شُل کردن خاک زیرین

فاصلهٔ افقى بانکت‌ها از يکديگر از رابطهٔ L=H/P به‌دست مى‌آيد. براى مثال اگر شيب زمين ۵۰ درصد و فاصلهٔ عمودى بانکت‌ها از يکديگر ۵ متر باشد فاصلهٔ افقى بدين‌گونه محاسبه مى‌شود:

L = ( 5 / (50/100)) = ((5 x 100) / 50) = 10

يعنى فاصلهٔ افقى بانکت‌ها از يکديگر درشرايط ياد شده فوق ۱۰ متر است. فاصلهٔ عمودى و افقى بانکت‌ها را از يکديگر، از جدول زير می توان بدست آورد.

جدول تعيين فاصلهٔ عمودى و افقى بانکت‌ها با توجه به شيب زمين

	درصد شيب			فاصله بانکت‌ها به متر
		فاصله عمودى			فاصله افقى
	۳			۲			۶۷
	۶			۲/۵			۴۲
	۱۰			۳			۳۰
	۱۵			۳/۴			۲۳
	۲۵			۴			۱۶
	۳۵			۴/۵			۱۳
	۵۰			۵			۱۰
	۸۰			۵/۸			۷

شُل کردن خاک زيرين

در بعضى از مراتع با اينکه خاک سطحى نفوذپذيرى لازم را دارد گاهى لايه‌هاى رسى و غيرقابل نفوذ در زير آن از ذخيرهٔ آب کافى در خاک جلوگيرى مى‌کند و جريان‌هاى سطحى يا زيرزمينى آب را سبب مى‌شود. در بعضى از مراتع، خاک سنگين و نسبتاً عميق سطحى از نفوذ آب جلوگيرى مى‌کند و موجب مى‌شود که آب حاصل از بارندگى‌ها در سطح زمين جريان يابد و از دسترس گياهان خارج شود. منظور از شُل کردن خاک زيرين، شکستن چنين لايه‌هاى سنگين خاک جهت افزايش نفوذپذيرى آن در برابر آب و هم‌چنين ايجاد شرايط مناسب براى فعاليت و نفوذ ريشه‌هاى گياهان مرتعى است. اينگونه لايه‌ها روش‌هاى چاله‌چوله کردن و ايجاد شيار روى خطوط تراز را بى‌تأثير مى‌کند از اين رو بايد به‌نحوى شکسته شوند. از آنجا که اين‌کار نياز به ماشين‌آلات سنگين دارد و مستلزم صرفه هزينه‌هاى زياد است بايد در مواقعى عملى شود که شرايط طبيعى منطقه و وضعيت لايه‌هاى خاک لزوم اجراء آن را تائيد کند و ساير روش‌ها جهت ذخيرهٔ بارندگى‌ها بى‌نتيجه باشد.

توزيع يکنواخت برف با ايجاد مانع

در مناطقى که بيشتر بارندگى‌ها به‌صورت برف است و به‌ويژه در قسمت‌هاى هموار و دشت، معمولاً برف با باد و کولاک جابه‌جا و در نقاط پست مانند آبراهه‌ها انباشته مى‌شود و بدين ‌ترتيب از سطح مرتع و از دسترس گياه خارج مى‌شود. براى جلوگيرى از جابه‌جا شدن برف مى‌توان موانعى را بر سر راه ايجاد کرد. موانع ايجاد شده ممکن است مکانيکى يا بيولوژيکى باشند. موانع را بايد عمود بر جهت باد غالب منطقه ايجاد کرد تا مؤثر واقع شوند.

کشت رديف‌هائى از گياهان بوته‌اى و درختچه‌اى مقاوم به شرايط محيطى منطقه و استفاده از سرشاخه‌هاى درختان از جمله کارهاى سودمند براى ايجاد مانع است. قرار دادن سرشاخه‌هاى درختان از جمله کارهاى سودمند براى ايجاد مانع است. قرار دادن سرشاخه‌هاى درختان به‌‌صورت پشته‌هاى چوبى در فواصل ۲۰-۱۵ متر به‌موازات يکديگر و عمود بر جهت باد، از پراکنده شدن برف جلوگيرى مى‌کند. استفاده از رديف‌هاى احداث شده با تور سيمى نيز معمول است؛ فاصلهٔ اين‌گونه رديف‌ها را با توجه به ميزان برف و شدت باد غالب از ۴۰ تا ۱۰۰ متر مى‌توان در نظر گرفت. ايجاد پشته‌هاى خاکى نيز براى جلوگيرى از جابه‌جائى برف مفيد است.

پخش سيلاب در سطح مرتع

منظور از اجراء اين روش جمع‌آورى و کنترل سيلاب‌ها و هرز آب‌هاى ناشى از جريان‌هاى سطحى آب بر اثر بارندگى‌ها و پخش آن در مراتع يا ديم‌زارهاى مجاور آبراهه‌ها است. معمولاً سيستم‌هاى پخش آب به‌ طريقى احداث مى‌شوند که به‌ دنبال بارندگى‌هاى ناگهانى به‌طور خودکار عمل مى‌کنند و سيلاب‌ها را خودبه‌خود به سطح مراتع مجاور پخش مى‌کنند. قبل از طراحى چنين سيستمى بايد به دو نکتهٔ اساسى توجه داشت:

اول آن که بدانيم حداکثر جريان آب در مواقع سيلابى چند متر مکعب در ثانيه است. دوم آنکه حجم کل آبى که بعد از بارندگى مشخص، در آبراههٔ موردنظر جريان مى‌يابد چقدر است. چه، بايد ميزان آب جارى شده به اندازهٔ کافى زياد باشد تا بتواند در سطح مرتع پخش شود ولى زيادى حجم آن به‌طور ناگهانى و خارج از ظرفيت سيستم خساراتى به‌وجود خواهد آورد. بنابراين بايد از پيش مطالعاتى در اين زمينه صورت گيرد و سيستم پخش سيلاب با توجه به شرايط موجود در منطقه ايجاد شود.

به‌طور کلي، روش پخش سيلاب در مناطقى قابل‌اجراء است که ميزان بارندگى بيش از ۲۰۰ ميلى‌متر و تا حدود ۶۰۰ ميلى‌متر درسال باشد و در اکثر سال‌ها، لااقل ۸ سال از ۱۰ سال، هرز آب کافى داشته باشد.

در آزمايشى در ايالت مونتاناى آمريکا، ۳۷۰ هکتار از يک مرتع ده ‌هزار هکتارى انتخاب و عمليات پخش سيلاب در آن اجراء شد. توليد علوفه در اين قطعه بيش از مقدارى بود که از بقيهٔ مرتع به‌دست آمد. پخش سيلاب در اين نقطه از مرتع و توليد علوفهٔ اضافى حاصل از اين اقدام موجب شد که بقيهٔ مرتع فرصت کافى براى استراحت و اصلاح وضعيت به‌دست آورد.

اگر جريان سيلاب‌ها مصادف با فصل رويش گياه باشد و در سال بيش از يک سيلاب وجود داشته باشد حداکثر استفاده از پخش آب خواهد شد. هم‌چنين اگر مدت زمان جريان سيلاب طولانى باشد، نتيجهٔ بهترى به‌دست خواهد آمد. سيستم پخش سيلاب متکى به بارندگى‌هاى ناگهانى و برخاستن سيلاب است؛ از اين رو، اين روش براى آبيارى منظم قابل استفاده نيست. عملياتى که با عنوان آبخوان در ايران انجام شده است بر روش پخش سيلاب متکى است