رهبری

براى تعمق در ماهيت رهبرى پرسش‌هائى مطرح شده است که يکى پس از ديگرى مى‌تواند مکمل مفاهيم براى علاقه‌مندان باشد. باورداشت رهبرى و بزرگداشت اين 'واپسين حد کمال شخصيت انساني' منوط به پاسخ به همين پرسش‌ها است. آنچه ذيلاً مطرح مى‌شود اقتباس از مجموعه‌آى است به نام ديباچه‌اى بر رهبرى که ناصرالدين صاحب‌الزمانى آن را تهيه کرده است.

۱- رهبرى چيست؟

۲- رهبرى چگونه است؟

۳- از کجا مى‌توان خود را به آن آذين بخشيد؟۳- از کجا مى‌توان خود را به آن آذين بخشيد؟

۴- چگونه مى‌توان خود را به آن آذين بخشيد؟

۵- آيا رهبرى تنها يک گونه است يا چهره‌هاى بسيار دارد؟

۶- آيا رهبرى تنها صفتى مادرزادى است يا پديده‌اى آموختنى و اکتسابى است؟

۷- آيا اين صفت در همه يافت مى‌شود يا در برخى از مردم؟

۸- آيا همه مى‌توانند رهبر شوند؟

۹- آيا مى‌توان رهبرى را آموخت و رهبر را پرورش داد؟

۱۰- آيا توان رهبرى قابل تشخيص و تقويت است؟

۱۱- آيا زمينه‌هاى سرشتى ويژه‌اى براى رهبر شدن لازم است؟

اين سؤالات و موارد متعدد ديگرى در اين زمينه مى‌توانند براى درک ابعاد رهبرى به ما کمک کنند و آنها را به ما بشناسانند. در اينجا قصد ما پاسخ دادن به همهٔ اين پرسش‌ها نيست زيرا اين بحث بسيار عميق و مفصل است.

براى رسيدگى به دانش فنى کشاورزان کشور و تأمين محتوائى شايسته براى ايجاد تغييرات مطلوب در رفتار حرفه‌اى توليد‌کنندگان کشاورزى و بهره‌وران از منابع طبيعي، راهى جز تشکل اقشار حرفه‌اى جامعهٔ مزبور نيست؛ و تنها در اين حالت مى‌توان با جمعيت عظيمى که در اين زمينه فعال هستند برخوردى سازنده و ارشادى داشت. بديهى است اين تنها راه حل مشکل رکود کار کشاورزى و توسعهٔ فعاليت‌هاى مربوطه نيست ولى در شرايط فعلى و دست کم تا زمانى که توان تحليل و بلوغ رفتارى روستائيان براى درک مشکلات و کشف راه‌حل‌هاى شايسته در حرفه آنها پديده نيامده و امکان اجرائى کشور هم محدود باشد يکى از بهترين روش‌هاى مديريت برنامه‌هاى ترويجى و آموزش کشاورزى است. اگر از اين موضع به قضيه نگريسته شود، خصلت رهبرى در کار ترويج، به‌ويژه نيروى ميدانى آن و توان اين نيروها براى بهرە‌گيرى از تشکل‌هاى سنتى روستا امرى حساس و قابل تعمق و قابل توجه اساسى است. از طرف ديگر، نظر به ماهيت و خصلت روال ترويج و با توجه به اينکه لازم است در کار ترويج روحيهٔ انسانى نيز در نظر گرفته شود و از طرف ديگر زمينهٔ عمل در ترويج جامعه و مردم آن هستند بايد دانست که روندهاى ادارى به آن ميزانى که براى دست‌اندرکاران مى‌تواند مفهوم باشد براى مردم قابل توجه نيست بلکه آنان مايل هستند آنچه را که خود در جامعه عمل مى‌کنند و به آن معتقدند بپذيرند و متابعت نمايند.

اين پديده خود حکايت از نظامى پويا در جوامع دارد که امروزه نقش مهمى در ايستائى يا پويائى نظام‌هاى جامعه ايفاء مى‌کند. در چنين وضعيتى نقش رهبران و نقش شخصيت‌ها بسيار مهم و حساس است زيرا نظر به اعتقادى که مردم از جهات مختلف به آنها دارند توصيه‌هاى آنها را مى‌پذيرند و فوراً به مرحله عمل در مى‌آورند.

با توجه به محدودهٔ عمل مروج در جامعه و نيز با توجه به ويژگى‌هاى مديريت در ترويج، مى‌توان به‌خوبى دريافت که علاوه بر توانائى و کاردانى عوامل ترويج در ادارهٔ امور مربوطه به فعاليت‌هاى ترويجى مهارت‌ەاى ديگرى نيز جهت برقرارى ارتباط مطلوب و مؤثر با افراد جامعه و جلب توجه دائمى آنان مورد نياز است تا از اين طريق مروجان بتوانند برنامه خود را عملاً در متن جامعه و ميان مردم پياده کنند و از مزاياى آن مردم را برخوردار سازند.

بنابراين لازم است در جامعه به‌جاى اعمال مديريت خشک و سنتى (کلاسيت) از عامل هدايت‌کننده و پذيرفته‌شده‌اى به نام 'رهبري' که ماهيتى ارشاد کننده و هدايت کننده دارد و عمدتاً از معيارهاى اخلاقى و باورهاى عميق درونى انسان در پيشبرد امور استفاده مى‌کند بهره‌گيرى شود. در اين نظام، افراد مديرانه به راهى گرايش داده مى‌شوند که اگر به ظاهر باور ندارند که بتواند برآورندهٔ نيازهاى آنها باشد باطناً دليلى براى مخالفت با آن نيز نداشته باشند.