نشانگان‌ شوگرن‌ ـ sjogren's syndrome

نشانگان‌ شوگرن‌ دومین‌ اختلال‌ خودایمنی‌ روماتیسمی‌ شایع‌ پس‌ از آرتریت‌ روماتویید. این‌ اختلال‌ عمدتاً در خانم‌ها (حدوداً90% موارد) با میانگین‌ سنی‌ 50 سال‌ رخ‌ می‌دهد. این‌ اختلال‌ ممكن‌ است‌ به‌طور اولیه‌ ( مستقل‌ ) بروز كند یا همراه‌ سایر اختلالات‌ بافت‌ همبند (آرتریت‌ روماتویید، اسكلرودرمی‌، لوپوس‌ اریتماتوی‌ منتشر، پلی‌میوزیت‌) باشد. نشانگان‌ شوگرن‌ ممكن‌ است‌ تنها غدد برون‌ریز (مترشحه‌ مخاط‌) را درگیر سازد یا سایر اعضا نظیر ریه‌ و كلیه‌ را نیز مبتلا سازد.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. التهاب‌ مفاصل‌

۲. بزرگی‌ غده‌ پاروتید

۳. سایر علایم‌ از قبیل‌ ریزش‌ مو، خارش‌ منتشر، خستگی‌، تب‌ خفیف‌ و درد عضلانی‌

۴. خشكی‌ مجاری‌ تنفسی‌ فوقانی‌ كه‌ می‌تواند باعث‌ خونریزی‌ بینی‌، خشونت‌ صدا، سرفه‌ مزمن‌ بدون‌ خلط‌، عفونت‌ گوش‌ و سایر عفونت‌های‌ تنفسی‌ گردد.

۵. خشكی‌ مهبل‌ كه‌ می‌تواند باعث‌ مقاربت‌ دردناك‌ گردد.

۶. خشكی‌ دهان‌ كه‌ می‌تواند باعث‌ دشواری‌ بلع‌ و تكلم‌، اختلال‌ حس‌ چشایی‌ یا بویایی‌، تشنگی‌، زخم‌ و حفره‌های‌ دندانی‌ گردد.

۷. خشكی‌ چشم‌ كه‌ می‌تواند باعث‌ احساس‌ جسم‌ خارجی‌ در چشم‌، احساس‌ سنگریزه‌ در چشم‌، قرمزی‌، سوزش‌، حساسیت‌ به‌ نور، خارش‌، احساس‌ وجود یك‌ پرده‌ نازك‌ در جلوی‌ چشم‌ و ترشح‌ چشم‌ گردد.

ـ علل‌ بیماری:

علت‌ آن‌ ناشناخته‌ است‌. در بروز آن‌ ممكن‌ است‌ عوامل‌ ژنتیكی‌، ایمنی‌ شناختی‌، هورمونی‌ و محیطی‌ دخیل‌ باشند. عفونت‌ ویروسی‌ در یك‌ فرد مستعد ممكن‌ است‌ باعث‌ آغاز این‌ اختلال‌ گردد.

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

۱. سابقه‌ خانوادگی‌ اختلالات‌ خودایمنی‌

۲. آرتریت‌ روماتویید

۳. اسكلرودرمی‌

۴. لوپوس‌ اریتماتوی‌ منتشر

۵. پلی‌میوزیت‌

ـ پیشگیری‌:

اقدام‌ پیشگیری‌كننده‌ خاصی‌ برای‌ آن‌ شناخته‌ نشده‌ است‌.

ـ عواقب‌ موردانتظار:

نشانگان‌ شوگرن‌ یك‌ اختلال‌ مزمن‌ است‌ و پیش‌آگهی‌ آن‌ اغلب‌ به‌ اختلال‌ همراه‌ آن‌ بستگی‌ دارد. درمان‌ به‌ تسكین‌ علایم‌ و جلوگیری‌ از بروز عوارض‌ كمك‌ می‌كند.

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

۱. عفونت‌ ریوی‌

۲. افزایش‌ ناتوانی‌

۳. نارسایی‌ كلیه‌ (به‌ندرت‌)

۴. لنفوم‌ (به‌ندرت‌)

ـ درمان‌:

۱. بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ آزمون‌ شیرمر كه‌ مقدار اشك‌ تولیدشده‌ در عرض‌ 5 دقیقه‌ را اندازه‌گیری‌ می‌كند، سایر ارزیابی‌های‌ چشمی‌، بررسی‌ جریان‌ بزاق‌، نمونه‌برداری‌ لب‌، و آزمایش‌های‌ خون‌ و ادرار باشد.

۲. درمان‌ با هدف‌ تخفیف‌ خشكی‌ چشم‌ها، دهان‌ و سایر نواحی‌ بدن‌ انجام‌ می‌شود.

۳. رعایت‌ دقیق‌ بهداشت‌ دهانی‌ و مراجعه‌ منظم‌ به‌ دندانپزشك‌ مهم‌ است‌.

۴. برای‌ محافظت‌ چشم‌ها از غبار، باد و آفتاب‌ شدید از عینك‌ آفتابی‌ استفاده‌ كنید. استفاده‌ از عینك‌های‌ مخصوص‌ حفظ‌كننده‌ رطوبت‌ چشم‌ ممكن‌ است‌ سودمند باشد.

۵. از مالیدن‌ چشم‌ها خودداری‌ كنید.

۶. برای‌ محافظت‌ قرنیه‌ ممكن‌ است‌ لنزهای‌ تماسی‌ تجویز شود.

۷. در منزل‌ از یك‌ دستگاه‌ مرطوب‌كننده‌ با بخار سرد استفاده‌ كنید. دستگاه‌ را هر روز تمیز كنید.

۸. از دوش‌ گرفتن‌ یا حمام‌ طولانی‌مدت‌ خودداری‌ كنید.

۹. كمپرس‌ گرم‌ یا استفاده‌ از بالشتك‌ گرم‌كننده‌ ممكن‌ است‌ به‌ تخفیف‌ درد مفصلی‌ یا ناراحتی‌ در ناحیه‌ غده‌ متورم‌ كمك‌ كند.

ـ داروها:

۱. اشك‌های‌ مصنوعی‌ برای‌ خشكی‌ چشم‌

۲. سواب‌ یا اسپری‌ متیل‌ سلولز برای‌ خشكی‌ دهان‌

۳. قطره‌های‌ نرمال‌ سالین‌ یا اسپری‌ برای‌ خشكی‌ مجاری‌ تنفسی‌

۴. ژل‌ به‌عنوان‌ نرم‌كننده‌ برای‌ خشكی‌ مهبل‌

۵. نیستاتین‌ ممكن‌ است‌ برای‌ عفونت‌های‌ دهانی‌ تجویز شود.

۶. پرهیز از مصرف‌ داورهای‌ ضداحتقان‌ و آنتی‌هیستامین‌ها. این‌ داروها باعث‌ خشكی‌ بیشتر دهان‌ می‌گردند.

۷. كورتیكواستروییدها یا داروهای‌ سركوب‌كننده‌ دستگاه‌ ایمنی‌ ممكن‌ است‌ در بیماران‌ دارای‌ علایم‌ شدید تجویز شوند.

ـ فعالیت‌:

محدودیتی‌ وجود ندارد ولی‌ ممكن‌ است‌ فعالیت‌ بیمار تحت‌ تأثیر علایم‌ بیماری‌ محدود گردد.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

۱. از مصرف‌ غذاهای‌ حاوی‌ شكر كه‌ در پوسیدگی‌ دندان‌ نقش‌ دارند تا حد امكان‌ پرهیز كنید.

۲. برای‌ تخفیف‌ خشكی‌ دهان‌ از آدامس‌ها یا آب‌نبات‌های‌ فاقد شكر استفاده‌ كنید.

۳. فراوان‌ مایعات‌ مصرف‌ كنید به‌ویژه‌ هنگام‌ غذا خوردن‌

۴. اگر خشكی‌ و زخم‌ شدگی‌ دهان‌ مانع‌ از خوردن‌ غذاهای‌ عادی‌ شود، برای‌ جلوگیری‌ از سوءتغذیه‌ از مكمل‌های‌ مایع‌ پركالری‌ و پرپروتئین‌ استفاده‌ كنید.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دارای‌ علایم‌ نشانگان‌ شوگرن‌ باشید. اگر علایم‌ با وجود درمان‌ تشدیدیافته‌ یا بهبود نیابد.