حداقل وسعت اقتصادی

براساس نظر سلطاني، غلامرضا و بهاءالدين نجفى منظور از حداقل وسعت اقتصادي، وسعتى است که در چارچوب آن زارع بتواند علاوه بر کليه هزينه‌هاى وابسته به کشاورزي، درآمدى متناسب با دستمزد انتظارى (موقعيت) نيروى کار در مزرعه يا حداقل معيشت خانوار (هر کدام مناسب‌تر باشد) کسب نمايد.

بنابر تعريف فوق، کشاورزان بايستى لااقل آنقدر زمين در اختيار داشته باشند که ارزش محصولات توليد شده در آن پس از کسر مخارج يا هزينه‌هاى توليد بتواند حداقل معيشت خانوار يا معادل هزينه فرصت نيروى کار را تأمين کند. به‌عبارت ديگر وضعيتى معرفى مى‌شود که در آن سود اقتصادى حاصل از توليد محصولات صفر است. زيرا در تعريف فوق مى‌توان هزينه نيروى کار را نيز همانند ساير اقلام هزينه‌اى جزء مخارج کشاورزى به‌حساب آورد. در اين صورت مى‌توان حداقل وسعت اقتصادى را وسعتى دانست که از طريق آن مخارج مربوط به کل عوامل توليد و از جمله نيروى کار خانوادگى زارع پوشانده شود.

به هرحال جهت محاسبه اين وسعت فرمول زير ارائه شده است:

حداقل وصعت اقتصادى = مخارج متوسط سالانه يا هزينه انتظارى نيروى کار يک خانوار زارع/ارزش افزوده کشاورزى در هر هکتار

ارزش افزوده کشاوزى در فرمول فوق، شامل ارزش افزوده زراعت، دامدارى و ساير فعاليت‌هاى توليدى معرفى گرديده است. به‌عبارت ديگر بازده نيروى کار و سرمايه زارعين در هر هکتار به‌عنوان ارزش افزوده بيان شده است. بنابراين در محاسبه ارزش افزوده، درآمد ناخالص يک هکتار از طريق حاصلضرب قيمت محصول در مقدار عملکرد آن محاسبه گرديده و سپس مخارج مربوط به توليد محصول در يک هکتار، به جزء هزينه مربوط به نيروى کار و سرمايه از آن کسر شده است. نتيجه حاصله همان ارزش افزوده يک هکتار است.