پیشینهٔ کاغذ‌بری‌(قطاعی) در جهان

پيشينهٔ هنر قطاعى در برخى کشورهاى جهان بسيار کهن‌تر از ايران است. از جمله کشور چين در اين رشته، پيشينه‌اى ديرينه دارد و بنظر مى‌‌آيد که اين هنر از چين به ايران راه يافته و سپس به کشور ترکيه (عثماني) رفته و از آنجا در کشورهاى سوئيس و فرانسه و لهستان پراکنده شده است.

چين بعنوان نخستين کشورى است که هنر قطاعى در آن پديد آمده و رواج يافته و هنوز هم جزء هنرهاى اين سرزمين بشمار مى‌رود؛ اما در آن سرزمين نيز مطلب چندانى درباره پيدايش و گسترش آن يافت نمى‌شود. اطلاعات موجود دربارهٔ اين هنر در چين، تنها به واسطهٔ افسانه‌ها و داستان‌ها به‌دست ما رسيده؛ طبق نظر نويسنده و هنرشناس چيني، آيين کهن‌ترين نوشتهٔ مربوط به هنر کاغذبري، متعلق به روزگار خاندان سونگ است، اما خود او پيدايش اين هنر را در آغاز تاريخ چين قرار مى‌دهد. کاغذبرى فرآوردهٔ دستى برزگران و کشاورزان چينى است که بريده‌‌هاى خود را با قلم‌تراش مى‌برند نه با مقراض. قطاعى‌هاى چينى شامل اشکال گوناگون آرايشى است که از طبيعت الهام گرفته مى‌شود و نگاره‌هاى گل، شاخه، بامبو، گل نيلوفر آبي، خوشه انگور، پرندگان، گربه، بوزينه، گوزن، آهو و ... مورد علاقهٔ مردم است.

بخش ديگرى از موضوعات اين کاغذبرى‌هاى چيني، نمايش کارهاى روزانه مثل درو کردن، ماهيگيري، بافندگي، غذا دادن به چهارپايان و مرغان و ... مى‌باشد.

بخش سوم اين موضوعات چينى جنبه‌هاى نمادين دارد، که نمادهاى سنتى است، مانند اژدها، گل لوتوس و ...

بخشى از بريده‌هايى که در چين بکار مى‌رود نيز داستان‌ها، حماسه‌ها و مردان تاريخى هستند که بيشتر از نمايش‌هاى سنتى چين الهام گرفته‌اند.

هنر کاغذبرى از ايران به کشور عثمانى راه يافت. کفته شده که در سدهٔ دهم هجرى در کشور عثماني، هنرمندانى بوده‌اند که از کاغذ استفاده مى‌کرده‌اند و چيزهايى مى‌ساخته‌اند.

يکى از کاغذبران نامدار کشور عثمانى در سدهٔ يازدهم هجري، 'فخرى بروسه‌وي' است، که در کتاب مناقب هنروران، مصطفى کاتب دربارهٔ او چنين نوشته: 'از کاغذبران ترک، فخرى از مردم «بروسه» است که قطعه‌‌هاى بريدهٔ او بى‌مانندست و در ترتيب «باغچه» و بريدن انواع شکوفه‌ها و گل‌ها، هنر مدبيح او در همه جا مقبول و مطلوبست.' در جاهاى بسيار ديگرى نيز از اين هنرمند ياد شده است.

در بين کشورهاى اروپايي، هنر کاغذبرى در لهستان، رواج و گسترش بيشترى يافته است. هنرشناسان لهستانى اين هنر را جزء هنرهاى ملى و بومى مردمي، ذکر کرده‌‌اند. اين هنر از طريق لهستان به اروپا رفت. اما به‌گفته خود هنرشناسان لهستاني، پيشينهٔ آن از يک صد و پانزده سال بيشتر نمى‌رود. در مجموع اقسام مختلف برش کاغذ در لهستان در دو دسته خلاصه مى‌شود: دستهٔ اول برش‌هاى بى‌رنگ است. تکنيک اين قبيل برش‌ها عبارت از کمپوزيسيون اشکال در اطراف يک يا چند محور قرينه؛ به اين ترتيب طرح اساسى به‌صورت يک مستطيل يا ستاره يا مربع و غيره در مى‌آيد.

دستهٔ دوم برش‌هاى رنگى مختلفى است که در کنار هم قرار مى‌گيرد و چسبانده مى‌شود. و به شکل نقاشى تزئينى در مى‌آيد.

هنرشناسان سوئيسى قبول دارند که اين هنر از مشرق زمين در ميان مردم آنها راه يافته است. و سرچشمهٔ آن را سايه‌بازى شرقى مى‌دانند. کريستيان روبى در کتاب خود مى‌نويسد: 'در اروپا در دوران گوتيک، نگارگران براى آراستن کنارهٔ نگاره‌هاى خود و نيز براى استنسيل کردن ديوارهاى کليساها و سپس براى آرايش مبل و اثاثه و لوازم آشپزخانه، از کاغذبرى سود مى‌جستند.'

در سدهٔ هفدهم، صندوق‌هاى خانه‌هاى روستايى بوسيلهٔ کاغذبري، استنسيل آراسته مى‌شد. و تقريباً همهٔ روستائيان با آن آشنا بوده‌اند.

در دوره‌اى که از شيوهٔ کاغذبرى‌هاى تا شده در کار خود استفاده مى‌کردند، از نقوش تزئينى متقارن که هماهنگ با کاربرد آن بوده است، بهره مى‌بردند.

در سدهٔ هيجدهم آرايش با گل‌هاى رنگارنگ برترى يافت. براى آرايش کناره‌ها و زمينهٔ نوشته‌هاى تزئيني، نامه‌هاى عاشقانه، قطعه‌ها و نامه‌هاى تبريک، قباله‌هاى رسمى و اسناد و روى جلد کتاب‌ها استفاد مى‌شد. حلبى‌سازها و آهنگران و قفل‌سازان نيز، بريده‌هاى تا شده را بعنوان الگوى کار خود از جمله جاى کليد درها و گنجه‌ها و صندوق‌ها و آرايش گل‌ميخ‌ها و پيرامون چفت‌ها و کوبه‌هاى درها بکار مى‌بردند.'

بطورکلى اين هنر در کشورهاى اروپايى فرانسه، کانادا، سوئيس و امريکا رواج داشته است.