تعامل صفات و موقعیت‌ها

به‌منظور فهم و پیش‌بینی رفتار، هم باید خصوصیات فرد را بشناسیم و هم موقعیت را. گفتگو درباره صفات کلی، مثلاً خصومت و اضطراب، بدون در نظر گرفتن شرایط محیط چندان فایده‌ای ندارد. ممکن است در آزمونی که به‌منظور سنجش اضطراب ساخته شده دو نفر هر دو نمره‌های بالائی به‌دست آورند اما موقعیت‌هائی که آنها در آن احساس اضطراب می‌کنند متفاوت باشد. ممکن است کسی در برابر خطر بدنی مضطرب گردد (مثلاً هنگام بالا رفتن از کوهی با شیب تند) و شخص دیگری در مواقع درگیری در روابطی که آن را تهدیدی برای غزت‌نفس خود می‌داند احساس اضطراب کند (مثلاً هنگام ایراد سخنرانی و یا گذراندن امتحان).

آن دسته از پرسش‌نامه‌های شخصیت که به‌منظور تعیین نوع موقعیت‌های اضطراب‌انگیز ساخته شده‌اند موفقیت بیشتری در پیش‌بینی رفتار واقعی داشته‌اند. برای مثال، آزمودنی‌هائی که نمره‌هایشان حاکی از نگرانی دربارهٔ خطرات بدنی بود هنگامی‌که در شرایط آزمایشی به دریافت ضربهٔ برقی تهدید شدند بیشتر احساس اضطراب کردند تا آزمودنی‌هائی که نمره‌هایشان حاکی از نگرانی دربارهٔ روابط فردی بود (اندلر ـ Endler، و اوکادا Okada، ۱۹۷۴). آزمودنی‌هائی که نمره‌هایشان حاکی از اضطراب زیاد در روابط فردی بود لحظاتی پیش از امتحان (حضور در جلسهٔ ارزیابی) فشار روانی بیشتری نشان دادند تا آزمودنی‌هائی که نمرهٔ کمتری در آن نوع اضطراب داشتند (اندلر، ۱۹۷۷).

در سنجش صفات بایستی تفاوت‌های فردی را (مانند گرایش پایدار به مضطرب شدن، خصومت‌ورزی، یا وظیفه‌شناسی در موقعیت‌های مختلف) در تعامل با شرایط خاص محیطی بیازمائیم. آمادگی‌های درونی و شرایط بیرونی به‌نحو پیچیده‌ای با یکدیگر تعامل می‌کنند. افراد براساس آمادگی‌ها و عقاید خود در برابر شرایط پاسخ می‌دهند، لیکن این امکان نیز هست که به‌علت خصوصیات شخصیت خود به موقعیت‌های خاصی بگروند یا از آنها احتراز کنند. مثلاً شخص پرخاشگری که نیاز شدیدی به سلطه‌گری احساس می‌کند ممکن است در پی ایجاد درگیری با دیگران باشد، و یک آدم سلطه‌پذیر سعی کند از درگیری احتراز نماید. علاوه بر این، همان‌طور که قبلاً یادآور شدیم رفتار به محیط شکل می‌دهد. احتمال برخورد با محیط‌های اجتماعی خصمانه‌تر برای کسی‌که رفتار خشنی دارد بیشتر است تا برای کسی که مبادی آداب و نسبت به احساسات دیگران حساس است.