ترویج

در زمينهٔ آموزش‌هاى آزاد در کشاورزي، ترويج نوعى آموزش رسمي، داوطلبانه، خارج از نظام آموزش رسمى متداول و هدايت‌کننده است که هدف اصلى آن قدرتمند کردن فکرى و حرفه‌اى مردم بوده با اين ديدگاه که هر فرد جامعهٔ انسانى است محق و مؤثر در آن جامعه. سازمان خوابار و کشاورزى سازمان ملل متحد، ترويج کشاورزى را 'خدمتى آموزشي، غيررسمى و خارج از مدرسه براى پرورش نفوذ در کشاورزان و خانوادهٔ آنها در نشر عمليات پيشرفته محصولات زراعى و دامي' مى‌داند.

اوکلى و گارفورث در کتاب راهنماى آموزش ترويج مى‌گويند که کلمهٔ ترويج داراى مفهوم وسيع و گسترده‌اى است و هر مروج براى خود استنباطى از آن دارد اما آن را مى‌توان با نگاهى به گويش‌هاى مختلف چنين تعريف کرد:

'ترويج فرآيند آموزشى غيررسمى و جهت‌گيرى شده به‌سمت روستائيان است. اين فرآيند نصايح، رهنمودها و اطلاعاتى را ارائه مى‌کند تا آنها را براى حل مشکلات آنها يارى کند. ترويج همچنين در جهت افزايش کارآئى خانوار زارع، افزايش توليد و بالا بردن سطح زندگى روستائى است.'

تعاريف فوق با توجه به نگرش مورد نظر در انتشارات سازمان خواربار و کشاورزى جهانى مطرح شده‌اند. رولينگ معتقد است که همهٔ تعاريف ترويج براى اين تأکيد دارند که 'ترويج فعاليتى است پيش‌بينى شده، مدّون، برنامه‌ريزى شده، منظم، هدف‌دار و پرنيّت به دنبال اين نتيجه‌گيرى او ترويج را مرداف 'ميانه‌گري' مى‌داند و منظور خود را از اين کلمه اين‌‌طور بيان مى‌کند که:

'ميانگرى تلاشى است منظم براى کاربرد حساب شدهٔ منابع و دخالت در کارکرد عوامل موثر در يک فرآيند جارى اجتماعى و تجديد ساختار آنها به‌نحوى پايدار و در جهات مورد نظر گروه ميانجي.'

در جاى ديگر، با شمردن اجزاء اصلى در ساخت تعريف ترويج از جمله ميانه‌گري، ارتباطات، رفتارهاى داوطلبانه و فرآيند هدف اين فعاليت را 'يک ميانه‌گرى ارتباط حرفه‌اى ساخته شده به وسيلهٔ ارگانى براى اغواى تغيير در رفتارهاى داوطلبانه با فرض سودمند بودن آن براى عموم' مى‌داند.

چنانچه مشاهده مى‌شود، ديدگاه و محور غالب پر کردن خلاء بين عاملان يک تحرک عمومى و محورها يا مواضع فراهم‌کننده يا توليد‌کنندهٔ سياست‌هاى تطبيقى و تنظيم‌کنندهٔ روال اين تحرک‌ها در جهت توسعه است. در اينجا، از ترويج به‌عنوان يک رابط يا عاملى که ميانجى بين دو قطب مورد اشاره است، ياد شده است و اختصاص به کشاورزى ندارد بلکه نگرشى است عام و جامع به تحرکات و تکاپوهاى قابل پيشرفت يک جامعه.

ترويج نوعى نهاد خدماتى است در جهت بهبود وضع مردم و اين نهاد عملاً وظيفهٔ ارشاد و آگاه کردن مردم را از جهت کار اصلى آنها يعنى کشاورزى به‌عهده دارد. بسيار ديده يا شنيده شده که ترويج در ساير امور نيز وجود دارد مثلاً در تجارب، اقتصاد، پزشکى و ساير امورى که با پيشرفت‌هاى سريع و روزافزون مواجه هستند. بحث در اين موارد از وظيفهٔ اين گفتار خارج است و فقط به اين نکته اشاره مى‌شود که ترويج به‌صورت يک امر عمومى و يک کلمهٔ عام نقش بيدارکننده و آگاه‌ساز را در جوامع مختلف به‌عهده دارد. نقشى که بايد متضمن پيشرفت‌هاى فردى و اجتماعى و آزادى‌ها و رشد عقايد و نظريات و مهارت‌ها باشد.