اثر داروهای شیمیائی

هنگام تولد

دامنه دوران باردارى بين ۳۷ تا ۴۰ هفته مى‌باشد. در تمام دورهٔ حاملگى بدن مادر براى زايمان آماده شده و چنانچه عامل غيرعادى پيش نيايد، زايمان خطرى براى مادر و جنين ندارد. مگر در موارد خاص که يک نابهنجارى سبب مشکلاتى در امر زايمان مى‌گردد. در هنگام تولد نوزاد هورمون‌هائى از بخش خلفى غده هيپوفيز مادر ترشح مى‌شود و انقباض عضلات صاف ناحيه رحم را موجب مى‌گردد و مجموعهٔ انقباضات عضلات صاف رحم سبب به جلو راندن جنين شده، در نتيجه توليد نوزاد حاصل مى‌گردد. در هنگام تولد مواردي، ممکن است براى جنين ايجاد خطر نمايد. مثلاً پاره شدن رگ‌هاى مغز که در اثر وقفه در تنفس نوزاد به‌وجود مى‌آيد، باعث آسيب به بافت‌هاى مغز مى‌گردد. در بعضى موارد ضربه‌ها و آسيب‌هائى به نوزادى که در حال متول شدن است وارد مى‌کند که يا باعث از بين رفتن نوزاد و يا عقب‌ماندگى ذهنى او مى‌شود. زايمان‌هاى زودرس (قبل از پايان ۳۶ هفتگي) و همچنين زايمان‌هاى ديررس (بعد از ۴۰ هفتگي) نيز مى‌تواند خطراتى را براى جنين به همراه آورد.

دوران باردارى مادر

زندگى هر انسانى از دورهٔ جنينى آغاز مى‌شود و عوامل زيادى در اين مرحله در بهداشت جسمانى و روانى جنين تأثير دارد.

تغذيه

مادران بايد در دوران باردارى از تغذيهٔ کافى و رژيم غذائى مناسب برخوردار باشند. سوء تغذيه مادر، رشد جنين را تحت تأثير قرار داده، در نتيجه سبب اختلال در فعاليت مغزى و احتمالاً عقب‌ماندگى ذهنى مى‌گردد.

سن مادر

سن مادر در وضع عمومى جنين بسيار مؤثر است. بهترين سن براى زايمان از ۲۳ تا ۲۹ سالگى است مادران کمتر از ۲۰ سال و بيشتر از ۳۵ سال احتمال دارد که فرزندان آنها عقب‌مانده ذهنى شوند. مادران کمتر از ۲۰ سال به دلايل عدم رشد کافى دستگاه توليدمثل و مادران بالاتر از ۳۵ سال به‌علت آغاز فرسودگى اين دستگاه، احتمالاً دچار دشوارى زايمان و بيمارى‌هاى دوران باردارى مى‌شوند. مسلماً هرچه سن مادر بالاتر رود احتمال خطر براى جنين بيشتر مى‌شود.

اثر داروهاى شيميائى

تحقيقات زيادى در مورد اثرات مصرف داروها در دوران باردارى برروى جنين انجام گرفته است و مصرف بسيارى از داروها در دوران باردارى ممنوع اعلام گرديده است. برخى ديگر از داروها که مصرف آنها در دوران باردارى مطمئن‌تر از ساير داروها است شناخته شده‌اند و با تجويز پزشک مى‌توانند مورد استفاده قرار گيرند. تحقيقات در اين زمينه نشان داده است مادرانى که در دوران باردارى از تاليدوميد (Thalidomide)، (داروى ضد اضطراب) استفاده نموده‌اند فرزندانى ناقص‌الخلقه به دنيا آورده‌اند.

به‌طور کلى داروها بايد تحت نظارت پزشک مصرف گردند خصوصاً مادرانى که در حين باردارى اجباراً از اين ترکيبات استفاده مى‌کنند بايد دقت کافى نموده، همواره تحت نظر پزشک متخصص، آنها را مصرف نمايند.

دخانيات و مواد مخدّر

استفاده از مواد مخدر و دخانيات براى جنين زيان‌آور است. به‌طور مثال، نيکوتين سيگار از طريق بند ناف به جنين مى‌رسد و توليد فعل و انفعالات نامناسب نموده، ضربان قلب جنين را افزايش مى‌دهد. مواد مخدر به مراتب اثر مخرب‌ترى برروى جنين باقى مى‌گذارد. نه تنها قلب و اعصاب جنين تحت تأثير مواد مخدر قرار مى‌گيرد بلکه جنين نيز خود معتاد به مواد مخدر گشته، بايد پس از تولد در رفع اعتياد او کوشش به عمل آيد.

اشعه ايکس

عکسبردارى با اشعه X در دوران باردارى ممنوع اعلام شده است زيرا مادرانى که در دوران باردارى در معرض اشعه X قرار گرفته‌اند و از آنها عکسبردارى به عمل آمده است يا نوزادان مرده به دنيا آورده‌اند و يا جنين آنها دچار اختلالات جسمانى و روانى شده است و همچنين در بسيارى از موارد عقب ماندگى ذهنى نيز به دنبال عکسبردارى با اشعه X ديده شده است.

بيمارى‌هاى مادر در دوران باردارى

مادرانى که که در دوران باردارى به‌خصوص در سه ماهه اول، مبتلا به سرخجه ^(۱) شده‌اند نوزدانى کر، لال و يا عقب‌ماندهٔ ذهنيى به دنيا آورده‌اند. مادرانى که مبتلا به بيمارى قند بوده‌اند نوزدان آنها دچار نارسائى‌هاى جسمانى مانند اختلال در دستگاه‌هاى گردش خون و تنفس شده‌اند. ضعف و اختلال کارکرد کليه‌هاى مادر اثرات بدى بر روى جنين مى‌گذارد. مادرانى که در دوران باردارى مبتلا به بيمارى‌هاى فيزيولوژيکى و جسمانى بوده‌اند، علاوه بر مشکلات جسمانيي، مشکلات عاطفى و روانى را نيز براى کودک خود ايجاد کرده‌اند.

(۱) . زدن واکسن سرخجه در پيشگيرى از اين بيمارى مؤثر است. پزشکان توصيه مى‌کنند خانم‌هائى که قصد باردارى دارند و قبلاً مبتلا نشده‌اند و يا واکسن سرخجه را نزده‌اند، سه ماه قبل از باردارى اين واکسن را دريافت نمايند.

عامل Rh

چنانچه در عوامل شيميائى در خون جنين و مادر ناسازگارى به‌وجود آيد، عواقب نامساعدى براى جنين در بر خواهد داشت. عامل Rh اولين بار در تحقيقات با نوعى ميمون به نام ريسوس (Rhesus Monkey)، کشف گرديد و به همين نام نيز خوانده شده است. منظور از Rh نوعى ترکيب شيميائي

حالت هيجانى و عاطفى مادر

حالات هيجانى و عاطفى مادر در پاسخ‌هاى جنين اثرات چشمگيرى دارد. هيجانات مادر مانند خشم، ترس، اضطراب و غيره سلسله اعصاب او را تحريک نموده، سبب آزاد شدن بعضى از هورمون‌ها از غدد مى‌گردد. مانند استيل‌کولين و آدرنالين. غدد داخلى تحت تأثير هيجان‌ها، هورمون‌هاى مختلفى را ترشح مى‌کنند در اثر تغيير در سوخت و ساز ياخته‌ها، ترکيبات خون تغيير کرده، در نتيجه اين ترکيبات شميائى جديد وارد بدن جنين مى‌شوند و تغييراتى را در دستگاه گردش خون او ايجاد مى‌نمايند. اين تغييرات جديد براى جنين نامناسب هستند و در اثر حالات هيجانى مادر جنين داراى حرکات بدنى بيشتر مى‌شود و اگر حالات هيجانى مادر ادامه داشته باشد اثرات نامناسبى بر جنين خواهد گذاشت. اضطراب و تنش عمومى مادر در دوران باردارى گاهى سبب بدخلقى و گريه‌هاى زياد نوزاد پس از تولد مى‌گردد. تحقيقات نشان داده است که حالات تشويش و نگرانى مستمر در دوران باردارى باعث رشد نامناسب جنين گشته، سازگارى او را به خطر مى‌اندازد. نحوهٔ تفکر مادر در دوران باردارى از اهميت ويژه‌اى برخوردار است. هيجانات منفي، طرز تفکر منفي، تضادهاى زناشوئي، طلاق و جدائي، عدم سازگارى با حاملگى (بعضى اوقات به علت عدم کمال و پختگى شخصيتى مادر) باعث آشکار شدن احساسات منفى مادر نسبت به جنين گشته، در رشد او تأثير مى‌گذارد.

به‌طور کلى مى‌توانيم به اين نکته اشاره داشته باشيم که حالت روانى مادر در حين حاملگى در حالات روانى نوزاد آينده او اثرات چشمگيرى دارد.