موسیقی راک (۴)

بیتل‌ها

بیتل‌ها - پُل مک‌کارتنی، جان لنن و جورج هریسن (George Harrison) ( 'آوازخوان - گیتاریست' ها) و رینگو استار (Ringo Starr) کوبه‌ای نواز - تأثیرگذارترین گروه تاریخ راک بوده‌اند. موسیقی، مدل، مو، لباس و شیوهٔ زندگی آنها در سراسر جهان تقلید شد و به ظهور پدیده‌ای مشهور به بیتلیسم انجامید.

هر چهار نفر بیتل‌ها در سال‌های نخست دههٔ ۱۹۴۰ در لیورپول انگلستان زاده شدند و در نوجوانی درس و مدرسه را رها کردند تا خود را وقف موسیقی راک کنند. جان‌لنن و پُل مک‌کارتنی، آوازنویسان اصلی گروه، کار با یکدیگر را در ۱۹۵۶ آغاز کردند و حدود دو سال بعد، هریسن به آنان پیوست. در ۱۹۶۲، رینگو استار کوبه‌ای‌نواز تازهٔ آنان شد. این گروه با اجراهائی در هامبورگ آلمان و لیورپول، بندری که دریانوردان تازه‌ترین صفحه‌های راک آمریکائی، ریتم و بلوز و موسیقی بومی و موسیقی سرزمین‌های غرب آمریکا را با خود به آنجا می‌آوردند، تجربه اندوخت. بیتل‌ها در ۱۹۶۱ نخستین صفحهٔ خود را ضبط کردند و در ۱۹۶۳ بود که سرآمد گروه‌های راک انگلستان شدند. در ۱۹۶۴ در ایالات‌متحد موفقیتی چشمگیر نصیبشان شد، در همه جا صفحه‌های گروه‌های‌ همقطار را از رونق انداختند و بازار صفحه را تسخیر کردند. شنوندگان اجراهای زندهٔ آنها به شوری عصبی دچار می‌شدند و پلیس ناگزیر از مراقبت از آنان در برابر شنوندگان بود. عروسک، کلاه‌گیس، عرق‌گیر و ژاکت بیتلی بازار را پُر کرد. بیتل‌ها علاوه بر ضبط مداوم صفحه‌هائی موفق، چندین فیلم بسیار موفق مانند Help! A Hard Day's Night و Yellow Submarine نیز ساختند.

بیتل‌ها در ۱۹۶۶ از سفر برای اجراء برنامه دست کشیدند، تصمیمی که شاید به سبب دسترسی آنها به خیال‌انگیزترین جلوه‌های صوتی در استودیوی ضبط بود، جلوه‌هائی که امکان بازآفرینی آنها در اجراء زنده وجود نداشت. آنها چندین سال خود را وقف ضبط صفحه کردند و آلبوم‌هائی LP، مانند Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band سال (۱۹۶۷)، The Beatles، (۱۹۶۷) Magical Mystery Tour (سال ۱۹۷۸؛ آلبومی دو صفحه‌ای با نام مستعار 'آلبوم سفید' ) و Abbey Road (سال ۱۹۶۹) را پدید آوردند. در ۱۹۷۰ اعضاء گروه از یکدیگر جدا شدند تا هر کدام راه و رسم حرفه‌ای خود را پیش گیرند. مرگ جان‌لنن به ضرب گلوله در ۱۹۸۰، گوئی نمادی از پایان یک دوران بود.

سبک بسیار بدیع بیتل‌ها برگرفته از منابعی متنوع شامل بلوزهای سنتی، ریتم و بلوز چاک بری، راک اند رول الویس پریسلی، ترانه‌های عامیانهٔ انگلیسی و شعرهای باب دیلن بود. نفوذ مذهب‌های هندی، هریسن را به استفاده از سیتار سوق داد و دورهٔ کوتاه تجربهٔ بیتل‌ها با مخدرهای توهم‌زا در برخی از آوازهای ۱۹۶۷ آنها بازتاب یافته است. بیتل‌ها در آغاز چنان در تکاپوی نوآوری بودند که آگاهانه به حذف کلیشه‌های ملودی و هارمونی از آوازهایشان پرداختند. سبک آنها با هر آلبوم پیوسته تکامل یافت و پیچیده‌تر شد.

آزادی بیتل‌ها در آواز، کیفیتی سبکبال و خودجوش را پدید می‌آورد و شعرهای لنن و مک‌کارتنی نیز اغلب نوآورانه بودند. این آوازها اغلب به‌جای تکیه بر گام‌های ماژور و مینور بر مبنای مُدها ساخته می‌شدند و واژگان هارمونیک آنها غنائی بیش از اغلب آثار راک داشت. این آوازها گاه دارای تغییر وزن و عبارت‌هائی با طول‌های نامنظم هستند. چشمگیرتر از همه، استفادهٔ یتل‌ها از صداهائی متنوع - الکترونیک و غیرالکترونیک - است که پیش از آن مناسبتی با موسیقی راک نداشتند، بسیاری از این جلوه‌های بدیع صوتی را می‌توان آلبوم LP آنها با نام Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band شنید.

SGT . PEPPER'S LONELY HEARTS CLUB BAND

این آلبوم که با صفحه‌َای LP ارائه شد، یکی از عالی‌ترین دستاوردهای بیتل‌ها و نقطهٔ عطفی در تاریخ موسیقی راک است. این آلبوم‌ یکی از نخستین صفحه‌های راک بود که به‌صورت یک سیکل یکپارچه آوازی تنظیم شده بود و شعرهای آنچنان در خور توجه بود که بر جلد آلبوم چاپ شد. سیزده آواز این سیکل به مدد نمایشی مجازی در یک تالار موسیقی انسجام می‌یابند، تالاری که در آن شنوندگان با تماشای تنوعی گیج‌کننده از پرده‌های نمایشی گوناگون سرگرم می‌شوند. دو آواز اول به شنوندگان حاضر در تالار اشاره دارد و در آنها همهمهٔ جمعیت، نوای جدای سازها، کف زدن و صدای سازهای برنجی دستهٔ Sgt. Pepper را می‌شنویم. آخرین آواز روی اول صفحه (Being for the Benefit of Mr. Kite) شنوندگان را از اجرائی شبانگاهی خبر می‌دهد. پس از آواز Within You Without You، که آغازگر روی دوم صفحه است، غریو خندهٔ حاضران در تالار را می‌شنویم. بازگشت آواز Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club که آغازگر صفحه بود و این بار به‌عنوان آواز بعدی تا پایان آلبوم آمده، و نیز نبود مکث میان دو آواز اول و سه آواز آخر، نقشی مهم در انسجام موسیقائی آلبوم دارد.

تأثیرگذاری این آلبوم تا اندازهٔ زیادی از دامنهٔ پهناور صداها و جلوه‌های الکترونیک آن مایهٔ می‌گیرد. همهمهٔ جمعیت حاضر در تالار، صداهای هزل‌آمیز و خوشه‌های صوتی غریب ارکستر همراه با نوای سازهائی همچون کلاوسن، هارپ و سیتار شنیده می‌شود. این صفحهٔ همچنین گستره‌ای متنوع از سبک‌های موسیقائی را در خود جای داده است. در این آلبوم دوشادوش راک‌اندرول سنتی، تقلیدی تمسخرآمیز از یکی از آوازهای سالنی دههٔ ۱۹۲۰ (When I'm Sixty - Four)، بالادی ملودراماتیک به سبک قدیم با کلاوسن و ارکستر و بدون گیتار یا ساز کوبه‌ای (در آواز She's Leaving Home) و آوازی که نواهای شگفت‌ موسیقی هندی را جلوه‌ای برجسته می‌بخشد (Within You Without You) را می‌شنویم. در اینجا به دو آواز بدیع در این آلبوم می‌پردازیم، نخست Lucy in the Sky With Diamonds و سپس A Day in the Life.

Lucy in the Sky with Diamonds

این آواز که سومین آواز سیکل است، تداعی‌کنندهٔ جهانی خیالی و رؤیائی است. اما این حال‌وهوای رؤیاگونه را برگردانی خشن از هم می‌پاشد. آواز، جدا از مقدمه‌اش، از سه بخش تکرارشوندهٔ B، A و C تشکیل شده است. بخش‌های A و B کم‌وبیش ملایم، دارای ضربانی هموار و به وزن سه‌تائی هستند. بخش C (برگردان Lucy in the Sky) در تضاد با این دو بخش، پُرقدرت، بسیار آکسان‌دار و دارای وزن چهارتائی است.

A Day in the Life

این آواز که آخرین آواز سیکل است، جلوه‌های الکترونیک را با ابتکاری بی‌سابقه در قلمرو راک به‌کار می‌گیرد. در اینجا، رؤیا با واقعیت خشن و ملال‌انگیز درمی‌آمیزد. طرح این آواز می‌تواند چنین نمایانده شود:

پُستلود - A - اینترلود دوم - B - اینترلود اول - ''A Á A- مقدمه

در بخش‌های Á ،A و ''A که آواز جان‌لنن که با ظرافت تمام به شیوه‌ای گسسته اجراء می‌شود و از خشونت و جنگ می‌گوید، کیفیتی 'غیرواقعی' دارد. بخش Á با واژه‌های He blew his mind ouot آغاز شده و با ادای واژه‌های House of Lords بر یک نت زیر پایان می‌یابد.آغاز بخش 'A با ادای عبارت I Saw a film today و پایان آن با پرداختی محوشونده و تریل‌گونه از واژه‌های turn you on است. این واژه‌ها زمینه‌ساز پیدایش اینترلود وهم‌انگیز اول هستند؛ اینترلودی که در آن بلوک غول‌آسای صداهای الکترونیک و ارکستر - بر زمینهٔ ضرب‌هائی کوبشی - تلنبار شده و رفته‌رفته قوی‌تر می‌شود و اوج می‌گیرد.

این صدای حجیم ناگهان بریده می‌شود تا راهگشای ضربان‌هائی بی‌وقفه و زنگ ملایم یک ساعت شماطه‌دار شود. پُل مک‌کارتنی، چنانکه گوئی از یک رؤیای آزارنده بیدار شده باشد، به توصیف رخدادهای زندگی روزانهٔ خود می‌پردازد (بخش B). بخش B به سبب ضرب نیرومند‌تر، ریتم سرزنده‌تر و حالت طبیعی‌تر صداهای آوازی، با بخش‌های آغازین در تضاد است. واژه‌های I went into a dream با آغاز دومین اینترلود - که در آن صداهای دوردست آوازی واژهٔ ah را ادا می‌کنند و صداهای ارکستر نیز به‌تدریح از نظر ملودیک برجستگی می‌یابند - می‌آمیزند.

پس از بازگشت بخش 'I read the news) A) و آخرین واژه‌ها (trun you on) پُستلودی می‌آید که شبیه اینترلود اول اما از نظر ساختار صداهای الکترونیک و ارکستری از آن نیز قوی‌تر است. پُستلود با یک آکورد بم می‌ماژور که محو آن نیم دقیقه به درازا می‌کشد پایان می‌گیرد. این محو کُندگوئی می‌خواهد تنش‌های مهیب سیکل آوازی را از میان ببرد.