ویژگیهای فرهنگی و هنری

امكانات فرهنگى و هنرى، كتابخانه‌ها و سالن‌هاى نمايش، استان تهران

فعاليت‌هاى فرهنگى و هنرى در استان تهران نسبت به ديگر استان‌ها از رونق و تنوع ويژه برخوردار است. اين امر ناشى از کثرت تعداد جمعيت و مرکزيت آن است. مطابق آمار سال ۱۳۷۳، استان تهران داراى ۸۴ سينما، ۲۲ سالن تئاتر، ۵ هنرستان هنرى، ‌۳۵ موزه و ۲۷۲ بناى تاريخى و باستانى است. از اين ميان، تعداد ۷۹ سينما در تهران و پنج واحد در شهرستان‌هاى تابع قرار دارد. همچنين ۱۵ سالن تئاتر در تهران و هفت سالن در ديگر شهرستان‌ها مستقر است. تعداد هنرجويان هنرستان‌ها ۱۰۴۰ نفر بود. در همين سال، تعداد مسجدها و تکايا در حدود ۲۵۰۰ باب و بقعه‌ها و امام‌زاده‌ها تقريباً ۵۰۰ واحد بودند. نيروى انسانى شاغل در ادارهٔ کل فرهنگ و ارشاد اسلامى نيز ۵۷۲ نفر بود.

تعداد مجتمع‌هاى فرهنگى و هنرى کودکان و نوجوانان استان تهران در سال ۱۳۷۳ برابر با ۴۶ واحد بود که به جز دو واحد نيمه تمام، ۴۴ واحد آن کامل و فعال است. از اين ميان دو واحد درجه يک، دو واحد درجه دو، ۱۰ واحد درجه سه، ۹ واحد درجه چهار و ۲۳ واحد درجه پنج (شامل دو واحد نيمه تمام) است. تعداد مراکز ثابت کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان نيز ۴۱ مرکز است که متوسط کتاب‌هاى هر مرکز در کل استان ۹۴۹۱ جلد و در شهرستان تهران ۶۰۴‚۱۰ جلد است. تعداد اعضاى اين مراکز در استان تهران ۱۹۱‚۱۰۴ نفر (به طور متوسط ۲۵۴۱ نفر در هر مرکز) و در شهرستان تهران ۸۴۱‚۷۷ نفر (به طور متوسط ۲۸۸۳ نفر در هر مرکز)‌ است. همچنين تعداد ۴۰۶‚۴۴ جلسه (داستان‌خوانى، شعرخوانى، بحث آزاد، مسابقه، آموزش و ...) با شرکت ۱۷۷‚۸۸۱ نفر از طرف کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان در سطح استان برگزار شد.

تعداد کتابخانه‌هاى عمومى استان ۴۱ باب است که در حدود نيمى از آن‌ها (۱۹ واحد) در تهران قرار دارند. تعداد کتاب‌هاى موجود در کتابخانه‌‌هاى استان ۹۳۶‚۵۳۲ جلد است تعداد اعضاى آن ۱۱۱‚۹۹ نفر و تعداد مراجعان ساليانه ۱۴۷‚۸۲۸‚۲ نفر در سال است. همچنين ۷۲۴‚۰۲۸‚۱ جلد کتاب در کل کتابخانه‌ها جهت استفاده مراجعين به امانت داده شده و ۸۴۰‚۵۵ جلد کتاب نيز براى کتابخانه‌ها خريدارى شده است. تعداد کارکنان کتابخانه‌هاى استان ۲۵۲ نفر (۱۱۱ نفر مرد و ۱۴۱ نفر زن) بود.

فرهنگ زرتشتى، استان كرمان

هم اکنون نزديک به دو هزار نفر زرتشتى در کرمان زندگى مى‌کنند. اين اقليت مذهبى داراى آيين‌ها و مراسمى هستند که از اعتقادات دينى آنها سرچشمه مى‌گيرد و اجراى بعضى از مراسم آنها در تمام جامعهٔ کرمان به چشم مى‌خورد. وجود همين اقليت دينى در سطح استان، ‌ باعث ماندگارى سنت‌ها و آيين‌هاى زرتشتى در اين منطقه شده است. آيين‌هايى مثل جشن سده، جشن مهرگان، ‌ لباس سبز پوشيدن در مراسم عقد و ... از جمله آنها مى‌باشد. از نظر مناسبات اجتماعى و اقتصادى اگرچه اين مردم زرتشتى در جامعهٔ کرمان مستميل شده‌‌اند، اما هنوز داراى الگوهاى مشخص فرهنگى هستند. آتشکدهٔ مقدس و زيارتگاه پير سبز در منطقه حکايت از وابستگى آنها به آيين‌هاى مذهبى خود دارد. بخشى از تجارت جامعهٔ کرمان نيز توسط زرتشتى‌‌ها صورت مى‌گيرد.

كنش‌هاى فرهنگى و هنرى ويژه، استان بوشهر

استان بوشهر از ابتدا رهگذر و محل سکونت نژادهاى گوناگون بوده است. پيش از ورود آريايى‌ها به منطقه، نژادهاى بومى در اين سامان مى‌زيسته‌اند. علاوه بر نژاد مديترانه‌اى نژادهاى ديگر مانند دراويدى، سامى، عيلامى و نورديک در سرزمين بوشهر سکونت داشته‌اند و يا به مرور به اين منطقه مهاجرت کرده‌اند. در استان بوشهر عرب‌ها، لرها و طوايف ديگرى مانند بهبهانى‌ها ساکن هستند و در اثر اختلاط، يک نوع نژاد خاصى را به وجود آورده‌اند.

تقريباً تمام مردم اين استان با لهجه‌هاى محلى صحبت مى‌کنند. لهجه‌ها در روستاها بيشتر از شهرها متنوع و مشهورند و بين آنها اختلاف‌هايى نيز به چشم مى‌خورد. برخى از اهالى جزيرهٔ شيف، بنادر کنگان و علويه نيز به زبان عربى سخن مى‌گويند. به سبب ارتباط قديمى و پر دامنه‌اى که مردم اين منطقه با نقاط عرب‌نشين سواحل جنوبى خليج‌فارس و شبه جزيرهٔ عربستان، هندوستان و سواحل آفريقا و شرق داشتند، لغات عربى، هندى، زنگبارى، حبشى و آفريقايى نيز در لهجهٔ ساکنان سواحل و جزاير خليج‌فارس شنيده مى‌شود.

اختلاط قومى و نژادى مردم استان بوشهر کنش‌هاى فرهنگى متفاوتى را به وجود آورده است که در شکل آئين‌ها و مراسم جشن و سرور، سوگ و عزا و مراسم ويژهٔ بومى و محلى که متأثر از اعتقادات و باورهاى دينى و مذهبى و در ارتباط با شيوهٔ زيست و معيشت آنهاست، تجلى پيدا مى‌کند.

مراسم فرهنگى ويژه، استان يزد

منطقهٔ يزد از جمله مناطقى است که در کتاب‌هاى تاريخى به عنوان منطقه‌اى مقدس و قابل احترام از آن ياد شده به «دارلعباد» يا «دارلعباده» مشهور بوده است. بعد از سال ۵۰۴ هجرى که ملکشاه سلجوقى حکومت يزد را به علاءالدوله کالنجار واگذار کرد اين منطقه به «دارلعباده» مشهور شد.

تا قبل از ورود اعراب به ايران، مردم منطقه يزد مثل ديگر نقاط ايران به آيين زردشت عقيده داشتند و بر طبق آن، ‌ خداى يگانه را پرستش مى‌کردند. آتشکده‌‌هايى داشتند و رسوم اجتماعى آنان تحت نفوذ تعاليم زردشت بود. بعد از سقوط شاهنشاهى ساسانى در سال ۳۱ هجرى (۶۵۱ ميلادى) تقريباً تمام نواحى ايران تا آمودريا (رودخانهٔ‌ جيحون) توسط اعراب مسلمان تسخير شد، فقط نواحى زابلستان و سرزمين‌هاى درياى خزر يعنى ديلم و گيلان و طبرستان مستقل باقى ماند. اما آنان نيز در سال ۸۹ هجرى (۷۰۷ ميلادى) تسليم شدند يا خراج مى‌دادند و امان مى‌گرفتند. نواحى مرکزى ايران از جمله شهر يزد و مناطق اطراف آن در نيمهٔ اول قرن اول هجرى به دين اسلام گرويدند، ولى برخى از مردم با پرداخت جزيه آيين پدران خود را حفظ کردند و زردشتى باقى ماندند. امروزه مردم استان يزد عمدتاً مسلمانند و در کنار هموطنان زردشتى خود برادرانه زندگى مى‌‌کنند. زردشتيان طبق آيين زردشت رسوم ويژه‌اى را در روزهاى معينى از سال برگزار مى‌کنند که از ديدگاه جهانگردى براى افراد مسلمان و پيروان ساير اديان جالب توجه و ديدنى است.

مردم يزد به زبان فارسى رايج با پاره‌اى ويژگى‌هاى گويشى سخن مى‌‌گويند و بسيارى از واژه‌ها و ترکيبات زيباى فارسى را در گويش خود حفظ کرده‌‌اند. البته در استان يزد برخى ويژگى‌هاى گويشى ميان شهرستان‌هاى استان محسوس است، اما زردشتيان در ميان خود هنوز به زبان نياکانشان سخن مى‌گويند و به خصوص مراسم مذهبى خود را با اين زبان انجام مى‌دهند.