دریافت پیام‌های غیرکلامی (۲)

در همه جاى دنيا پس از استفاده از تست PANS، برخى نتايج يکسان از توانائى‌هاى مردم در تعبير و تفسير اين‌گونه از پيام‌هاى غيرکلامى به‌دست آمده است. براى مثال ديده شده است که زنان و دختران بهتر از مردان و پسران پيام‌ها را دريافت مى‌کنند. يک نتيجهٔ جالب از تست PANS آن است که تقريباً همه مى‌توانند جواب‌هاى دقيق به تست‌هائى که بيش از ۴ ثانيه ادامه دارند، بدهند. براى نشان دادن تفاوت‌ها، نمايش صحنه‌ها بايد به ۲ ثانيه کاهش يابد، برخى از افراد که زمان مورد نمايش به يک‌بيست و چهارم ثانيه (برابر با يک قاب فيلم) تقليل مى‌يابد نمره‌اى فراتر از يک نمرهٔ شانسى به‌دست آوردند. (Argyle,1975)

بيشترين دقت وقتى اتفاق مى‌افتد که تصوير بين يک تا سه قاب در ثانيه نمايش داده شود که اين مدت عبارت است از زمان نمايش از يک عکس به يک صحنهٔ کوتاه. آرگيل و همکاران او تأکيد کرده‌اند که مدت صحنه‌ها باعث تفاوت در يک سرى از آزمايش‌ها شده است. آنها در اين آزمايش‌ها، تأثير عينک برروى قضاوت افراد را در مدت زمان‌هاى متفاوت مقايسه کرده‌اند و ديده‌اند که افرادى که عينک داشتند در مدت ۱۵ ثانيه بهتر از افرادى که عينک نداشتند، قضاوت کرده‌اند، اما پس از ۵ دقيقه نمايش فيلم براى افراد با عينک تأثير خود را از دست داده است.

مطالعات فوق استفاده از موقعيتى را که در آن، کانال‌هاى شنيداري-ديداري، پيام‌هاى مشابهى را ارائه مى‌دهند، بررسى مى‌کند. مطالعات ديگرى انجام شده است که موقعيت‌هائى را که تفاوت بين کانال‌ها وجود دارد و به‌خصوص در اين زمينه که چگونه گيرندهٔ پيام، تفاوت را دريافت مى‌کند، بررسى مى‌کند. در اين مطالعات، مطالب جالبى وجود دارد. مثلاً اينکه افرادى که مداوماً با پيام‌هاى متضاد و متناقض بمباران مى‌شوند قادر به ارتباط مؤثر با افراد ديگر نخواهند بود. (Shulman,1981,p66)

مدارک و شواهد نشان مى‌دهد که قابليت اعتماد بيشترى به علائم و نشانه‌هاى ديدارى در اين‌گونه موقعيت‌ها وجود دارد. آلبرت مهرابيان، عکس‌العمل افراد را در روياروئى عکس‌هائى با چهرهٔ شاد همراه با صداى غم‌انگيز و برعکس را مورد آزمايش قرار داد. او متوجه شد که احساس خاصى پشت اين ترکيب (صدا + تصوير) خوابيده است. ۵۵ درصد افراد قضاوت آنها وابسته به چهره و ۳۸ درصد وابسته به صدا و ۷ درصد براساس محتواء آنچه گفته شده بوده است. (Mehrabian,1972) هرچند برخى از مطالعاتى که قبلاً توضيح داده شد نشان مى‌دهد که فرستنده براى دقت قضاوت‌هائى که ناشى از برترى و نفوذ اطلاعات ديدارى است ارزشى دو برابر موارد مشابه مربوط به شنيدارى قائل است.

با وجود پيشرفت‌هاى اخير در فهم پيچيدگى‌هاى دريافت پيام‌هاى غيرکلامي، هنوز به‌طور عمده وابسته به پيام‌هاى ديدارى هستيم. به‌نظر مى‌رسد که اکثر ما احساس نياز به استفادهٔ بيشتر از کانال‌هاى ديدارى مى‌کنيم. يک دليل احتمالى براى چنين توجيهى آن است که نظارت انتخابى بيشترى روى آنچه مى‌بينيم نسبت به آنچه مى‌شنويم، داريم. زمانى که تزوير و نيرنگ در هر کنشى مورد شک قرار مى‌گيرد، چنين نظارتى به ما کمک مى‌کند که مسائل مهم را از غير مهم تشخيص دهيم. اولين اعتماد به اطلاعات ديدارى ممکن است بهترين استراتژى نباشد. در اين شرايط تعبير و تفسير (دريافت) به‌وسيلهٔ تمرکز بر روى شنيدن نسبت به نگاه کردن اصلاح مى‌شود. اعتماد نسبى به ديدن در چنين موقعيت‌هائى مى‌تواند نتايج را مغشوش کند.

به‌نظر مى‌رسد که تقريباً هرکسى ترکيب‌هاى چهره‌اى مشخصى را در يک شيوهٔ مشابه تشخيص مى‌دهد و طبقه‌بندى مى‌کند. هر چند چنين درک جهانى از رفتار چهره‌اى تنها در شرايطى که حرکات چهره‌اى به‌صورت فيلم آرام يا به‌صورت عکس نشان داده مى‌شود، ظاهر مى‌شود. در حقيقت مطالعاتى که به‌وسيله کراس (Bob Krauss) انجام شد نشان مى‌دهد که افراد براى کشف تزوير، در پشت تلفن بهتر از ارتباط چهره به چهره عمل مى‌کنند. بنابراين ديدن نمى‌تواند هميشه مفيدترين منبع اطلاعاتى باشد. (Williams,1981)

مطالعات ديگر نشان مى‌دهد که مردم واقعاً اطلاعات شنيدارى را در موقعيت‌هاى داده شده ترجيح مى‌دهند. براى مثال بچه‌ها (و نه بزرگسالان) بيشتر توسط تُن صدا، تحت تأثير قرار مى‌گيرند و تا حالت‌هاى چهره.

تحقيقات ديگرى در زمينهٔ قابليت اعتماد افراد، بر روى پيام‌هاى شنيدارى و ديدارى انجام شده است. در اين مطالعات دو نوع اطلاعات هماهنگ و متناقض از دو کانال داده مى‌شود. در مواردى که کانال‌هاى متفاوت، پيام‌هاى مبهم يا متناقض را به حالت ديدارى مى‌دهند ممکن است اطلاعات شنيدارى بر اطلاعات ديدارى ترجيح داده شود. اما اکثراً مردم در موقعيت‌هاى عادى اطلاعات ديدارى را بر اطلاعات شنيدارى ترجيح مى‌دهند. (Shulman,1981,pp66-67)

وجود فاصلهٔ فيزيکى بين فرستنده و گيرنده، در ارتباطات غيرکلامى نقش مهمى دارد. در اين‌گونه از ارتباطات چهار نوع فاصله وجود دارد:

۱. فاصلهٔ صميمى (تقريباً حدود ۱۵ تا ۵۰ سانتى‌متر) در اين فاصله مى‌توان انتظار بيشترين حد پيام‌هاى غيرکلامى را داشت (استفاده از چنين فاصله‌اى براى برقرارى ارتباط در محل‌هاى عمومى در اغلب جوامع مورد پذيرش نيست.)

۲. فاصلهٔ شخصى (تقريباً تا حدود ۱۲۰ سانتى‌متر)

۳. فاصلهٔ اجتماعى (از حدود ۱۲۰ تا ۲۲۰ سانتى‌متر) در اين چنين فاصله‌اى ارتباط غيرکلامى دچار اشکالى خواهد بود زيرا افراد آن‌قدر از يکديگر دور هستند که ارتباط ديدارى به‌خوبى انجام نخواهد شد.

۴. فاصلهٔ عمومى (از حدود ۳ تا ۷متر) در اين چنين فاصله‌اى قسمت اعظم ارتباطات غيرکلامى به ژست‌ها و حالات ايستادن سخنران مربوط مى‌شود.