کاهش بویائی

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. اخیراً سرماخوردگی نداشته‌اید ولی احساس بویائی از بین رفته است.

۲. احساس بویائی مختل شده است (بدون دلیل بوهای عجیب یا نامطبوع احساس می‌شود).

۳. هر سال در فصل خاصی بویائی از بین می‌رود.

۴. کاهش قدرت بویائی به‌دنبال حادثه یا ضربه‌ای به‌سر روی داده است.

۵. بعد از رفع سرماخوردگی یا گرفتگی بینی، فقدان بویائی بیش از یک هفته طول کشیده است.

ـ کاهش بویائی نشانهٔ چیست:

بین حس چشائی و چس بویائی رابطهٔ نزدیکی وجود دارد و وقتی دید که غذای مورد علاقه‌تان دیگر طعم خود را ندارد، احتمالاً کاهش قدرت بویائی علت آن است. عفونت یا التهابی که باعث متورم شدن پوشش درونی بینی شود، مانع رسیدن مولکو‌ل‌های حامل بو به گیرنده‌های مخصوص آن در بینی می‌گردد. سرماخوردگی، آلرژی، عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی، عفونت باکتریائی سینوس، یا پولیپ بینی همه می‌توانند راه‌های تنفسی را مسدود کرده و مانع بویائی شوند.

چون اعصاب ریزی که پیام‌های بویائی را به مغز می‌رسانند بسیار ظریف هستند، ضربهٔ سخت به سر ممکن است آنها را قطع کند. (اغلب ضربهٔ مستقیم به بینی کمتر به بویائی آسیب می‌رساند، چون وجود غضروف بینی ضربه‌ها را پیش از رسیدن به عصب بویائی جذب می‌کند.)

تماس زیاد با مواد آلوده‌کننده و سمی، مثل اسیدها، فرمالدهید، و مخصوصاً دود سیگار، به‌تدریج توان بویائی را از بین می‌برد. داروهای بیماری تیروئید، حملهٔ صرع و برخی تومورها می‌‌توانند بر بویائی تأثیر بگذارند. و برخی اختلالات مربوط به زوال عقل، مثل بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون، هم به کاهش بویائی منجر می‌شوند، گرچه فقدان بویائی الزاماً علامتی برای این ناراحتی‌ها نیست.

پیری هم به‌تدریج توان بویائی را از بین می‌برد. بویائی ۸۰ سالگی نصف توان بویائی ۳۰ سالگی را دارد.

ـ درمان کاهش دادن بویائی:

تشخیص ندادن بو و طعم غذای مورد علاقه تنها یک دلیل برای توجه به فقدان بویائی است. بوها اغلب در برابر بعضی خطرات شما را محافظت می‌کنند اگر نتوانید بو بکشید، غذای فاسد شده را نمی‌توانید تشخیص دهید. اولین وسیله متوجه شدن نشت گاز از اجاق یا دود آتش‌سوزی بویائی است. از بین رفتن بویائی ناراحت کننده و گاهی خطرناک است. خوشبختانه در بسیاری موارد، قابل درمان است.

کمی صبر کنید. از بین رفتن حس بویائی به‌مدت یکی دو روز، مثلاً در اثر سرماخوردگی، چیزی غیرعادی نیست. اما در بیشتر موارد، باید ظرف دو یا سه‌ روز به‌حال طبیعی بازگردد. در این فاصله به اندازهٔ کافی بخوابید. معمولاً سه شب خواب خوب سرماخوردگی را برطرف می‌کند.

بگذارید عرق کند. اگر گرفتگی بینی علت کاهش بویائی باشد، مثلاً در اثر سرماخوردگی یا آلرژی، عرق کردن در اثر ورزش یا گرفتگی حمام آب داغ باعث شستشوی بینی شده و بویائی را باز می‌گرداند.

التهاب را کاهش دهید. اگر فقدان بویائی ناشی از التهاب باشد، پزشک با تجویز کورتیکوستروئید یا داروهای حاوی ویتامین‌های C و E بتا کاروتن التهاب را کاهش می‌دهد.

با آلرژی مقابله کنید. اگر هر سال در فصل تب یونجه دچار فقدان بویائی می‌شوید، برای درمان نزد متخصص آلرژی بروید. خوردن داروی ضدحساسیت برای یکی دو روز خوب است، ولی اگر بیش از دو هفته طول بکشد، پزشک ممکن است افشانهٔ استروئیدی بینی با داروی ضداحتقان تجویز کند. (برای تسکین آلرژی به بخش آبریزیش بینی، مراجعه کنید.)

سینوس‌ها را پاک کنید. اگر عفونت سینوس بویائی را از بین برده باشد، پزشک با تجویز یک تا دو هفته آنتی‌بیوتیک و دارو‌ی ترکیبی ضدحساسیت - ضداحتقان آن را درمان می‌کند. اگر سینوس‌ها بعد از دو هفته پاک نشوند، پزشک خوردن آنتی‌بیوتیک بیشتری را توصیه می‌کند. در موارد شدیدتر، سینوس را با دستگاه نوری مخصوصی با نام درون بین معاینه کرده و بافت‌های عفونی را بر‌می‌دارد. (برای روش‌های دیگر به بخش گرفتاری‌های سینوس، مراجعه کنید.)

پولیپ‌ها را بردارید. پولیپ‌های بینی انواع مختلفی از ناهمواری سطح غشای بینی تا کیسه‌های بزرگ پر از مایع هستند. در مراحل اولیه با داروهای استروئیدی درمان می‌شوند. گرچه این داروها را نباید زیاد مصرف کرد، ولی اثر معجزه‌آسائی دارند و پولیپ‌های اولیه را آب می‌کنند.

پولیپ را با آنتی‌بیوتیک، ضداحتقان، و ضدحساسیت هم می‌توان درمان کرد. اگر معاینه وجود پولیپ‌های بزرگ را نشان دهد، انجام عمل جراحی لازم می‌شود. سیگار نکشید. گرچه سیگار کشیدن در دراز مدت آسیب جدی به حس بویائی وارد می‌کند، اما ترک آن تا حدی بویائی را باز می‌گرداند.

ماسک بزنید. اگر مرتباً با مواد شیمیائی یا گرد و غبار در تماس هستند، ماسک فیلتردار بزنید. این کار از آسیب بیشتر حس بویائی جلوگیری می‌کند. داروهایتان را کنترل کنید. اگر داروی بیماری تیروئید می‌خورید، از پزشک بخواهید مقدار آن را طوری تنظیم کند که بویاییتان دچار اختلال نشود.

تومور را درمان کنید. بیشتر تومورهائی که حس بویائی را دچار اختلال می‌کنند خوش‌خیم هستند. درمان تومور، بسته به نوع آن، عمل جراحی، پرتو درمانی، یا شیمی درمانی است. نتیجهٔ کار هم بسیار رضایت‌بخش است.

ـ فقدان بویائی در سالمندان:

اگر پیری شما را ضعیف کرده است، با رعایت نکات زیر کمبود آن را جبران کنید. ردیاب نصب کنید. چون بوی دود آتش‌سوزی را دیگر حس نمی‌کنید، نصب دستگاه الکتریکی ردیاب دود برای هشدار لازم است. از دیگران کمک بخواهید. به‌هر حال، بهداشت فردی را کاملاً رعایت کنید. از دوستان بخواهید در صورتی که لباستان بو می‌دهد، شما را باخبر کند تا آن را عوض کنید. اگر عطر می‌زنید، سعی کنید اندازهٔ کافی آن را بدانید.

مراقب غذاهای فاسد باشید. بدون حس بویائی شیر ترشیده را تشخیص نخواهید داد. اگر با کس دیگری زندگی می‌کنید، تشخیص فاسدشدگی مواد غذائی را به او بسپارید. و اگر تنهائید برچسب تاریخ خرید بر مواد غذائی بزنید.