|
|
|
|
|
| خدمات فنى غالباً شامل خدمات سازمان‌دهى يعنى انتخاب کتاب، فهرست‌نويسي، رده‌بندى و آماده‌سازى کتاب است. ليکن تهيهٔ کتاب، فهرست‌نويسى و رده‌بندى و بالاخره چيدن آن در قفسه‌هاى کتابخانه پايان رسالت کتابدار نيست، آنچه در اين راه انجام مى‌گيرد تنها به منزلهٔ وسايلى است که ما را به هدف راهبر مى‌شود، زيرا هدف کتابدار به خدمت درآوردن کتابخانه است نه چيدن و نگاهبانى از کتاب‌ها.
|
|
|
|
| فعاليت‌هائى که تاکنون ذکر شد اکثراً در داخل کتابخانه صورت مى‌گيرد. يعنى پس از مراجعهٔ افراد به کتابخانه. ليکن کتابدار به‌جاى انتظار کشيدن و نشستن پشت ميز کتابخانه براى اينکه شخصى براى امانت گرفتن کتاب و يا طرح سؤالى به کتابخانه بيايد، بايد به هر ترتيب شده دامنهٔ فعاليت‌هاى خود را به خارج از چهارديوارى کتابخانه و به ميان مردم بکشاند. براى نيل به اين مقصود قبل از هر چيز بايد جامعه را شناخت. زيرا آنچه در يک جامعهٔ روستائى انجام مى‌گيرد و با آنچه در يک جامعهٔ کارگرى بايد انجام پذيرد، متفاوت است. نيازها و خواسته‌ها در جوامع مختلف صرف‌نظر از کوچکى و بزرگى جامعه، متفاوت و متغير است. به همين ترتيب علايق و سليقه‌ها، سطح سواد و نظاير آن در هر جامعه بايد در نظر گرفته شود. بر اساس اين شناخت بايد از هر موقعيتي، از هر وسيله‌اى براى شناساندن کتاب و کتابخانه و آموزش مردم استفاده کرد تا جامعه، کتابخانه را وصله‌اى ناجور يا تافته‌اى جدابافته از ساير تأسيسات عمومى احساس نکند و اين کار ميسر نيست مگر آنکه مردم در کليهٔ فعاليت‌هاى آن مشارکت داشته باشند.
|
|
| با کمى ابتکار و دقت مى‌توان از هيچ همه‌چيز ساخت و در اختيار مردم قرار داد. از اين دست فعاليت‌هاى جنبى کتابخانه بسيار مى‌توان برشمرد. ليکن نمى‌توان الگوئى براى انتخاب و انجام آنها ارائه داد. زيرا نيازها و شرايط جوامعى که کتابخانه‌هاى ما در آن قرار دارد، مختلف است و اين به‌عهدهٔ کتابدار است که با آگاهى دقيق از نيازهاى جامعه و بر اساس آن مناسب‌ترين راه را بيابد. در نهايت بايد به‌دنبال يک هدف بود: کشاندن مردم به کتابخانه، جلب رضايت آنها که به کتابخانه مراجعه کرده‌اند، تشويق آنها به خواندن و به‌کار بستن آموخته‌ها در زندگى روزمره.
|
|
| اکنون با فهرستى از اين نوع فعاليت‌هاى جنبى آشنا شويد. توجه داشته باشيد که انجام هر يک از اين فعاليت‌ها اگر بى‌هدف و بى‌مطالعه صورت گيرد نتيجهٔ آن منفى خواهد بود و به سرعت مردم را از کتابخانه دور مى‌سازد.
|
|
|
|
| بردن کتاب براى آنها که قدرت آمدن به کتابخانه ندارند، مثل بيماران، زندانيان، معلولين و غيره.
|
|
| - استفاده از نوار و کاست:
|
| با استفادهٔ درست از اين پديدهٔ صنعتى مى‌توانيد دنياى کتاب را به بى‌سوادان و کم‌سوادان نيز بشناسانيد. مثلاً مى‌توانيد کتاب‌ها، مقالات و مطالب گوناگونى را که به درد مردم مى‌خورد روى نوار کاست ضبط کنيد و در اختيار آنها بگذاريد. حتى مى‌توانيد برنامه‌هاى خوب و مناسب راديو و تلويزيون را نيز ضبط کنيد و مانند يک کتاب خوب به امانت دهيد. مى‌توانيد به‌وسيلهٔ کاست در حفظ و اشاعهٔ موسيقى محلي، سنتى و اصيل ايرانى سهمى به‌سزا داشته باشيد. خلاصه با يک دستگاه کوچک و قابل حمل ضبط‌صوت و تعدادى نوار به‌طور معجزه‌آسائى مى‌توانيد درهاى کتابخانه را حتى به روى کسانى که قادر به خواندن نيستند نيز باز کنيد و به اين اشعار رنگ حقيقت بدهيد: کتاب براى همه، حتى آنها که نمى‌توانند بخوانند.
|
|
| - کمک به ارگان‌هاى ديگر:
|
| فضا و تسهيلات کتابخانه را در هر موقعيتى در اختيار فعاليت‌هاى فرهنگي، هنرى و آموزشى مراکز و گروه‌هاى مردم بگذاريد و به اين وسيله درهاى کتابخانه را به روى مردم بگشائيد و آنها را با کتابخانه و فعاليت‌هاى آن آشنا کنيد. مثلاً هنگام تشکيل کلاس‌هاى سوادآموزي، براى اجراء نمايش‌نامه، سخنرانى و غيره.
|
|
| - تشکيل نمايشگاه‌هاى مختلف با مشارکت اعضاء و مردم:
|
| اين نمايشگاه‌ها چه از نظر موضوع چه از نظر اشيائى که به معرض تماشا گذاشته مى‌شود، بسيار متنوع است. مثلاً نمايشگاه کتاب، عکس، نقاشى و آثار کودکان و بزرگسالان محل، نمايشگاه بهترين محصولات کشاورزى و صنعتي، کاردستي، پوستر و بسيارى ديگر. براى تنوع بخشيدن به نمايشگاه مى‌توانيد از عکس، اسلايد، نوار موسيقى مناسب و غيره نيز استفاده کنيد. در اين قبيل فعاليت‌ها حتماً بايد از استعدادهاى فردى و گروهى خود مردم استفاده کنيد. توجه بيشتر شما بايد به رهبرى و کمک کردن به برگزارى مراسم معطوف شود تا دخالت مستقيم، و در واقع بيشتر نقش تهيه‌کننده و کارگردان را بازى کنيد تا نقش مجري.
|
|
| - کلاس‌هاى کوتاه‌مدت:
|
| تشکيل کلاس‌هاى کوتاه‌مدت آموزشى در رشته‌هاى هنرى و صنعتي، مثل عکاسي، تعمير وسايل سادهٔ منزل، کاردستي، نقاشي، تئاتر، فيلم‌برداري، کلاس‌هاى سوادآموزى و غيره
|
| مسلماً تدريس همهٔ رشته‌هاى نامبرده در صلاحيت کتابدار نيست ولى مى‌توان بر اساس شناسائى و آشنائى قبلي، با افراد متخصص و سازمان‌هاى تخصصى که مى‌توانند مدتى وقت خود را در اختيار کتابخانه قرار دهند، تماس گرفت و از آنها دعوت کرد تا در کلاس‌ها تدريس کنند.
|
|
| - نمايش فيلم و اسلايد:
|
| اگر براى شما مقدور نيست خودتان فيلم و اسلايد تهيه کنيد، مى‌توانيد با مراکز هنرى و فرهنگى کشور که با اين قبيل کتابخانه‌ها همکارى مى‌کنند، تماس بگيريد و فيلم و وسايل لازم را به امانت بگيريد. کتابخانه‌هاى عمومى، کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان از اين‌گونه مراکز هستند.
|
|
| - تشکيل سخنرانى‌ها:
|
| معرفى دانشمندان و مشاهير ايران و ساير کشورهاى جهان، شهرها، مناطق، آداب و رسوم محلى سرزمين‌ها و غيره از طريق سخنراني، عکس، اسلايد و نوار صدا و غيره. در اين مورد هم مى‌توان اعضاء را تشويق کرد تا به‌صورت گروهى يا فردى کار تحقيق در مورد موضوع را انجام دهند.
|
|
| - تهيهٔ روزنامهٔ خبرى:
|
| از اين طريق مى‌توانيد اخبار مربوط به محل و شهر، تازه‌ترين رويدادهاى علمى و فرهنگى و ادبى را به اطلاع مردم برسانيد. براى تهيهٔ يک روزنامهٔ خبرى مى‌توانيد بخشى از اخبار را از طريق خود مردم محل و برخى را از طريق وسايل ارتباط‌جمعى کشور به‌دست آورد. اگر وسيلهٔ چاپ و تکثير نداريد از ماشين تحرير و اگر آن را هم نداريد از دست‌نويسى و کاغذ کاربُن استفاده کنيد و به تکثير و توزيع ده تا بيست نسخه اکتفاء نمائيد. در اين روزنامه بهتر است اخبار و مسائلى را مطرح کنيد که اکثريت مردم در آن ذى‌نفع باشند، و اين باز بستگى به جامعه‌اى دارد که کتابخانه در آن واقع شده است. بديهى است اعلام طرح آسفالت خيابان‌هاى تهران از طرف دولت براى روستائيانى که احتمالاً هرگز به شهر نيامده‌اند، کوچکترين جذّابيتى ندارد و حال اينکه خبر وام کشاورزى در روستا ضرورى و حياتى است. در جوامع کوچک اعم از روستائى و کارگرى غالباً طرح اخبارى از قبيل عروسي، کوچ، مهاجرت، بازگشت، بازديدهاى مهم، فوت، تولد، تغيير شغل، معرفى کتاب‌هاى جديد و غيره مى‌تواند جلب توجه کند و روزنامهٔ خبرى را به ميان توده‌هاى مردم بکشاند.
|
|
| - اخبار کتابخانه:
|
| اخبار، فعاليت‌ها و تازه‌هاى کتابخانه را نيز از طريق مختلف به اطلاع اعضاء و اهالى برسانيد.
|
|
| - مجلهٔ ديوارى:
|
| تهيهٔ مجلهٔ ديوارى اگر هر بار توسط گروهى از اعضاء صورت گيرد، هم باعث رقابت و جذّابيّت مجله خواهد شد و هم موجب جلب توجه اعضاء به استفادهٔ بيشتر از کتابخانه مى‌شود. در اين مورد بايد تهيه‌کنندگان را در پيدا کردن مطلب، عکس و انتخاب موضوع مناسب راهنمائى کنيد.
|
|
| - تشويق مردم به انجام کارهاى دسته‌جمعى:
|
| امکان اين‌گونه فعاليت‌ها در کتابخانه‌هاى روستائى بيشتر است. مثلاً سبزى‌کارى يا گل‌کارى در اطراف کتابخانه، ساختن وسايل چوبى و آهنى براى کتابخانه، رنگ زدن ديوارها و در و پنجرهٔ کتابخانه، تعمير وسايل مستعمل براى استفاده در کتابخانه و غيره.
|
|
| - مسابقات ورزشى:
|
| برگزارى مسابقات ورزشى و غيرورزشى (خياطي، کاردستي، آشپزي، داستان‌نويسى و غيره) و احياء ورزش‌هاى محلى.
|
|
| - معرفى کتاب:
|
| معرفى کتاب و تجزيه و تحليل آنها به کمک اعضاء.
|
|
| - جمع‌آورى فرهنگ محلى:
|
| تشويق و کمک به مدوّن کردن آداب و رسوم محلي، گردآورى اصطلاحات محلي، اشعار و گردآورى طرح‌هاى صنايع محلي، مثل طرح‌هاى قالى و گليم و نظير اينها به کمک خود اهالى.
|
