عفونتهای مزمن و بیماری‌های وابسته (۲)

سرطان

تمام سلول‌هاى سرطانى يک خصوصيت مشترک دارند و آن توانائى رشد بيش از حد و پخش شدن در سراسر بدن است. سرطان در حقيقت مجموعه‌اى از صدها بيمارى با اين خاصيت مشترک است. هدف نهائى درمان آن است که بيمار از سرطان رهائى يافته يا در مرحلهٔ خاموشى قرار گيرد.

درمان

درمان سرطان نيازمند شيمى درمانى است که مى‌تواند براى تمام سلول‌هاى بدن سميت داشته باشد. خستگى ناشى از تخريب سلول‌هاى قرمز در حين درمان عارض مى‌شود. بيماران در اثر شيمى درمانى شديد، زود خسته مى‌شوند که اين در انجام ورزش تداخل مى‌کند. ساير عوارض جانبى ناشى از شيمى درمانى و سرطان شامل شکستگى‌هاى استخواني، آسيب قلبى يا ريوي، کم‌خوني، پلاکت پائين، رقابت ميزبان و تومور براى غذا، کاهش آب بدن، اختلالات الکتروليتي، آسيب اعصاب محيطي، آسيب عضلانى و عفونت‌ها هستند.

مطالبى پيرامون ورزش

هدف از فعاليت ورزشى در بيمار مبتلا به سرطان، افزايش فعاليت سيستم ايمنى و مهار يا به حداقل رسانيدن تحليل تودهٔ عضلانى و در نتيجه مبارزه با اثرات منفى و مخرّب سرطان و شيمى‌ درمانى است. برگشت به سطح عملکرد پيش از بيماري، هدف بيمار در دوران خاموشى مرض مى‌باشد. هدف از ورزش در بيماران تحت درمان، حفظ استقامت و قدرت کافى براى انجام فعاليت‌هاى روزمرهٔ زندگى است. اکثر فوائد ناشى از ورزش، در سيستم عضلانى اسکلتى و روانى خلاصه مى‌شود. بيماران در مرحلهٔ خاموشى بيش از آنان که در حال درمان هستند، نفع مى‌برند، اگرچه ورزش در حين درمان هم اثرگذار خواهد بود. حداکثر ظرفيت فعاليت بين ۳ تا ۵ MET است. به‌خاطر تحليل عضلانى و افزايش خطر شکستگى‌هاى استخوانى معمولاً فعاليت‌هى بدون نياز به تحمل بار اضافى توصيه مى‌شوند. شدت فعاليت در حد ۴۰ تا ۶۵ درصد حداکثر ضربان قلب، ذخيره ضربان قلب، Vo2 حداکثر و يا فقط در زير آستانهٔ بى‌هوازى توصيه مى‌شود که وابسته به ميزان تحمل فرد براى انجام فعاليت است.

اگر انجام تست ورزش ميسر نباشد، درک نسبى فعاليت يا RPE حداکثر ۱۲ به‌عنوان راهنما به‌کار مى‌رود. زمان و تناوب ورزش براساس وضع بالينى بيمار تعيين مى‌گردد. عوامل دخيل در اين مورد شامل خستگي، بى‌حالي، تهوع، ضعف عضلانى و کرخت شدن اندام‌ها است. نوع ورزش مى‌تواند از کار با دوچرخهٔ ثابت و نوار گردان (Treadmill) تا تمرين با وزنه (ترجيحاً با دستگاه‌هاى مخصوص) متغير باشد. اگر تمرين با وزنه توصيه مى‌شود، بايد با وزنه‌هاى کم و مکرر به‌طورى‌که از RPE هوازى معادل ۱۴ بالاتر نباشد، انجام گيرد.

نسخهٔ ورزشى در بيماران

- تناوب:

حداقل ۳ بار در هفته ورزش کنيد. بهتر است ورزش به‌صورت يک روز در ميان باشد. تعيين تعداد دفعات ورزش وابسته به وضعيت بالينى بيمار متغير خواهد بود.

- نوع :

استفاده از ماشين‌هاى ورزشى مثل پاروزنى و يا دوچرخهٔ ثابت که مانع از تحمل وزن توسط فرد مى‌شوند، ارجح هستند. در طى ورزش‌هاى هوازي، انواع مختلف آن را درهم ادغام کنيد. تمرين شديد با وزنه مضر است، اما ميزان متوسط آن براى جلوگيرى از هدر رفتن عضله مؤثر واقع مى‌شود و بايد با وزنه‌هاى سبک که بتوان در هر بار تمرين، ۱۰ تا ۱۵ بار آنها را بالا برد، انجام شود. RPE حداکثر معادل ۱۴ توصيه مى‌شود.

- مدت :

با مدتى که راحت هستيد شروع کنيد. مثلاً براى شروع، ۱۰ دقيقه ايده‌آل است. بعداً زمان را در هر هفته ۲ تا ۴ دقيقه اضافه کنيد تا وقتى که بدون توقف به ۲۰ تا ۶۰ دقيقه برسيد. در بين زمان‌هاى فعاليت، استراحت را نيز بگنجانيد.

- شدت :

با استفاده از نمودار، درک فعاليت نسبى (RPE) تا حداکثر ۱۴ توصيه مى‌شود و يا اينکه در بين حد سبک و تا حدودى سنگين جاى مى‌گيرد.

ساير توصيه‌ها

- از انجام فعاليت در ساعات بسيار گرم روز خوددارى شود.

- به بيمار توصيه کنيد که هرگونه افزايش وزن، تنگى نفس و يا درد سينه را سريعاً گزارش کند.

- به بيمار تأکيد شود که پيشرفت خود در ميزان فعاليت را براساس راهنمائى‌هاى داده شده، يادداشت و به پزشک اطلاع دهد.

- به بيمار توصيه اکيد شود که در صورت سرگيجه، تپش قلب و يا احساس ضعف شديد، سريعاً فعاليت را متوقف کند.

- قبل از انجام فعاليت، گرم کردن و پس از آن سرد کردن بدن براى حداقل ۵ تا ۱۰ دقيقه و با شدتى بدون ايجاد ناراحتى انجام پذيرد.

اصول راهنماى تمرين با وزنه در عفونت‌هاى مزمن

احتمال ايجاد تغيير به‌صورت روزمره در نحوهٔ تمرين بيماران وجود دارد. منع انجام تمرين، موارد زير را شامل مى‌شود:

- نارسائى احتقانى قلب

- آريتمى‌هاى کنترل شده

- بيمارى‌هاى شديد دريچه‌اى قلب

- ظرفيت حياتى کمتر از ۵MET، در بيمارى شديد وابسته به AIDS

در هنگام تمرين با وزنه، روش چرخشى با استفاده از وزنه‌هاى با وزن متوسط و تکرار زياد توصيه مى‌گردد. تمرينات چرخشى به‌صورت رفتن از يک مرحله فعاليت به مرحلهٔ ديگر با سرعتى ثابت است، تا تحمل عضلانى و قدرت آن بهبود يابد. براى کنترل فشار خون و ممانعت از افزايش پس‌بار قلبي، بايد اجزاء ايزومتريک يا استاتيک فعاليت به حداقل برسند که اين امر با تنفس صحيح در حين عمل و استفاده از وزنه‌اى که بتوان بدون توقف در ميانهٔ راه آن را بلند کرد، تأمين مى‌شود. به‌نظر مى‌رسد تمرين با وزنه از ميزان کاهش تودهٔ لخم بدن در هنگام محدوديت کالرى مى‌کاهد و لذا نيازهاى متابوليک را متعادل مى‌کند.

نوع وسيلهٔ مورد استفاده وابسته به ترجيح بيمار و توان او است. وزنه‌هاى آزاد و دستگاه‌هاى وزنه در باشگاه‌ها مورد استفاده قرار مى‌گيرند. در منزل هم مى‌توان تمريناتى را انجام داد. در هنگام انتخاب شدت فعاليت، مهم آن است که ميزان وزنه براساس توانائى هر بيمار و نه يک حد قراردادى تنظيم شود.

براى مثال:

وزنه‌اى انتخاب کنيد که به‌راحتى و طى ۱۰ تا ۱۵ بار بالاى سر ببريد. در صورتى‌که فرد قادر باشد به‌راحتى وزنه را ۱۵ بار بلند کند، وزنه بايد تا حدى اضافه شود که حداقل ۱۰ بار قابل جابه‌جائى باشد. اکثر بيماران ظرفيت بسيار پائين‌تر از ۵MET دارند. لذا انجام اين ورزش بايد با نظارت پزشک انجام شده و به‌طور مکرر و با وزنه‌هاى کم ادامه يابد.

اين روش حساب کردن شدت براى هر وسيله‌اى به‌کار مى‌رود (وزنه‌هاى آزاد مثل دمبل و يا هالتر، دستگاه‌هاى وزنه، وزنه‌هاى دستى و يا باندهاى الاستيک). اما بسيارى از بيماران توانائى استفاده از وزنه‌هاى آزاد را ندارند. در حين تمرين با وزنه، نبايد درک فعاليت نسبى (RPE) براى فعاليت هوازى از ۱۴ بالاتر رود.