عملکرد هوازی در سالمندان (۲)

کارکرد تنفسى نيز ممکن است به‌عنوان واکنشى به فعاليت و تمرين شديد در سالخوردگان محدود گردد. يکى از شاخص‌هاى مهم کارکرد تنفسى حياتى است. ظرفيت حياتى حجم بيشينهٔ هواى بازدم پس از يک تنفس عميق و ظرفيت حياتى بازتابى از ظرفيت تنفسى زياد است که منجر به تصفيهٔ هوا به نحو بهتر در حبابچه‌هاى ششى مى‌شود. چون بخش اعظم پخش و جذب اکسيژن در مويرگ‌هاى خونى در ديوارهٔ حبابچه‌هاى ششى انجام مى‌شود (تصوير زير) با تصفيهٔ بهتر هوا مقدار اکسيژن در گردش خون و نهايتاً در عضلات در حال کار افزايش مى‌يابد.

ظرفيت حياتى انسان با انجام تمرين و ورزش افزايش مى‌يابد. مويرگ‌هاى خونى به اندازهٔ کافى در شُش‌ها وجود دارند و مى‌توانند پخش و جذب اکسيژن را به حد بهينه برسانند. بنابراين کاهش ظرفيت حياتى يا کم‌شدن مويرگ‌هاى ششي، مدت اجراء فعاليت شديد را کم مى‌کند. در اثر بالا رفتن سن ظرفيت حياتى انسان کم مى‌شود (نوريس و همکاران، ۱۹۵۶؛ شفارد، ۱۹۷۸ ب)؛ همين‌طور تعداد مويرگ‌هاى خونى در داخل حبابچه‌هاى ششى کاهش مى‌يابد (ريد، ۱۹۶۷).

شايد کاهش ظرفيت حياتى که در اثر سالخوردگى به‌وجود مى‌آيد مربوط به از بين رفتن خاصيت ارتجاعى بافت‌هاى ششى و ديوار قفسهٔ سينه باشد (ترنر، ميد و وول، ۱۹۶۸). اين تغييرات تنفسى در افراد سيگارى به مراتب نمايان‌تر از بقيهٔ افراد است.

حاصل نهايى تغييرات قلبى و تنفسى اين است که در اثر سالخوردگى بيشينهٔ اکسيژن مصرفى (خواه مطلق يا نسبى نسبت به وزن بدن) و ظرفيت ورزشى فرد کاهش مى‌يابد و دورهٔ بازگشت به حالت اوليه با انجام تمرين شديد ورزشى طولانى‌تر مى‌شود. نتايج به‌دست آمده از تحقيقات مقطعى و بلندمدت در تصوير زير منعکس شده است. با پيشرفت سن اين شاخص‌ها تنزل مى‌کند. زياد شدن بافت چربي، تحليل رفتن بافت عضلانى و کم تحرکي، همه بر روى اين کاهش تأثير مى‌گذارند. علاوه بر اين، عوامل منفى محيطى در طول زندگى مانند سيگار کشيدن يا سوء تغذيه مى‌تواند باعث کمک به اين تغييرات يا تسريع آن گردد. در مقابل اگر در طول زندگي، انسان در معرض عوامل محيطى مثبت از قبيل فعاليت‌هاى ورزشى سودمند قرار گيرد بهتر مى‌تواند سطوح استقامتى خود را حفظ و نگهدارى کند.

شواهدى در دست است که نشان مى‌دهد اين تغييرات در سالخوردگانى که فعال و پرتحرک باقى مى‌مانند، خيلى اساسى نيست (دن و بروس، ۱۹۷۲؛ درينک واتر، هرواث و ولز، ۱۹۷۵۳ کش و والاس، ۱۹۷۶؛ شفارد، ۱۹۷۸ ب؛ اسميت و سرفاس، ۱۹۸۱). تصوير زير قسمت ب شيب بيشترى را در مقدار بيشينهٔ اکسيژن مصرفى در افراد کم‌تحرک (خط منقطع) در مقايسه با افراد پرتحرکت (خط ممتد) نشان مى‌دهد.

تمرين شديد حتى مى‌تواند براى مدتى بيشينهٔ اکسيژن مصرفى را در بزرگسالان به‌طور يکسان حفظ کند (کش و والاس، ۱۹۷۶). کسانى که علاقه دارند تا جايى که ممکن است سطح استقامت خود را حفظ کنند، بايد سيگار کشيدن را قطع کرده، از تغذيهٔ مناسبى برخوردار شده، برنامهٔ ورزشى مناسبى را براى حفظ استقامت خود طراحى و اجراء کنند.