روش‌های مختلف شیردوشی

منظور از نگهدارى و پرورش گاو شيرى، توليد هرچه بيشتر شير است. موفقيت در توليد شير زمانى حاصل مى‌شود که شير توليد شده داراى کيفيت خوب و طعم مخصوص براى مصرف‌کننده و بازار شود. شير با کيفيت خوب به شيرى اطلاق مى‌شود که داراى حداقل مواد خارجى و باکترى بوده و طعم خوبى داشته باشد. توليد شير با کيفيت خوب مستلزم تميز و سالم بودن گاو و داشتن تغذيهٔ صحيح آن است. علاوه بر اين بايد شخص شيردوش سالم و تميز بوده و وسايلى که جهت شيردوشى به‌کار مى‌برد، عارى از آلودگى باشد. فضاى محل شيردوشى به‌خوبى تهويه بشود. به‌طور کلى شيردوشى به دو روش امکان‌پذير است: دستى و مکانيکى. در شيردوشى دستى براى توليد شير خوب و سالم بايد نکات زير در نظر گرفته شود :

۱. شيردوش بايد دست خود را شسته و نظافت را مراعات کند.

۲. در موقع شيردوشى از لباس تميز و مخصوص اين کار استفاده بکند.

۳. پستان گاو را شسته و تميز کند.

۴. به‌منظور تحريک و تراوش هورمون اکسى‌توسين پستان گاو را با پارچه نرم و تميز ماساژ دهد.

۵ . سه جهش اوليهٔ شير هر کاريته پستان را جهت معاينه پستان در استريپ کاپ (Stricup) بدوشد.

۶. در حد امکان سريع بدوشد، طورى که دوشيدن هر گاو بيش از ۹ دقيقه طول نکشد.

۷. در ساعات معينى از روز بدوشد.

۸. شير را در ظرف تميز و مخصوص اين کار بدوشد و پس از تمام شدن بلافاصله از اصطبل خارج کند.

۹. در موقع دوشيدن از دادن غذاهاى بودار، مثل کلم، سيلو خوددارى کند.

توصيه مى‌شود که دوشيدن بايد به‌طور کامل انجام گيرد و تا آخرين قطرهٔ شير از پستان خارج بشود زيرا کامل دوشيدن سبب افزايش درصد چربى و مانع توليد عفونت در پستان مى‌شود. در روش شيردوشى مکانيکى که در گاودارى‌هاى بزرگ و صنعتى انجام مى‌گيرد، على‌رغم متنوع بودن سيستم‌هاى شيردوشى در اين روش از دوشش بايد نکات زير در نظر گرفته شوند:

۱. سيستم دستگاه شيردوشى بايد بتواند تمامى شير موجود در پستان را خارج کرده و آسيبى به پستان نرساند.

۲. شرايط لازم جهت توليد شير تميز را فراهم کند.

۳. آسايش شخص شردوش را تأمين بکند.

۴. وسايلى داشته باشد که تميز کردن آنها آسان بوده و وقت کمى لازم داشته باشد.

سالن شيردوشى از نظر نظافت و اصول بهداشت در درجه اول اهميت قرار دارد، سالن بايد هميشه تميز بوده و عارى از آلودگى باشد. شيردوش بايد طبق برنامهٔ منظم در هر ۲۴ ساعت در دو يا سه نوبت انجام بگيرد. در موقع شيردوشى مکانيکى بايد نکات زير در نظر گرفته شوند: ۱. پستان گاو با آب ولرم و به‌طور ملايم شکسته و خشک شود. ۲. دوشيدن گاو بايد سريع انجام بگيرد، بدين جهت کارگر بايد حداکثر يک دقيقه بعد از خشک کردن پستان، خوشهٔ دستگاه شيردوشى را به پستانک‌هاى گاو وصل بکند. ۳. در موقع شيردوشى از بدرفتارى و توليد صداهاى ناهنجار جلوگيرى بشود. ۴. از ماشين شيردوش طبق دستورالعمل کارخانه سازنده استفاده شود. ۵. به محض قطع جريان شير، بايد خوشهٔ دستگاه شيردوشى از پستان‌هاى حيوان جدا بشود. ۶. پس از اتمام عمليات شيردوشى کليه قسمت‌هاى سالن با آب تحت فشار قوى شستشو داده و تمام لوله‌هاى مسير شير با آب گرم و مايع ضدعفونى مخصوص شسته شده و از بقاياى شير پاک بشود. ۷. چند جهش اوليه هر کاريته که در استريپ کاپ دوشيده مى‌شود در محوطهٔ سالن ريخته نشود.

توصيه مى‌شود در جريان انجام شيردوشى در هر گاو عمليات تکميلى شيردوشى (Stripping) قبل از جدا کردن دستگاه شيردوشى از پستانک‌هاى گاو انجام بگيرد که عبارت از دادن فشار مختصرى به دستگاه با يک دست و دادن ماساژ با دست ديگر به پستان گاو است، اين عمل سبب مى‌شود که شير موجود در پستان به‌خوبى تخليه بشود.