عناصر غذائی خاک

به‌طورکلى عناصر خاک، بدون توجه به مبداء يا نوع خاک، از هواديدگى کانى‌هاى غيرآلى (مواد مادري) و تجزيهٔ بيولوژيکى مواد آلى سرچشمه مى‌گيرند.

خاک‌هاى جهان، چه از لحاظ منطقه‌اى و چه از نظر سطوح کوچکى نظير کرت‌هاى آزمايشي، ممکن است خصوصيات ساختاري، فيزيکي، شيميائى و بيولوژيکى مختلفى داشته باشند و بنابراين قابليت تأمين عناصر غذائى آنها هم متفاوت است. براى مثال، خاک‌هاى غنى از رس مونت‌موريلونيت (Montmorillonitic)، و يا مواد آلي، قابليت تبادل کاتيونى (CEC Cation exchange capacity) زياد و در حدود ۲۵ ميلى‌اکى‌والان درصد گرم خاک دارند. اين خاک‌ها مقدار زيادى از عناصر غذائى را به‌صورت يون‌هاى قابل تبادل، نگهدارى کره که بخشى از آنها در دسترس گياه قرار مى‌گيرند.

خاک‌هاى شني، داراى CEC معادل ۵ اکى‌والان يا کمتر در ۱۰۰ گرم خاک بوده و بنابراين داراى قدرت نگهدارى و تأمين غذائى پائينى هستند. خاک‌هاى مولى‌سول (Mollisols)، که در زير علف‌هاى چمنى بلند و خودرو نظير علف‌هاى موجود در کمربند ذرت‌کارى آمريکا تشکيل مى‌شوند ضمن غنى‌بودن از نظر مواد آلي، قابليت تبادل کاتيونى بالائى داشته و عناصر غذائى موجود در آنها زياد است. اين خاک‌ها به‌طور معمول غنى از پتاسيم، کلسيم و منيزيم بوده و يا به‌عبارت ديگر اشباع‌بازى آنها زياد است و معمولاً در زمرهٔ حاصلخيزترين خاک‌هاى جهان به‌شمار مى‌روند. خاک‌هاى لاتريتى (Laterite)، (اکسى‌سول Oxisols، اولتى سول Ultisols، آلفى سول Alfisols)، مناطق گرمسيرى آفريقا، جنوب آمريکا و جنوب شرقى آسيا، اسيدى يا اشباع از آلومينيوم بوده و به واسطهٔ داشتن آهن، منگنز و نيز زياد بودن آلومينيوم محلول آنها، قابليت تثبيت فسفر آنها و بالا به‌صورت زير مى‌باشد.

Fe^۳+ Al ^۳+ + H_۲O + H_۲PO_۴^-→ Al(H_۲O)_۳ (OH)_۲ H_۲PO_۴

آلومينيوم محلول براى گياهان سمى بوده و يک مشکل عمومى در اين خاک‌ها است. به‌طورکلى خاک‌هاى بيابانى قليائى و غنى از کلسيم، منيزيم و پتاسيم هستند. آنها ممکن است داراى مقادير سمى از سديم، کلر و سولفات (SO۴) و کربنات‌ها باشند.