خالص کردن آب مصرفی خانوار

خالص کردن آب مصرفى خانوار

براى خالص‌ کردن آب به مقياس انفرادى يا خانگى سه روش کلى وجود دارد. اين روش‌ها را مى‌توان به تنهائى يا همراه با يکديگر به‌کار گرفت:

۱. جوشاندن

جوشاندن روش مطلوبى براى خالص کردن آب براى مصارف خانوار است. و براى کارآمد بودن روش بايد آب به مدت ۱۰ - ۵ دقيقه در نقطهٔ جوش باشد. جوشاندن؛ ميکروب‌ها، ويروس‌ها، کيست‌ها و تخم کرم‌ها را مى‌کشد و آب را سترون مى‌کند. با جوشاندن سختى موقت آب هم از بين مى‌رود زيرا دى‌اکسيد کربن آب خارج و کربنات کلسيم آن ته‌نشين مى‌شود. طعم آب هم دگرگون مى‌شود ولى اين دگرگونى بى‌زيان است. با آنکه جوشاندن يک روش عالى براى خالص کردن آب است ولى اثر حفاظت باقى‌مانده ندارد و ممکن است در صورت ماندن دوباره آلوده شود. از اين‌رو بهتر است آب را در همان ظرفى که قرار است نگاهدارى شود بجوشانند تا از آلودگى در مدت نگاه‌دارى پرهيز شود.

۲. گندزدائى شيميائي

- گرد رنگ‌‌بر يا سفيدکننده (Bleaching Powder)

گرد رنگ‌بر يا کلسيم کلردار (CaOcl2) يک گرد بى‌شکل سفيد رنگ است که بوى زنندهٔ کلر را دارد و هنگامى که تازه درست شود نزديک به سى‌وسه درصد کلر موجود دارد. ولى يک ترکيب ناپايدار است و در مواجهه با هوا، نور و رطوبت به تندى کلر خود را از دست مى‌دهد، اما اگر با مقدار ديگرى آهک مخلوط شود توان خود را نگاه مى‌دارد و از اين‌رو رنگ بر پايدار ناميده‌ مى‌شود، گرد رنگ‌بر بايد در جاى خنک، خشک و تاريک و در ظرف سربسته و مقاوم در برابر خوردگى نگهدارى شود. بايد کلر موجود در گرد رنگ‌بر نگهدارى شده در انبار به دفعات اندازه‌گيرى و کنترل شود. اصل کار در کلرزنى آن است که تضمين شود کلر ‌آزاد باقى مانده در پايان يک ساعت تماس کلر با آب به مقدار نيم ميلى‌گرم در ليتر باشد. آب‌هائى که داراى کدورت و به‌شدت آلوده باشند براى کلرزنى مستقيم مناسب نيستند.

- محلول کلر

محلول کلر را مى‌توان از گرد رنگ‌بر فراهم آورد. اگر چهار کيلوگرم گرد رنگ‌بر - که بيست و پنج درصد کلر داشته باشد - با بيست ليتر آب مخلوط شود، محلول پنج درصد کلر به‌دست مى‌آيد. محلول‌هاى آماده براى مصرف کلر با قدرت‌هاى گوناگون هم در بازار هستند. محلول کلر هم مانند گرد رنگ‌بر در مواجهه با نور يا نگاهدارى به مدت دراز توان خود را از دست مى‌دهدو بايد در ظرف سربسته و در جائى خنک، خشک و تاريک نگهدارى شود.و بايد در ظرف سربسته و در جائى خنک، خشک و تاريک نگهدارى شود.

- هيپوکلريت پر قدرت (HTH)

پرکلرون يا هيپوکلريت پر قدرت يک ترکيب کلسيم است که شصت تا هفتاد درصد کلر موجود دارد. اين ترکيب از گرد رنگ‌بر پايدارتر است و در نتيجهٔ نگهدارى بسيار کمتر خراب مى‌شود. محلول‌هاى فراهم شده از HTH براى گندزدائى آب هم به‌کار مى‌روند. HTH لازم براى گندزدائى بعضى مقادير معين آب را نشان مى‌دهد.

- قرص کلر

قرص‌هاى کلر با نام‌هاى گوناگون بازرگانى در بازار در دسترس هستند (قرص هالازون) و براى گندزدائى آب به مقدار کم کاملاً خوب، اما گران مى‌باشند. براى گندزدائى بيست ليتر آب تنها يک قرص نيم گرمى کلر کافى است.

- يد (Iodine)

يد را براى گندزدائى فورى آب مى‌توان به‌کار برد. ۲ قطره محلول ۲ درصد يد در اتانول براى گندزدائى يک ليتر آب صاف کافى است. لازم است يد به مدت ۳۰ - ۲۰ دقيقه با آب تماس داشته باشد تا گندزدائى کارآمد باشد. يد با آمونياک يا ترکيب‌هاى آلى (با هر مقدار) واکنش نمى‌کند و از اين‌رو در طيف گسترده‌اى از ‌pH و شرايط آب به شکل مولکولى فعال خود باقى و به‌ مدتى درازتر از کلر يا برم پايدار مى‌ماند. احتمال نمى‌رود که يد براى گندزدائى آب به مقدار بسيار زياد در آب شهرها به‌کار گرفته شود. گرانى بها و اين واقعيت که عنصر يد از نظر فيزيولوژيک فعال است (در کار غدهٔ تيروئيد) از معايب عمدهٔ آن هستند.

- پرمنگنات پتاسيم

با آنکه پيش از اين بسيار به‌کار مى‌رفته است ولى اکنون ديگر براى گندزدائى آب توصيه نمى‌شود، و با آنکه يک عامل اکسيد‌کننده‌ٔ نيرومند است ولى مادهٔ مناسبى براى گندزدائى آب نيست. پرمنگنات پتاسيم مى‌تواند ويبريوى وبا را بکشد ولى در برابر زيست‌مندهاى بيمارى‌زاى ديگر اثر ناچيزى دارد. پرمنگنات پتاسيم نقاط ضعف ديگرى هم دارد که عبارتند از:تغيير در رنگ، بو و طعم آب.

۳. پالايش

مقادير کم آب را با پالايش به‌وسيلهٔ پالايه‌هائى مانند پالايه‌ٔ پاستور - چمبرلند، پالايهٔ برکفلد و پالايهٔ کاتادين Katadyn مى‌‌توان خالص کرد. بخش اصلى يک پالايه شمع (Candle) آن است که از جنس‌هاى گوناگون ساخته مى‌شود؛ در نوع چمبرلند از چينى و در پالايهٔ برکفلد از خاکِ تهيه شده از ‌infosuria يا kieselgurh. در پالايهٔ Katadyn سطح پالايه از يک کاتاليست نقره پوشيده شده (کاتاليست‌ها موادى هستند که سرعت واکنش شيميائى را تغيير مى‌‌دهند و خود در پايان واکنش از نظر شکل و مقدار بدون تغيير مى‌مانند). به‌طورى که پس از تماس ميکروب‌ها با آن با عملِ اوليگوديناميکِ يون‌هاى نقره، ميکروب‌ها کشته‌ مى‌شوند، و زيرا يون‌هاى نقره در آب محتوى پالايه آزاد مى‌شوند. شمع‌هاى پالايه‌هاى ظريف به‌طور معمول ميکروب‌هاى موجود در آب آشاميدنى را نگه مى‌دارند ولى ويروس‌هاى پالايش‌پذير را رد مى‌کنند. شمع پالايه‌ها مستعد ايجاد لخته‌هاى حاصل از ناخالصى‌ها و ميکروب‌ها است و بايد به‌وسيلهٔ خراشيدن با يک بروس سخت و زيرِ جريان آب تميز و سپس جوشانده شوند. تميز کردن بايد دست‌کم هفته‌اى يک بار انجام گيرد. در پالايه‌هاى چينى بايد تنها آب تميز ريخته شود. با آنکه پالايه‌هاى سراميک در خالص‌کردن آب کارآمدى دارند ولى براى به‌کارگيرى گسترده در کشورهاى رو به پيشرفت (مانند هند) مناسب نيستند.