در صفت عارف و عرفان

از در معرفت مگردان روی		کام جویی، به شهر عرفان پوی
کندرین گرد شهسوارانند		علم او را خزانه دارانند
به امانت ز حق پیام رسان		سخن او به خاص و عام رسان
لطف حق درج در شمایلشان		حرز و تعویذ حق حمایلشان
نفسی جز به یاد حق نزنند		جز به فرمان حق نطق نزنند
عون عصمت حصارشان گشته		روح و رحمت نثارشان گشته
گر درآید به یادشان جز دوست		بدرانند یاد خود را پوست
جز رخ او بهر چه در نگرند		گر چه طاعت بود، گنه شمرند
به ادب گشته مستقیم احوال		دیده ور گشته در طریق کمال
پشت بر کار این جهان کرده		آن جهان سود و این زیان کرده
برده خود را به گوشه‌ای بی‌برگ		روح تسلیم کرده پیش از مرگ
عشق آن دلستان به قوت درد		اشکشان سرخ کرده، رخشان زرد
دیده بر مرصد بشارت او		گوش بر رمز و بر اشارت او
گفته تکبیرسست پیوندی		بر جهان و بر آرزومندی
در صفتهای او نظر کرده		ز انجم و آسمان گذر کرده
در خرابی بود عمارتشان		وز سر نیستی امارتشان
رخ پر از گرد و موی آشفته		ترک دنیا و آخرت گفته
حنظل از دست دوست باز خورند		ور تو شکر دهی به ناز خورند
نه تبسم به جاه و مال کنند		نه نشاط از نظام حال کنند
بی‌نشان در نشست و خاست همه		از کژی دور و گشته راست همه
بر نپیچند رخ ز شارع شرع		گوش دارند اصل او با فرع
هر چه‌شان دور دارد از در دوست		گر بهشتست، خاک بر سر اوست
نظر از منزلی بلند کنند		ناپسند جهان پسند کنند
چون کسی اندرین اصول رسد		زود در پایه‌ی وصول رسد
جام انس و لقاش نوشانند		خلعت اصطفاش پوشانند
تا شود در حضور و غیبت او		همه دلها ملا ز هیبت او
یکدم از کار حق نپردازد		چشم بر کار خود بیندازد
از فلک هر چه میرسد به ظهور		بر دل او کند نخست عبور
بگشاید ز فیض حاصل او		چشمه‌ی علم غیب بر دل او
هر چه از فیض او براندوزد		به دگر طالبان در آموزد
گر سخن سخت گوید و گر سست		به خدا گوید آنچه گوید رست
هر کسی را که یافت قابل آن		زودش آورد در مقابل آن
مرد کو هر مقام را دانست		وارد خاص و عام را دانست
راه را جبرییل داند شد		راهرو را دلیل داند شد
هر چه داند در آن ارادت حق		باز گوید هم از افادت حق
گر چه دانست، لاف بس نزند		بی‌اجازت دلش نفس نزند
گاه پیدا کند خدای او را		تا بدانند اهل رای او را
گه بپوشد ز دیگرانش رخ		تا نبینند منکرانش رخ
به خودش هر دم انتباه کند		نهلد کش ریا تباه کند
زانکه شرک از ریا پدید آید		در هر فتنه را کلید آید
چون شود نفس او ز شرک تهی		رخ نهد کار نفس او به بهی
سر او چون تمام نور شود		مورد و مصدر امور شود
نور گیرد دلش به مایه‌ی ذکر		پرورشها کند به دایه‌ی ذکر
دل چو چندی درین مجاهده شد		نظرش لایق مشاهده شد
در تجلی به نور غرق شود		فرق او پای و پای فرق شود
صفت او ازو فرو شویند		ز صفاتی دگر سخن گویند
بر دلش داوری گذر نکند		جز به روی یکی نظر نکند
تا به جایی رسد که خود نبود		نقش نیک و نشان بد نبود
جز دوام حضور نشناسد		غیر از اشراق نور نشناسد
در نهایت رسد بدایت او		پر شود عالم از هدایت او
شقه‌های غطا براندازد		تحفه‌های عطا در اندازد
بلکه خود هر دو سر شوند یکی		بنماند دگر غبار شکی
چون دویی دور شد ز دیده و گوش		نیست ببیننده بهتر از خاموش
مرد را جمله دل چو دیده شود		قیل و قال از کجا شنیده شود؟
پردلانی که این حقایق را		باز دیدند و این دقایق را
پشت بر کار این جهان کردند		آن جهان سود و این زیان کردند
آنکه بر خویشتن کشید قلم		نکشد بار بوق و طبل و علم
جان ایزدپرست را به ضمیر		نگذرد یاد پادشاه و امیر
هر که با کردگار کاری داشت		در دل خویش غیر او نگذاشت
از کلیم آنکه او بپرهیزد		به گلیم تو کی فرو خیزد؟
گفته: «هذا فراق یا موسی»		چون رود در جوال با موسی؟
نظری زین بلندبینان بس		چه نظر؟ کالتفات اینان بس
هر چه داری به راهشان انداز		خویش را در پناهشان انداز
پیش اینان بجز نیاز مبر		شوخی و امتحان و آز مبر
بنده نامان پادشاه اینند		تاج بخشان بی‌کلاه اینند
جام ایشان به سفله مست مده		دامن حبشان ز دست مده
جان عارف به قرب اوست غنی		چکند یاد این جهان دنی؟
چون نباشد ز جام عزت مست		خنجر قربتی چنان در دست
صاحب تخت و مالک تاجست		به لباس دگر چه محتاجست؟
هر که با این صفت نگردد جفت		او به خلوت نرفت و ذکر نگفت
سر توحید ازین گروه شنو		ورنه سرگشته در بدر میرو