| دوران کودکى به سال‌هاى بين شيرخوارگى تا نوجوانى (۱ تا ۱۰ سالگي) اطلاق مى‌شود. مشخصه اين دوره، سرعت رشد کمتر در مقايسه با دوره‌هاى قبل و پس از آن و کسب سريع مهارت و استقلال در انجام وظائف فردى از جمله غذا خوردن است. اين امر با تحرک و فعاليت بيشتر کودک همراه است که وجود مزيت‌هاى آن، اين گروه را در معرض خطرات ويژه‌اى نيز قرار مى‌دهد. با شروع مدرسه، ويژگى کسب استقلال و نزديک شدن به رفتارهاى مورد تائيد جامعه بيشتر مشهود مى‌شود. در عين‌حال، ويژگى‌هاى فردى کودک به تناسب سرعت رشد، الگوى فعاليت، ميزان تکامل شخصيت و الگوى غذاى مصرفى وى بروز مى‌يابد.
|
|
| بنابراين، نيازهاى کودک به مواد مغذى نيز در هر يک از سال‌هاى اين دوران دامنه گسترده‌ترى دارد که متأثر از اندازه و ترکيب بدن، الگوى فعاليت و سرعت رشد کودک است. والدين و مراقبين کودک نيز در اين دوران نقش مهمى در شکل‌گيرى عادات و رفتارهاى کودک از جمله عادات و ترجيحات غذائى وى مى‌توانند داشته باشند.
|
|
|
|
| رشد و تکامل در دوران کودکى
|
|
| الگوى رشد بچه‌ها در اين سنين بسيار متفاوت است. بعضى از بچه‌ها به‌طور ارثى کوتاه قد و چهارشانه هستند. ساير بچه‌ها بلندقد و ظريف مى‌باشند. جهش رشدى بعضى بچه‌ها در سنين پائين‌تر اتفاق مى‌افتد. با پيگيرى ماه به ماه و سال به سال اندازه‌هاى بدنى هر بچه مى‌توان رضايت‌بخش بودن رشد او را تعيين کرد.
|
|
| در طى سال دوم، کودک نوپا حدود ۵/۳ تا ۵/۴ کيلوگرم وزن اضافه مى‌کند. افزايش قد و وزن کودک از دو تا ۹ سالگى سرعت کمترى دارد، به‌طورى که زياد شدن وزن به ۲ تا ۳ کيلوگرم در سال کاهش مى‌يابد.
|
|
| بسيارى از تغييرات جسمى و رفتارى موجب کامل شدن زمينه‌هاى تغذيه‌اى مى‌شود. بچه‌ها تا ۲ سالگى بيشتر چربى کودکي را از دست مى‌دهند. در سال‌هاى بعد اندازه و کارآئى ماهيچه‌ها افزايش مى‌يابد و استخوان‌ها قوى‌تر مى‌شوند. تغيير نسبت‌هاى بدني، هماهنگى حرکتى و تکامل مغزى در هر کودک سالم با نظم خاصى پيش مى‌رود و سن وقوع اين تغييرات از کودکى تا کودک ديگر متفاوت است.
|
|
|
|
| کودکان براى برآورده کردن نياز نسبتاً بالاى خود به انرژى و جلوگيرى از گرسنگى زياد به ميان وعده‌هائى در طول روز احتياج دارند. الگوى غذائى معمولاً شامل وعده‌هاى کوچک غذائى و ميان وعده‌هاى متعادل مى‌باشد.
|
|
| کودکان خردسال غذاهاى ساده با طعم ملايم که چاشنى کمى داشته باشند را ترجيح مى‌دهند. وقتى بچه بزرگ‌تر مى‌شود خوراک‌هاى مخلوط را مى‌پذيرد. غذاهائى که به جويدن احتياج دارند براى تکامل دندان‌ها و استخوان‌ها و عضلات دهانى ضرورى است. اين بخش بدن براى پيشرفت قدرت صحبت کردن حياتى مى‌باشد. براى بچه‌ها در سنين قبل از مدرسه و کودکانى که دندان‌هاى دائمى آنها در حال نمو است، بهتر است مواد غذائى مثل گوشت که جويدن آنها براى دندان‌هاى شيرى سخت است، خُرد شوند. غذاهاى ولرم نسبت به غذاهاى داغ ارجحيت دارند. ميوه‌ها و سبزى‌هائى که طعم قوى دارند در سال‌هاى پايانى دبستان بهتر پذيرفته مى‌شوند.
|
|
| بچه‌ها گاهى بَدغذا مى‌شوند و فقط مواد غذائى به‌خصوصى مى‌خورند. اگر والدين (و پدربزرگ و مادربزر‌گ‌ها و ساير بزرگسالان) توجه خاصى به اين انحراف اشتها نشان ندهند، معمولاً زياد طول نمى‌کشد. اگر بچه‌ها شير نمى‌نوشند، آن را همراه غلات صبحانه يا در فرنى به آنها بدهيد. اگر شير در ليوانى ريخته شود که خوب تزئين شده باشد، يا گاهى عطر آن تغيير داده شود يا با ميوه يا شربت رنگى شود، غالباً پذيرفته خواهد شد. ماست ساده و پنير جانشين‌هاى خوبى براى شير هستند. بچه‌ها از مقدارى تنوع (نه خيلى زياد) براى کسب تجربيات بيشتر، حس ويژه بودن يا جلوگيرى از ملالت، لذت مى‌برند. با افزايش استقلال و بهتر شدن مهارت‌ها، از کمک کردن به خريد، آماده‌سازي، عرضه و خوردن مواد غذائى استقبال مى‌کنند.
|
|
| کودکى که به سن مدرسه مى‌رسد ممکن است علائق غذائى جديدى پيدا کند و با مشکلات ديگرى در حفظ تغذيهٔ خوب نيز روبرو شود. بسيارى از خانواده‌ها صبح‌ها با شتاب آماده مى‌شوند، به طورى‌که صبحانه با عجله خورده مى‌شود يا به‌طور کلى خورده نمى‌شود. نگرانى در مورد مدرسه ممکن است سبب شود بچه نهار کمى صرف کند. وقت کم ناهار براى کسانى که آهسته غذا مى‌خورند مشکل ايجاد مى‌کند. بچه‌هاى بسيار فعال ممکن است قبل از غذا خيلى خسته شوند.
|
|
|
|
| سال‌هاى بچگى به عادات غذائى که در کودکى شروع شده است، تحکيم مى‌بخشد. بسيارى از مشکلات رفتار غذائى در اين دوران نتيجهٔ عدم توجه والدين به رشد و نمو طبيعى کودک مى‌باشد. به‌علاوه، اغلب والدين غذا را براى مقاصد غيرتغذيه‌اى به‌کار مى‌برند. براى مثال، ممکن است براى تشويق يا تنبيه از شيرينى استفاده کنند. يا بچه‌اى که غذاى خود را تمام نکرده از صرف دِسر (پس غذا) محروم کنند، يا به بچه به خاطر رفتار نادرست اجازه ندهند غذا بخورد.
|
|
| کودکان کيک، شيريني، نوشابه و مواد غذائى ميان وعده را با موقعيت‌هاى شاد همراه مى‌دانند، اما به آنها گفته مى‌شود که نوشابه براى شما خوب نيست يا شيرينى دندان‌هاى شما را خراب مى‌کند. وقتى به کودک گفته مى‌شود يا ماده غذائى خاص بَد است ولى همان ماده به‌عنوان تشويق به او داده مى‌شود، واقعاً گيج مى‌شود. گاهى نيز کودکان براى جلب توجه از خوردن غذاى دلخواه خود امساک مى‌کنند يا با غذا بازى مى‌کنند. چند نکته پيشنهادى به والدين در مورد مراقبت از کودکان به‌شرح زير است:
|
|
| - غذا را در يک محل خوشايند و فضاى آرام و بدون شتاب عرضه کنيد. اگر بچه هيجان‌زده يا خسته است اجازه دهيد قبل از غذا مدتى آرام بگيرد و استراحت کند. زمان کافى براى صرف غذا در محيطى دلخواه اختصاص دهيد.
|
|
| - شرکت بچه در آماده کردن سفره و همکارى در انجام ساير فعاليت‌هاى مناسب سن او را تشويق کنيد. انتظار ريختن نوشيدنى‌ها يا دست کشيدن از غذا خوردن را داشته باشيد. اجازه ندهيد وعده غذائى به صحنه جنگ بين بچه‌ها با والدين يا ساير بچه‌ها تبديل شود.
|
|
| - غذاها را با رنگ‌ها و بافت و طعم متنوع و خوب تزئين‌شده عرضه کنيد. گاه به‌گاه مقادير کمى غذاى جديد به بچه بدهيد. وسايل و بشقاب غذاخورى بى‌خطر که نگهداشتن و استفاده از آنها آسان باشد به‌کار ببريد. خيلى از ميوه‌ها، سبزى‌ها، گوشت‌ها و نان را مى‌توانيد به دست بچه بدهيد.
|
|
| - به‌خاطر داشته باشيد در فاصله کودکى تا بلوغ با کاهش سرعت رشد، اشتها نيز کم مى‌شود. به‌علاوه مراحل مهم تکامل عادات غذائى را به بچه ديکته مى‌کند. براى مثال بچه‌ها براى اثبات استقلال خود از خوردن غذا اجتناب مى‌کنند. اين مراحل از کودکى شروع مى‌شود و تا سال‌هاى بعد ادامه مى‌يابد. سعى کنيد بپذيريد که بيشتر حالات امتناع از مصرف غذا به معنى بزرگ‌شدن بچه شما است.
|
