|
|
| سازهای بادی چوبی چنین نام گرفته‌اند زیرا صدای آنها از نوسان هوا در لوله‌هائی، که در قدیم از چوب ساخته می‌شده‌اند، ایجاد می‌شود. هر چند در سدهٔ بیستم فلوت و پیکولو را از فلز ساختند. بادی‌های چوبی همگی در طول بدنهٔ خود دارای سوراخ‌های کوچکی هستند که با انگشت یا بالشتک‌هائی، که به‌وسیلهٔ شستی‌های ساز به حرکت درمی‌آیند، باز و بسته می‌شوند. نوازنده یا باز و بسته کردن این سوراخ‌ها، طول ستون هوای نوسان‌کننده را تغییر می‌دهد و به این ترتیب صداهائی با زیر و بم متفاوت ایجاد می‌کند.
|
|
| سازهای بادی چوبی در ارکستر سنفونیک از زیرترین (پیکولو) تا بم‌ترین (کُنترباسون) در پایین فهرست شده‌اند.
|
|
| { |
پیکولو
|
| فلوت
|
|
| { |
اُبوا |
| کُرآنگله |
|
| { |
کلارینت |
| کلارینت باس |
|
| { |
باسون |
| کُنترباسون |
|
|
|
| هر کدام از سازهای خانوادهٔ بادی چوبی شخصیتی ویژه دارند و شباهت رنگ صدای آنها به یکدیگر بسیار کمتر از زهی‌ها است. تمایز صدای نقره‌ای فلوت از صدای گرفته و تودماغی اُبوا بیش از تمایز صدای ویولون و ویولا است. رنگ صوتی ویژهٔ هر ساز بادی چوبی تا حد زیادی از روش ایجاد نوسان در آنها نشأت می‌گیرد. نوازندگان فلوت و پیکولو بر دهانهٔ حفرهٔ ساز می‌دمند، چنانکه کسی برای ایجاد صدا بر دهانهٔ یک بطری خالی بدمد. (نوازندهٔ رکوردر (Recorder) سازی از خانوادهٔ فلوت، در قطعهٔ دهانی 'سوت' شکل می‌دمد). بقیهٔ سازهای بادی چوبی برای ایجاد صدا از یک زبانهٔ نوسان‌کننده کمک می‌گیرند. زبانه (Reed) تکهٔ بسیار نازکی از نِی است که درازائی حدود ۶ سانتیمتر دارد و با جریان هوا به نوسان می‌آید. بادی‌های چوبی، تک‌زبانه یا دو زبانه هستند. در بادی‌های چوبی تک‌زبانه، زبانه بر حفره‌ای در دهانی ساز نصب شده است و با دمیدن نوازنده به نوسان درمی‌آید. کلارینت و کلارینت باس سازهائی تک‌زبانه هستند. ساکسوفون، که بیشتر در دسته‌های همنواز کاربرد دارد، نیز سازی تک‌زبانه است.
|
|
| در بادی‌های چوبی دو زبانه، دو تکهٔ بسیار نازک نِی میان لب‌های نوازنده قرار می‌گیرد. اُبوا، کُرآنگله، باسون و کُنترباسون از سازهای بادی چوبی دوزبانه هستند.
|
|
| زبانه به‌تنهائی فقط صدائی جیغ مانند ایجاد می‌کند. گرچه رنگ صدای بادی‌های چوبی زبانه‌دار به‌طور عمده به‌وسیلهٔ منافذ لوله‌ٔ ساز تعیین می‌شود، اما زبانه نیز تا اندازه‌ای بر آن تأثیر دارد. نوازندگان حرفه‌ای سازهای بادی چوبی برای اطمینان از ارائه بهترین صدای ممکن، وقت فراوانی را برای خیساندن و شکل دادن به زبانهٔ سازشان صرف می‌کنند.
|
|
|
|
 | - پیکولو:
که نام آن کوتاه شدهٔ فلوت پیکولو به معنای فلوت کوچک است - طولی نصف فلوت دارد و می‌تواند نت‌هائی یک اُکتاو زیرتر از گسترهٔ صوتی فلوت را اجراء کند. محدودهٔ صداهای بالائی پیکولو بسیار نیز و سوت‌وار است.
|
|
|
 | - فلوت:
سازی با گسترهٔ صوتی زیر و بسیار چابک که می‌تواند زنجیرهٔ بسیار سریعی از صدها را پدید آورد. در محدودهٔ صوتی بم صدائی نرم و مخملی و در بالای صدائی درخشان و پُر تلألو دارد.
|
|
|
 | - اُبوا:
صدائی گرفته، قوی و بیانگر دارد. به علت دشوار بودن تنظیم کوک اُبوا، تمام نوازندگان ارکستر ساز خود را با نت 'لا' از اُبوا کوک می‌کنند.
|
|
|
 | - رکوردر:
نیز مانند فلوت و پیکولو زبانه ندارد. صدای آن شبیه فلوت اما هموارتر و لطیف‌تر است. انواع اصلی رکورد در عبارتند از رکوردرهای سوپرانینو، سوپرانو، آلتو، تنور و باس.
|
|
|
 | - کُرآنگله:
که به هورمون انگلیسی نیز شهرت دارد، نه انگلیسی است و نه هورن بلکه فقط نوعی اُبوای بم یا آلتو است.
|
|
|
 | - کلارینت:
دارای گسترهٔ پهناوری از دینامیک و رنگ صوتی است و سرعت اجرائی آن بسیار زیاد است.
|
|
|
 | - کلارینتِ باس:
کلارینتِ باس بزرگ‌تر از کلارینت و گسترهٔ صوتی آن نیز بم‌تر است.
|
|
|
 | - باسون:
صدای باسون بسیار گرفته و تیره است.
|
|
|
 | - کُنترباسون:
کُنترباسون بم‌ترین صداهای ارکستر را اجراء می‌کند.
|
|
|
 | - ساکسوفون:
نیز مانند کلارینت دهانی تک‌زبانه‌ای دارد، اما لوله‌اش از برنج ساخته می‌شود. صدای ساکسوفون غنی، قدرتمند و گفتارگونه است.
|
|
|
| رنگ صدا در محدوده‌های صوتی گوناگون یک ساز بادی چوبی نیز بسیار متفاوت است. به‌طور عام، محدوده‌های بم گرایش به صداهائی جاندار و حجیم و محدوده‌های زیر صدائی نافذتر دارند. بادی‌های چوبی بر خلاف زهی‌ها که می‌توانند همزمان دونت را بنوازند، هر لحظه فقط قادر به نواختن یک نت هستند. بسیاری از اوقات در موسیقی سنفونیک، این سازها ملودی‌هائی متفاوت از دیگر سازها می‌نوازند. بادی‌های چوبی به‌خوبی از عهدهٔ اجراء موسیقی در فضای باز نیز برمی‌آیند (چوپانان هزاران سال گونه‌های ابتدائی این سازها را می‌نواخته‌اند). به همین سبب است که این سازها در انگیزش حال و هوائی روستائی به مدد موسیقی نقشی برجسته دارند.
|
