استئوپوروز (پوکى استخوان) نوعى بيمارى است که با کاهش تودهٔ استخوانى و تخريب ساختارى ظرفيت نسج استخوان مشخص مى‌شود و به افزايش شکنندگى استخوان و متعاقب آن ازدياد خطر شکستگى منجر مى‌گردد.
درمان
مشخص شده که بسيارى از بيمارى‌ها و داروها به پوکى استخوان منتهى مى‌شوند. مع‌الوصف در اکثر موارد هيچ علتى شناسائى نيست.شکستگى ناشى از پوکى استخوان معمولاً در محل‌هائى رخ مى‌دهد که استخوان عمدتاً ماهيت ترابکولر (اسفنجي) دارد: مهره‌ها، دنده‌ها، قسمت ديستال ساعد و پروکزيمال فمور. تودهٔ استخوان در سالمندان به سرعت زوال قهقرائى استخوان و به حداکثر تودهٔ استخواني، به‌عنوان مثال تودهٔ استخوانى موجود در حوالى دههٔ سوم حيات بستگى دارد. عوامل مربوط به حصول حداکثر تودهٔ استخوانى شامل عوامل مادرزادي، رژيم غذائي، هورمون‌ها، فعاليت جسماني، عوامل مربوط به شيوهٔ زندگي، داروها و بيمارى‌ها مى‌باشند. مداخلهٔ درمانى در جهت افزايش حداکثر تودۀ استخوانى تنها از طريق کنترل عواملى نظير وضعيت استورژن، دريافت کلسيم در رژيم غذائى و فعاليت فيزيکى متصور خواهد بود. تجويز استروژن تنها در اختلالاتى که با هيپواستروژنيسم تظاهر مى‌کند، منطقى مى‌باشد. به‌نظر مى‌رسد که دريافت کلسيم تا سر حد موسوم به ميزان آستانه (۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ ميلى‌گرم در روز) مناسب باشد، ولى ظاهراً مصرف مقادير بالاتر فوائد بيشترى به ارمغان نمى‌آورد، هرچند مطالعات اخير اين نظريه را نيز زير سؤال برده‌اند. ورزش تنها در مناطقى از اسکلت بدن مؤثر است که تحت استرس مکانيکى باشند.
پوکى استخوان (استوپوروز) احتمالاً مهم‌ترين مسئلهٔ بهداشتى زنان سالمند سالم پس از سن يائسگى است. زنانى که عمر طولانى‌ترى دارند، به احتمال زياد دچار پوکى استخوان و شکستگى مى‌شوند. تجويز استروژن مى‌تواند از پوکى استخوان (و بيمارى شريان کرونر) ممانعت نمايد، ولى خطر کارسينوم آندومتر رحم را در ۵ سال نخست مصرف آن شش برابر و در مصرف‌کنندگان دراز مدت ۱۵ برابر افزايش مى‌دهد. استروژن همچنين بر خطر سرطان پستان مى‌افزايد. در زنانى که به مدت ۱۰ سال يا بيشتر تحت درمان با استروژن قرار گرفته‌اند، احتمال مرگ در اثر سرطان پستان ۴۳% بيشتر از زنانى است که استروژن مصرف نکرده‌اند. از آنجا که خطر بيمارى شريان کرونر در زنان به‌نحو قابل ملاحظه‌اى بالاتر از خطر سرطان پستان است، مصرف استروژن به‌منظور کاهش خطر مرگ ناشى از بيمارى قلبى در مقابل خطر کمتر سرطان پستان قابل توجيه مى‌باشد. زنان داراى سابقهٔ خانوادگى سرطان پستان به وضوع در معرض خطر بيشترى براى ابتلاء به سرطان پستان هستند. زنانى که خطر کمترى براى ابتلاء به بيمارى قلبى دارند بايد تصميم‌گيرى در مورد مصرف استروژن را با توجه به خطر سرطان رحم و پستان و خطر پوکى استخوان سبک و سنگين نمايند.
مصرف دوره‌اى (سيکليک) استروژن براى زنان داراى عوامل خطرزاى کرونر بدون سابقهٔ قبلى فلبيت يا آمبولى ريه و بدون سابقهٔ خانوادگى سرطان پستان توصيه مى‌گردد. افزودن پروژسترون در ۱۰ روز آخر مصرف استروژن خطر هيپرلازى آندومتر و سرطان رحم را کاهش مى‌دهد.
به داروهائى که بدون افزايش خطر سرطان رحم و پستان موجب محافظت در برابر پوکى استخوان و بيمارى قلبى شوند، توجه زيادى معطوف شده است. داروهاى جايگزين استروژنت شامل تاموکسيفن و رالوکسيفن (Raloxifen) اساساً داروهاى ضد سرطان هستند. تاموکسيفن باعث محافظت عليه پوکى استخوان مى‌شود، ولى اثرى بر بيمارى قلبى ندارد. اين دارو احتمالاً باعث محافظت در برابر سرطان پستان نيز مى‌شود. رالوکسيفن از پوکى استخوان ممانعت به‌عمل مى‌آورد و احتمالاً خطر سرطان پستان را نيز کاهش مى‌دهد، ولى برخلاف تاموکسيفن، فوائد قلبى عروقى استروژن را هم دارد. آلندرونات (Alendronate) رشد استخوان را بدون افزايش خطر سرطان بهبود مى‌بخشد، ولى فاقد اثرات مثبت قلبى عروقى استروژن و رالوکسيفن است. آلندرونات مانع بازجذب استخوان مى‌شود و سرعت تغيير و تبديل استخوان را طبيعى مى‌گرداند. مصرف ۱۰ ميلى‌گرم آن به اندازهٔ ۲۰ ميلى‌گرم مؤثر است و بيش از ۵ ميلى‌گرم تأثير دارد. اين دارو بايد با مقدار زيادى آب مصرف شود. براى پيشگيرى از وقوع ازوفاژيت بايد از دراز کشيدن پس از خوردن دارو اجتناب نمود.
مکمل‌هاى کلسيم و ويتامين D توأم با ورزش به مراتب مؤثرترين شيوه جهت تقليل خطر پوکى استخوان و بيمارى قلبى عروقى هستند. مقادير روزانهٔ حداقل ۱۰۰۰ ميلى‌گرم در روز از کربنات کلسيم و ۸۰۰-۵۰۰ واحد ويتامين D3 دفع ادرارى کلسيم را افزايش نمى‌دهد و باعث پيدايش هيپرکلسمى نمى‌شود. علاوه‌بر اين، دو داروى فوق باعث کاهش محسوس خطر شکستگى استخوان ران در زنان مسن‌تر و پيشگيرى از کاهش تراکم (دانسيته) مواد معدنى مهره‌هاى کمرى در بيماران تحت درمان با دوز پائين کورتيکوستروئيدها مى‌شوند.
آرتريت
آرتريت عموماً به‌عنوان التهاب نسوج مفصلى تعريف مى‌شود. شايع‌ترين اشکال آرتريت عبارتند از: استئوآرتريت (OA) که استحالهٔ (دژنراسيون) پيشرونده و غير قابل برگشت سطوح مفصلى مفاصل است و آرتريت روماتوئيد (RA) که يک روند خود ايمنى است و منجر به التهاب سينوويوم مى‌گردد.
درمان
داروهاى مورد استفاده به‌طور معمول عبارت از داروهاى ضد درد و داروهاى ضد التهابى غير استروئيدى هستند که در بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد احتمالاً از داروهاى گلوکوکورتيکوئيد و سرکوب‌کنندهٔ ايمنى نيز استفاده مى‌شود.
علائم بيمارى
هر دو نوع آرتريت باعث التهاب و تورم دردناک مفاصل همراه با کم شدن محدودهٔ حرکتى مى‌شوند. به‌طور معمول بيماران مبتلا به آرتريت رماتوئيد، دوره‌هاى تشديد ناگهانى را تجربه مى‌کنند و بيماران دچار استئوآرتريت گرفتار ناراحتى مستمر هستند.
پيشگيرى
نکتهٔ کليدى اين است که ابتدا از طريق عدم استعمال دخانيات، انجام ورزش منظم، مصرف مکمل‌هاى کلسيم و ويتامين D و اجتناب از مصرف شديد الکل تودهٔ استخوانى را بسازيم. پس از يائسگي، ممکن است توسط پزشک به شما توصيه شود که براى تقليل از دست رفتن استخوان دارو مصرف کنيد.
تشخيص
تشخيص پوکى استخوان براساس شرح حال بالينى و يافته‌هاى پرتونگارى به‌عمل مى‌آيد. اندازه‌گيرى دانسيتهٔ مواد معدنى استخوان روش سودمندى براى ارزيابى خطر شکستگى به‌حساب مى‌آيد. به‌عنوان مثال ۱۰% کاهش در دانسيته (تراکم) مواد معدنى استخوان، خطر شکستگى را دو برابر مى‌کند.
رژيم غذائى
رژيم غذائى و ورزش که به بانوان سالمند در جهت حفظ استخوان‌هاى آنها کمک مى‌کنند، در کاهش احتمال پيدايش پوکى استخوان در زنان ميان‌سال يا جوان‌تر در سال‌هاى آتى نيز کمک‌کننده مى‌باشند. رژيم‌هاى غذائى حاوى ميزان کافى کلسيم حائز اهميت بسيار هستند. زنان باردار و شيرده و همچنين زنانى که در سنين نوجوانى تا اواسط دههٔ سوم عمر هستند، به حدود ۱۲۰۰ ميلى‌گرم کلسيم در روز نياز دارند. در زنان يائسه‌اى که درمان جايگزين استروژن دريافت نمى‌کنند، در زنان بالاتر از ۶۵ سال و بانوان باردار يا شيرده، ميزان توصيه شدهٔ مصرف کلسيم در روز به ۱۵۰۰ ميلى‌گرم افزايش مى‌يابد. فرآورده‌هاى لبنى محتوى ويتامين D مهم‌ترين منابع کلسيم در رژيم غذائى به‌شمار مى‌روند. سبزيجات داراى برگ سبز، خشکبار و غذاهاى دريائى نيز منابع مهمى از کلسيم رژيم غذائى هستند. يک فنجان شير کم چرب حاوى ۳۰۰ ميلى‌گرم کلسيم تام است. نوشيدن ۳/۳ فنجان حدود ۱۰۰۰ ميلى‌گرم کلسيم را تأمين خواهد نمود. زنانى که نمى‌توانند در رژيم غذائى خود کلسيم کافى را بگنجانند، مى‌توانند از مکمل‌ها استفاده کنند.
زنانى نسبت به از دست دادن سريع استخوان پس از يائسگى استعداد زيادى دارند که تأمين طبيعى استروژن در بدن آنها افت محسوسى پيدا کند. استروژن در مقابل از دست رفتن استخوان محافظت ايجاد مى‌کند، جذب کلسيم را بهبود مى‌بخشد و اثر ورزش بر روى استخوان‌ها را افزايش مى‌دهد.
