتيب، سه‌گانهٔ شقاق تشکيل شده است: ۱. خود زخم؛ ۲. پاپيلاى هيپرتروفيک؛ و ۳. کپهٔ نگهبان.
دو عامل از مهم‌ترين عواملى که در ايجاد شقاق نقش دارند، مدفوع‌هاى اسهالى تحريک‌کننده و سخت‌شدن مجراى مقعد در اثر تنش عصبى است. مطالعات مانومتريک افزايش فشارهاى پايهٔ اسفنکترى را نشان داده‌اند.
تشخيص افتراقى
ديگر زخم‌هاى مقعد که بايد از شقاق افتراق داده شوند، شامل ضايعهٔ اوليهٔ سيفيليس، کارسينوم مقعد، زخم سلي، و زخمى‌شدن‌هاى همراه با ديس‌کرازى‌هاى خوني، بيمارى کرون و ايدز هستند. شقاق مقعد اغلب همزمان با هموروئيدهاى داخلى رخ مى‌دهد و ممکن است مورد توجه قرار نگيرد. هموروئيدهاى داخلى دردناک نيستند؛ زمانى‌که درد رخ دهد، بايد به شقاق شک کرد.
يافته‌هاى بالينى
نشانه‌ها و علائم
اغلب سابقهٔ کلاسيک اجابت مزاج دردناک همراه با خونريزى قرمز روشن داده مى‌شود. درد ممکن است شديد باشد و به‌صورت پاره‌کننده، سوزاننده يا برنده توصيف شود. درد در حين اجابت مزاج رخ مى‌دهد، سپس معمولاً تاحدى فروکش مى‌کند و زمانى‌که اسپاسم اسفنکترى ثانويه رخ مى‌دهد شديدتر مى‌شود. شقاق‌ها با مزمن‌بودن و دوره‌هاى بدترشدن و بهبود، اغلب ظرف چند سال مشخص مى‌شوند. خونريزى قرمز روشن است، با مدفوع آميخته نيست، معمولاً روى دستمال توالت مورد توجه قرار مى‌گيرد، و مقدار آن کم است. يبوست در اثر ترس از دفع مدفوع رخ مى‌دهد، که معمولاً اجابت مزاج آنقدر عقب انداخته مى‌شود که نظم الگوى آن از بين مى‌رود.
پيش از آنکه معاينهٔ انگشتى مقعد انجام شود، بايد از يک بى‌حس‌کنندهٔ موضعى استفاده کرد. اغلب اسپاسم واضح اسفنکترها وجود دارد.
معاينات خاص
با فشار روى سمت مخالف ضايعه در مجراى مقعد، مى‌توان يک آنوسکوپ با قطر کم را به مقعد وارد کرد. معاينهٔ سيگموئيدوسکوپيک بايد تا زمانى‌که بتوان آن را بدون درد انجام داد عقب انداخته شود (ولى حذف نشود).
درمان
درمان طبى
نرم‌کردن مدفوع سنگ بناى درمان طبى است. داروهاى موضعى مانند ايکتامول ۱۰% يا هيدروکورتيزون ۱% که با استفاده از يک 'لولهٔ کپه‌اي' ( 'pile pipe' ) در مقعد قرار داده مى‌شوند، ممکن است کمک‌کننده باشند. حمام‌هاى سيتز گرم پس از اجابت مزاج دردناک ممکن است نشانه‌ها را تسکين و اسپاسم را کاهش دهند. شياف هيچ ارزشى ندارد.
درمان جراحى
درمان جراحى (اسفنکتروتومى داخلى جانبي) را بايد در صورتى‌که شقاق پس از يک ماه درمان محافظه‌کارانهٔ تحت نظارت بهبود نيابد، درنظر گرفت.
