|
|
|
| اساس کلیه طرح‌های شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است. در این طرح‌های گل‌های شاه عباسی به همراه بندهای ختائی و گاه تلفیق آنها با اسلیمی‌ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارایه می‌دهند. انواع طرح‌های این گروه عبارتند از لچک ترنج شاه‌عباسی، افشان شاه عباسی، شاه عباسی درختی، شاه عباسی شیخ صفی، شاه عباسی جانوری و . . . |
|
|
|
| قالب اصلی این طرح بر مبنای گردش منظم و به غایت سنجیده بندهای اسلیمی است. از آنجائی که اسلیمی خود دارای انواعی است لذا با توجه به نوع و شکل آن نیز می‌توان طرح‌های اسلیمی را طبقه‌بندی نمود. معروف‌ترین طرح آن، اسلیمی دهان اژدهاست. در این نوع اسلیمی انتهای هر بند اسلیمی به دو شاخه تقسیم شده و حالتی شبیه به فکین اژدها را به وجود می‌‌آورد. انواع مختلف طرح اسلیمی عبارتند از: اسلیمی بندی، اسلیمی افشان، اسلیمی لچک و ترنج و . . . |
|
|
|
| گفته می‌شود اغلب طرح‌های این گروه شباهت زیادی به طرح‌های فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه و حتی سایر کشورها دارد و به همین دلیل آنها را اقتباسی می‌نامند مانند طرح‌های معروف به قفقازی و گوبلنی. |
|
|
|
| در این طرح کلیه بندها و نگاره‌های فرش پیوستگی و ارتباط کاملی دارند، به نحوی که به نظر می‌رسد نقاش از هنگام شروع طرح تا پایان آن قلم از کاغذ برنداشته و یک ارتباط مداوم بین قسمت‌های مختلف نقش به وجود آورده. به عبارت ساده‌تر همان گونه که از نام نقوش این گروه پیداست، تمامی گل و برگ‌ها و بندهای موجود در طرح، در متن فرش پراکنده و افشان شده‌اند. طرح‌های افشان اصولاً به گونه‌ای طراحی می‌شوند که هیچ یک از گل و برگ‌های قرینه نداشته و اصول قرینه‌نگاری در آن وجود ندارد. انواع مختلف طرح‌های افشان عبارتند از: افشان دسته گلی، افشان حیوان دار، افشان ختائی و . . . |
|
|
|
| طرح اصلی آن به گونه‌ای است که سرتاسر فرش هم از جهت طول و هم ازجهت عرض به قطعات منظم تقسیم شده و هر قسمت توسط خطوط یا بندهائی به قسمت همجوار می‌پیوندد و به این ترتیب از به هم پیوستن این قسمت‌ها و بندهای آنها، کل طرح به وجود می‌آید. طرح‌های اصلی این گروه عبارتند از: بندی اسلیمی، بندی خشتی، بندی ترنج دار، بندی شیر و شکری، بندی شاخه گوزنی، بندی دسته گلی، بندی مبناخانی و . . . |
|
|
|
| کلیه طرح‌های این گروه بر مبنای کاربرد بنه جقه است و در آن با استفاده از انواع و اقسام مختلف بته به تزیین متن و حاشیه فرش پرداخته می‌شود. انواع مختلف طرح‌های بته جقه‌ای که هر یک به گونه‌ای شیوه یافته‌اند عبارتند از بته میری، بته خرقه‌ای، بته قلمکار، بته کردستانی و . . . |
|
|
|
| در طرح‌های این گروه درخت و درختچه‌های کوچک و بزرگ به ویژه به صورت انفرادی ترکیب اصلی را تشکیل داده‌اند و با اجزای دیگری ترکیب شده‌اند. معروف‌ترین طرح‌های این گروه عبارتند از درختی سبزی کار و درختی حیوان‌دار. |
|
|
|
| طرح‌های ترکمن همگی درگروه نقوش هندسی قرار دارند و به صورت ذهنی بافته می‌شوند. معروف‌ترین طرح‌های ترکمن در ایران که در این گروه نام برده می‌شوند، عبارتند از غزال گز، قاشقی، آخال و . . . |
|
|
|
| بنیاد اصلی این گروه از طرح‌ها نمایش صحنه‌های شکار و شکارگاه است. به نحوی که در قسمت‌های مختلف طرح یک سوار کار با وسیله‌ای همانند تیر و کمان یا نیزه مشغول شکار آهو و یا سایر جانوران است. |
|
|
|
| کلیه طرح‌های این گروه بر مبنای گل‌های طبیعی به ویژه گل رز با رنگ‌های بسیار روشن نظیر زرد، آبی و سرخ می‌باشد. انواع طرح‌های گل فرنگ عبارتند از: گل فرنگ بیجار، گل فرنگ دسته گلی، گل فرنگ دسته گلی، گل فرنگ گل و بلبل، لچک و ترنج گل فرنگ، افشان گل فرنگ و . . . |
|
|
|
| متن فرش در این طرح‌ها به قسمت‌ها یا قاب‌های مختلفی تقسیم گشته که به طور منظم در کنار هم قرار دارند و در داخل هر قاب با گل و برگ‌های مختلفی تزیین شده است. معروف‌ترین طرح‌های قابی عبارتند از: قابی بختیار و قاب قرآنی. |
|
|
|
| ویژگی اصلی این طر ح وجود یک یا چند گلدان در اندازه‌های مختلف است که تمام متن فرش را می‌پوشاند . اما اغلب طرح‌های گلدانی داری گلدانی بزرگ در یک طرف فـرش هستنـد کـه شاخه‌های گل‌هـای آن تـمام متن فـرش را می‌پوشاند. معروف‌تـریـن طرح‌های گلدانی عبارتند از: گلدانی هزار گل، گلدانی محرابی، گلدانی ظل السلطانی. |
|
|
|
| طرح ماهی درهم از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین طرح‌های فرش ایران است. این طرح اغلب به صورت یک واگیره می‌باشد و بافنده همان واگیره را در طول و عرض فرش تکرار می‌کند. در این طرح یا واگیره یک حوض به صورت لوزی باچهار برگ، ماهی در اطراف آن مشاهده می‌شود. طرح ماهی درهم در نقاط مختلف ایران به نام‌های مختلفی مشهور است. مهم‌ترین انواع آن عبارتند از: ماهی هراتی، ماهی فراهان، ماهی زنبوری، ماهی کردستان و زیره ماهی. |
|
|
|
| طرح اصلی در این گروه بر مبنای محراب است. همان مکانی که در مساجد، مکان نماز گذاردن امام جماعت است. در این طرح‌ها معمولاً محراب را با تزئیناتی از قبیل قندیل، گلدان و حتی درختچه‌های کوچک می‌پوشانند و گاه دو طرف محراب را با ستون‌های بزرگی که سقف محراب بر روی آن قرار دارد نشان می‌دهند. انواع طرح‌های این گروه عبارتند از: محرابی قندیلی، محرابی گلدانی و محرابی درختی. |
|
|
|
| در این طرح کل متن فرش از جهت طولی به چند ردیف موازی تقسیم می‌گردد و درون این ردیف‌ها با نگاره‌هائی همچون بته جقه، انواع اسلیمی و یا ختائی و گل و برگ‌های دیگر تقسیم می‌گردد. به عبارت دیگر متن فرش به صورت راه راه می‌باشد. محرمات بته جقه‌ای معروف‌ترین طرح این گروه است. |
