رابطه بین مقصد و مبداء و مواد فتوسنتزی

در حال حاضر عقيدهٔ کلى بر اين است که انتقال مواد فتوسنتزى از مبداء به مقصد به‌شکل زير صورت مى‌گيرد. سلول‌هاى فتوسنتز‌کننده مبداء، قند را به‌وجود مى‌آورند و اين قند از طريق مسير درون‌سلولى به سلول‌هاى آوند آبکش مى‌رسد. عمل بارگيرى قند، غلظت قندها را در درون سلول به ميزان بيشترى از آنچه در ديوارهٔ سلولى وجود دارد مى‌رساند. در مقصد کربوهيدرات‌ها جذب مى‌شوند و به‌طور فعال به ترکيبات سلولى نظير نشاسته يا به کربوهيدرات‌هائى که در فشار هيدرواستاتيکى آوند آبکش تأثير چندانى ندارند تبديل مى‌‌شوند. تخليه آوندي، غلظت قندها را در سلول‌هاى آوندى کاهش مى‌دهد. بارگيرى قندها در مبداء و کاهش قندها در مقصد باعث برقرارى يک اختلاف فشار هيدرواستاتيکى بين مبداء و مقصد مى‌شود که موجبات حرکت قندها را فراهم مى‌نمايد.

چه چيزى حرکت مواد فتوسنتزى از مبداء به مقصد را محدود مى‌نمايد؟ براساس فرضيهٔ حرکت توده‌اي، هر عاملى که فتوسنتز را افزايش دهد، فشار هيدرواستاتيکى و سرعت انتقال مواد را نيز افزايش مى‌دهد. البته اين مطلب فقط موقعى صادق است که مقصد توانائى استفاده از مواد فتوسنتزى بيشترى را داشته باشد. اگر مقصد قادر به استفاده از توليد اضافى نباشد قندها به‌طور مستمر در سيستم جمع مى‌شوند و موجب توقف توليد خود از طريق کاهش فتوسنتز مى‌گردند. ظاهراً، شدت فتوسنتز با کاهش سرعت پذيرش مقصد کاهش مى‌يابد. براى آنکه شدت فتوسنتز برگ حداکثر باشد، مقصد بايستى توانائى استفاده از کليهٔ مواد فتوسنتزى توليد شده را داشته باشد. در اين شرايط تخصيص مواد فتوسنتزى توسط ظرفيت محل مصرف يا دسترسى مواد به محل مصرف و سرعت مصرف مواد فتوسنتزى در اين محل کنترل مى‌شود.

عواملى که قدرت مقصد را کنترل مى‌کنند مى‌توانند توزيع مواد فتوسنتزى را نيز کنترل نمايند. هورمون‌ها از طريق اثر روى فعاليت آنزيمى و انعطاف‌پذيرى سلول‌هاى مقصد مى‌توانند تأثير به‌سزائى روى توزيع مواد فتوسنتزى بگذارند. وقتى ايندول استيک اسيد (IAA)، سيتوکنين، اتيلن و اسيد جيبرليک روى محل قطع شدهٔ ساقه استعمال مى‌شوند موجب تجمع مواد فتوسنتزى در مناطق آلوده به اين هورمون‌ها مى‌گردند. در گياهچه لوبيا عامل اصلى که توزيع ساکارز بين ريشه و شاخه را کنترل مى‌کند غلظت اکسين و سيتوکينين در محل‌هاى مختلف مصرف مى‌باشد.

هورمون‌ها از طريق اثر بر تشکيل، نمو و از بين رفتن گل‌ها و بذرها تأثير مهمى در رابطه بين مبداء و مقصد گياهان مى‌گذراند.

شواهدى در دست است که هورمون‌ها ممکن است مستقيماً روى سرعت انتقال اثر بگذارند، غالب يافته‌هاى عملى نمايانگر آن است که هورمون‌ها از طريق تأثير بر روى نياز (تقاضا) مقصد به‌طور غيرمستقيم روى سرعت انتقال اثر مى‌گذارند.