|
|
|
| حضرت امامزاده عمر بن الحسين (ع) در خيابان امام خمينى شهر سنندج مدفون است و گنبد و بارگاهى دارد و به امامزاده پير معروف است. محمد ابراهيم خان نظام‌الدوله در تاريخ ۱۳۰۶ هجرى وسط گنبد اين امامزاده را آينه‌کارى کرد. در جوار اين گنبد و بارگاه مدرسه کوچکى در گذشته بنا کرده بودند که شش حجره و حياط کوچکى داشت. در تاريخ ۱۲۹۷ هجرى، ميرزا صادق‌خان (مستوفى باشى کردستان پسر ميرزا محمد رضاى وزير) تعمير کاملى از اين مدرسه به عمل آورد و محوطه آن را بزرگ کرد و ده حجره عالى در آن بنا نهاد.
|
|
| در نسب اين امامزاده اختلاف‌نظر است. بعضى آن را پسر بلافصل حضرت على بين ابيطالب (ع) و بعضى آن را پسر على بن‌الحسين (ع) مى‌دانند. برخى ديگر او را پسر امام موسى کاظم (ع) مى‌دانند و مى‌گويند اسم آن حضرت سيد عبدالصمد است و اکنون به زبان محلى پير عمر گفته مى‌شود.
|
|
| اين امامزاده از مشهورترين زيارتگاه‌هاى استان کردستان و غرب ايران محسوب مى‌شود.
|
|
|
|
| بقعهٔ «جعفريه» که از بناهاى قرن هشتم، با تاريخ ۷۲۵ هجرى قمرى است در حاشيهٔ خيابان هاتف، روبه‌روى امامزاده اسماعيل قرار گرفته است. اين بنا همانند يک برج آجرى است که نماى خارجى گنبد و اطراف آن با کاشىکارى و کتيبه‌هاى زيبايى تزئين يافته است.
|
|
| امامزاده جعفر (ع) و امامزاده محمد (ع)، دامغان (سلجوقيان)
|
|
| در مرکز شهر دامغان، مجموعهٔ امامزاده جعفر (ع) شامل بقعهٔ امامزاده جعفر (ع)، بقعهٔ امامزاده محمد (ع)، آرامگاه شاهرخ و بناى چهل دختران وجود دارد که قدمت آن‌ها به حدود ۱۲۵۰ سال قبل و به دوره سلجوقى مى‌رسد. امامزاده جعفر (ع) از اولاد حضرت امام سجاد (ع) است. گنبد امامزاده از ميزان متعارف بلندتر است و در سالهاى اخير با آجر معمولى به سبک پله‌اى بازسازى شده است. بقعه حرمى مربع شکل دارد که قبر در وسط آن قرار گرفته و يک صندوق چوبى کنده‌کارى شده روى قبر وجود دارد.
|
|
| در کتيبهٔ دور بالاى صندوق، آياتى از سورهٔ فتح و آيه‌الکرسى از قرآن مجيد و لافتى الا على لا سيف الا ذوالفقار و نام چهارده معصوم، کنده‌کارى شده است. قبر که صندوق آن را احاطه کرده، مرتفع است. روى قبر، سنگى سياه به طور عمودى نصب شده است. ضريحى زيبا به طول ۵/۳ متر، و به عرض ۲ متر و به ارتفاع ۲/۲۰ متر که از چوب و به صورت مشبک ساخته شده توسط ميراث فرهنگى استان روى قبر نصب شده است.
|
|
| صحن امامزاده جعفر (ع) مستطيل است و به فاصلهٔ ۲۰ مترى از درِ خيابان اصلى در ورودى بقعه‌اى قرار دارد که به امامزاده محمد (ع) معروف است. امامزاده را از اولاد حضرت امام موسى الکاظم (ع) مى‌دانند. بقعه داراى حرم هشت ضلعى است و در وسط حرم روى قبر گچى صندوقى از چوب وجود دارد.
|
|
| در پايهٔ ايوان مقابل سنگ وقفنامه، سنگ ديگرى نيز نصب شده است. روى اين سنگ، صلوات بر پيغمبر اکرم (ص) و ائمهٔ دوازده‌گانه نوشته شده و تاريخ آن با حکوت ميرزا علاءالدوله پسر بايسنقر ابن امير تيمور گورکانى معاصر است. بايسنقر، خط ثلث را نيکو مى‌‌نوشت و کتيبهٔ مقصورهٔ مسجد گوهرشاد مشهد روى کاشى ممتاز به خط او است.
|
|
| امامزاده حبيب بن موسى، كاشان
|
|
| اين بقعه در کوى پشت‌مشهد کاشان واقع شده است و از زيارتگاه‌هاى معتبر و قديمى‌اى است که در زمان شاه‌عباس اول، به علت انتساب اين امامزاده به دودمان صفويه، مورد توجه بسيار قرار گرفته است. گفته مى‌شود که نسب اين امامزاده به يکى از اولاد حضرت امام ممدباقر (ع) و يا به يکى از اولاد حضرت امام موسى بن جعفر (ع) مى‌رسد. اين بقعه به نام «حبيب بن موسي» معروف است و کتيبهاى بر دو لنگهٔ درِ بقعه، با اين مضمون حک شده است : «هدالباب على مشهدالمقدس السلطان حبيب بن موسى بن جعفر (ع)».
|
|
| اين بقعه در نيمهٔ دوم قرن هفتم هجرى قمرى ساخته شده و اتاق مقبرهٔ آن حاوى تابوت و قبر امامزاده است. بقعهٔ گنبد، کاشىکارى معرق با دو گلدستهٔ خوش منظر دارد که ساختمان، کاشىکارى و کتيبهٔ ساقهٔ آن در سالهاى اخير تجديدبنا گشته است. حجره‌‌هاى کوچک بقعه با سفال جلادار منقش به تاريخ‌هاى ۶۶۸ ه-.ق و ۶۷۰ ه-.ق تزئين شده است. ضريح برنجى کنونى که بر روى مرقد قرار گرفته، در سال ۱۳۲۷ ه-.ق ساخته شده است. اصل قبر در حدود يک متر از سطح زمين بالاتر است. روى مرقد و داخل ضريح برنجى، با کاشى‌هاى کوکبى شش ضلعى و مثلثى شکل، منقش به نقوش طلايى در زمينه‌اى سفيد، که از نفيس‌ترين انواع کاشى‌هاى دوران مغول است، پوشش يافته است.
|
|
| اين بنا به شمارهٔ ۲۳۷، در زمرهٔ آثار تاريخى به ثبت رسيده است.
|
|
| امامزاده حسين (شاه‌زاده حسين)، همدان
|
|
| اين مقبره به فاصله‌اى اندک از ميدان امام در خيابان شهداى همدان قرار دارد. قراين و شواهد حاکى است بناى امامزاده از دورهٔ صفويه جديدتر نيست و در طول زمان، دخل و تصرف در آن صورت نگرفته است.
|
|
| ساختمان مقبره رو به شمال دارد و از يک ايوان کوچک ورودى و دو حرم با پلان‌هاى صليبى و هشت ضلعى منظم تشکيل شده است، نماى ورودى آن دو طبقه است که در هر طبقه، حجره‌هايى واقع شده و داراى رسمى‌بندى‌هايى در داخل طاق‌نماست که ضريح چوبى نفيس و گنبدى مرتفع دارد. مصالح ساختمان نيز از سنگ و آجر با ملات گچ و خاک است.
|
|
| با توجه به متن شجره‌‌نامه، اين محل مدفن امامزاده حسين - يکى از نوادگان امام حسن مجتبى - يا پسر امام حسن عسگرى است. در اين مقبره، يکى از احفاد خواجه نصيرالدين طوسى و آباقاخان فرزند هلاکوخان مغول نيز مدفون است. علاوه بر اين‌ها شمارى از رجال علم و ادب و نيز سرشاه سلطان حسين صفوى (۱۱۴۰ هجري) در ايوان جنوبى آن دفن شده است.
|
|
| امامزاده حليمه خاتون، روستاى لنجرود، قم
|
|
| اين آرامگاه در روستاى لنجرود و در ۱۲ کيلومترى جنوب شهر قم واقع شده است. نقشهٔ بنا از خارج هشت ترکى آجرى و از داخل چهار ضلعى متساوى با جدار ساده و فاقد تزئينات است. بنا داراى سه در است و جلوى هر در هم ايوانى بعداً بدان اضافه شده است. گنبد بيرونى و داخلى بنا از نوع عرقچينى است که پوشش بيرونى آن آسيب زيادى ديده است. در وسط بقعه، مرقدى با جدار سفيدکارى وجود دارد. در مدخل بقعه از ايوان غربى، درى دو لنگه و منبت وجود دارد که کتيبه‌هايى به خط ثلث برجسته دارد و بر آن عباراتى به تاريخ ۱۳۰۲ ه-.ق نوشته شده است. امامزاده مدفون در بقعه را از احفاد امام کاظم (ع) ذکر کرده‌اند.
|
|
| امامزاده حليمه و حكيمه خاتون، شهر كرد
|
|
| ساختمان اوليهٔ اين بنا شايد جزو مجموعه‌‌هاى اتابکان فارس باشد که در اثر مرور زمان و حوادث مختلف از بين رفته و در دوره‌هاى مختلف ديگر تغييراتى در آن صورت گرفته است. ساختمان نوسازى شدهٔ فعلى در شهرکرد واقع شده و به زمان قاجار و پهلوى تعلق دارد. ساختمان اصلى آن در سمت مغرب، داراى رواقى است که گنبدى روى آن قرار گرفته است. جنس اين بنا از خشت، آجر و گچ است. داخل رواق به صورت هشت ضلعى است و سطح ايوان آن را با گچ ساده‌اى پوشانده‌اند. به طورى که از قسمت‌هاى گچبردارى شده مشاهده مى‌شود، بدنه ايوان آن با نقاشى‌هاى مذهبى تزئين شده و سردر ورودى آن در سمت شرق يک هشتى و ايوان دارد که روى دو ستون سنگى جلوخان قرار دارد و با کاشى‌هاى هفت رنگ مزين شده است.
|
|
| در داخل مقبره ضريحى فلزى و در درون آن دو قبر متصل به هم واقع شده که بر روى مَعْجَر چوبى آن تاريخ ۱۲۸۶ ه-.ق خوانده مى‌شود. درهاى مقبره عبارت است از سه دهنه که با شيشه‌هاى رنگين به صورت متحرک - ارسى - ساخته شده است. در طرفين دو در بزرگ عبارت «بانى حاجيه» خورشيد بيگم صبيهٔ مرحوم حاج محمدرضا خان شهرکى ۱۳۳۲ قمري» نگاشته شده است. در جوار امامزاده سنگ قبرهايى به تاريخ ۱۰۲۳ و ۱۱۳۰ ه-.ق نصب شده است.
|
|
| امامزاده حمزه رضا، شيروان
|
|
| اين آرامگاه در شش کيلومترى شيروان واقع شده و مجموعه‌اى است مرکب از يک حرم چهارگوش (مربع) به ضلع هشت متر که با واحدهاى پيرامون، به وسيلهٔ درگاهى‌‌هايى با عمق زياد، در ارتباط است. ارتفاع مقبره تا زير گنبد ۷/۵ متر، و بلندى گنبد آن حدود ۸/۵ متر است و تماماً از آجر و گچ و چوب ساخته شده است.
|
|
| در جانب جنوبى بقعه، ايوان مستطيل شکل بزرگى به طول ۶/۷۰ و عرض ۴/۸۰ متر قرار دارد که در دو سوى آن، دو تالار مستطيل شکل دو طبقه به صورت قرينه ايجاد شده است. دو جانب غربى و شرقى حرم، با ايوان‌مانندى در وسط و دو غرفه در کنار آن، با هم حالت قرينه دارند. در ضلع شمالى نيز ايوان‌مانندى در وسط و چهار غرفه در دو جانب آن وجود دارد. بر روى هم، اين بناى بزرگ آجرى با نماى خارجى خود و طاق‌نماهاى هشت‌گانهٔ بزرگ اطراف آن، اثرى چشم‌گير است.
|
|
| بناى مزبور با توجه به وضع کلى ساختمانى آن و نحوهٔ پوشش بنا، از جمله آثار معدود دوران غزنوى (قرن پنجم هجري) به شمار مى‌رود. ضريح، به شکل مکعب مستطيل مشبک چوبى، در وسط حرم واقع شده، و فاقد هرگونه تاريخى است. در مجاور بقعه، بناى چهارتاقى (مقبرهٔ تيموري) قرار دارد که به نام تپهٔ تيمورى معروف است. در اين بنا، به باقى‌مانده‌هاى آثار زيباى گچبرى نيز برخورد مى‌‌کنيم. امامزاده حمزه رضا را فرزند امام موسى بن جعفر (ع) مى‌دانند.
|
|
| بناى مزبور با شمارهٔ ۷۰۴، در شمار بناهاى تاريخى ايران به ثبت رسيده است.
|
|
| امامزاده حمزه على، روستاى بلداجى، بروجن
|
|
| اين امامزاده در نزديکى شهر بلداجى در ۳۵ کيلومترى بروجن در بالاى تپه‌اى مرتفع قرار گرفته و در اطراف آن دشتى وسيع دامن گسترده است. به مناسبت موقعيت طبيعى و آب و هوا و ديگر جاذبه‌‌هاى پيرامون آن همه ساله هزاران نفر از داخل و خارج استان به اين محل مى‌آيند و با برپايى چادر چند روزى را در آن جا بيتوته مىکنند. در سالهاى اخير زائرسراى مناسبى در محوطهٔ امامزاده احداث شده است.
|
|
| بنابر گزارش‌هاى موجود در حال حاضر بدون وجود تسهيلات و تأسيسات کافى سالانه حدود سى صد هزار نفر به قصد زيارت و سياحت به اين محل مى‌آيند و با برپا کردن چادر چند روزى در اين محل اقامت مىکنند و از امکانات طبيعى آن بهره‌مند مى‌شوند. ادارهٔ اوقاف استان چهارمحال و بختيارى طرح احداث يک شهرک با کليهٔ امکانات لازم را در دشتى که در دامنهٔ اين امامزاده واقع است، در دست اجرا دارد. عمليات ساختمانى يکى از واحدهاى زائرسراى آن تمام شده است. درخت‌کارى و محوطه‌سازى در آن انجام گرفته و به وسايل بازى و تفريح کودکان نيز مجهز شده است.
|
|
| برحسب آمار ادارهٔ کل حج و اوقاف و امور خيريهٔ استان، سالانه حدود يک ميليون نفر براى زيارت اماکن مقدسه راهى اين نقاط مى‌شوند. ادارهٔ اوقاف استان همه ساله از محل درآمد اين امام‌زاده‌ها و موقوفات، طرح‌هايى را به منظور توسعه و تأمين اين قبيل تأسيسات تهيه و اجرا مى‌کند.
|
|
| امامزاده حواخاتون، روستاى موت‌آباد، اراك (سلجوقيان، صفويان)
|
|
| اين بنا در جنوب شرقى روستاى موت آباد، در حدود ۱۵ کيلومترى جاده اراک - قم واقع شده است. بناى امامزاده از سه قسمت مجزا ساخته شده و در آن چند سنگ نوشته موجود است که بر روى يکى از آن‌ها تاريخ ۴۸۷ ه-.ق ثبت شده است. ايوان رفيع امامزاده داراى طاقى به ارتفاع تقريبى ۵ متر است. گنبد بنا از نوع هرمى است که با کاشى تزئين شده است. طبق روايات سالمندان آبادى، اين بنا توسط شاه طهماسب صفوى تعمير شده است.
|
|
|
|
| اين بنا در روستاى خضر در شمال شرقى همدان بر فراز تپه‌اى واقع شده است. نام تپه و روستا از نام امام‌‌زادهٔ مدفون در بنا گرفته شده است.
|
|
| بنا از طرحى مربع شکل به ابعاد ۴۵۰ سانتى‌متر در هر ضلع و يک سقف گنبدى بر بالاى آن تشکيل شده است. آنچه بيش از همه در اين بنا به چشم مى‌خورد تزئينات خطى زيبا و نفيسى است که بر حاشيهٔ چهار طرف جبههٔ داخلى آن اضافه شده است. کتيبه‌ها به خطوط کوفى و ثلث نوشته شده‌اند و محرابِ بنا نيز داراى کتيبهاى است به خط ثلث که مشتمل است بر آيهٔ «اقبل على صلاتک و لانکن منک غافلين» در قسمت بالا و حاشيهٔ اطراف محراب به خط کوفى سورهٔ «فاتحه‌الکتاب تا غير الالم» و دو بيتى زير:
|
|
| به صحرا بنگرم صحرا ته وينم
|
|
| به دريا بنگرم دريا ته وينم
|
| به هر جا بنگرم کوه و در و دشت
|
|
| نشان از قامت رعنا ته وينم
|
|
|
| علاوه بر اين نوشته‌ها در قسمت حاشيهٔ بالاى ديوار، از گوشهٔ سمت راست به سوى محراب نيز، کتيبهاى شامل اشعار فردوسى به خط ثلث برجسته، گچبرى شده است.
|
|
| در جبههٔ خارجى بنا آثارى از کتيبهاى به خط ثلث گچبرى شده ديده مى‌شود. در سال ۱۳۶۹ براى تعيين حريم بقعه در تپه‌اى که بناى امامزاده بر آن احداث شده، گمانه‌هايى زده شده است.
|
|
| تپهٔ خضر، گورستان مردم روستاست و به ثبت تاريخى نيز رسيده است.
|
